Μιλώντας στο Ράδιο Θέμα 104.6FM, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε στην παραίτηση του Δημήτρη Λιγνάδη από τη διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου, λέγοντας πως υπάρχει όριο στο πόσα μπορεί να αντέξει κανείς – και αναφερόταν στον παραιτηθέντα. Επίσης μίλησε για φήμες και επέμεινε πως δεν υπάρχει μέχρις στιγμής επώνυμη καταγγελία. Κατόπιν προχώρησε σε… άλλα θέματα! Εδώ προκύπτουν κάποια ενδιαφέροντα ερωτήματα.
Η κυρία Μενδώνη αποδέχτηκε μια παραίτηση την οποία διέψευδε μετ’ επιτάσεως. Είναι πλέον γνωστό τις πάσι ότι καταγγελίες υπάρχουν, και πως βρίσκονται ήδη στο κατώφλι της δικαιοσύνης. Αν λοιπόν αποδειχθεί πως είναι έτσι, θα πρέπει η ίδια να εξηγήσει πώς αντιλαμβάνεται τις δικές της ευθύνες σχετικά με την επιλογή του εν λόγω προσώπου.
Τη συνέντευξη του θύματος που δημοσιεύτηκε, δεν τη διάβασε; Πολύ πριν, όταν έκανε την επιλογή της (εκείνη δεν την έκανε;) δεν είχε ακούσει τίποτα από τις φήμες που βοούσαν σε ολόκληρο το χώρο μας; Δικαιούται να μην είχε ακούσει; Σε τι συνίσταται ο όρος “πολιτική ευθύνη”, αν όχι στην αδυναμία του προσώπου που τη φέρει να επικαλεστεί άγνοια;
Πολύ φοβάμαι πως πίσω από αυτή την επιλογή, είτε προήρθε από την υπουργό είτε, όπως εικάζεται, από πολύ ψηλότερα, κρύβεται ένας συνδυασμός αλαζονείας και θράσους: τον επέλεξαν γιατί μπορούσαν. Προφανέστατα συναινώντας και την άποψη που ο ίδιος είχε διατυπώσει σε συνέντευξη εκείνο τον καιρό, πως δεν υπάρχει κανένας λόγος να γίνονται διαγωνισμοί για τις υψηλές θέσεις των κρατικών καλλιτεχνικών οργανισμών, οι οποίες αποτελούν πεδίο όπου ο ίδιος και η άριστη παρέα του μπορούν να παίζουν τις μουσικές καρέκλες. Ουδείς σκέπτεται πως αυτή η ψευδαίσθηση παντοδυναμίας μπορεί να είναι πρόσκαιρη. Είναι γνωστό πως ο Καλιγούλας διόρισε το άλογό του Συγκλητικό. Λίγο καιρό αργότερα τον έσφαξαν…
Απορίας άξιον και το πώς κάποιες και κάποιοι συνάδελφοι του καλλιτεχνικού ρεπορτάζ (δηλαδή άνθρωποι παρόντες στο χώρο) δεν κράτησαν ούτε καν τις αυτονόητες αποστάσεις από το εν λόγω πρόσωπο από τη στιγμή που ανέλαβε τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Ακόμα χειρότερα: μέχρι την τελευταία στιγμή προσπαθούσαν να αμφισβητήσουν την ύπαρξη καταγγελιών, να ισχυριστούν πως η συνέντευξη του θύματος (και μεγάλη δημοσιογραφική επιτυχία της Ναταλί Χατζηαντωνίου) είναι ανώνυμη, ακόμα και να θρηνωδούν για την παραίτηση μιλώντας για μεγάλη απώλεια για το Εθνικό Θέατρο.
Εγώ δεν ισχυρίζομαι πως γνωρίζω την αλήθεια, ούτε πως ενστερνίζομαι εκ των προτέρων οποιαδήποτε καταγγελία. Όμως αναρωτιέμαι: ούτε καν τις αποστάσεις ασφαλείας δεν τηρούν; Ούτε καν μια αμφιβολία; Αν (λέω: αν) κάποιες καταγγελίες εις βάρος του Δημήτρη Λιγνάδη αποδειχθούν βάσιμες, δεν θα νιώσουν πως έχουν εκτεθεί ανεπανόρθωτα; Τα γραπτά, περί ευρυμαθείας, ικανοτήτων αλλά και ήθους του ανδρός, μένουν. Όλες και όλοι, συνάδελφοι και πολιτικά πρόσωπα, που έσπευδαν να φωτογραφηθούν όλο καμάρι πλάι του, δεν θα νιώσουν την ανάγκη να εξαφανίσουν τις επίμαχες πόζες -για να μην πω να βρουν τρύπα να κρυφτούν; Και μην πει κανείς πως δεν είχε ακούσει τίποτε, γιατί θα καγχάσω και θα παραπέμψω σε Ω.Ρ.Λ. – κλέφτες θα γίνουν και αυτοί; Δεν υπήρχε άνθρωπος στο χώρο μας που να μην είχε ακούσει τίποτα. Άλλωστε έχουν υπάρξει περιστατικά που έφτασαν μέχρι το αστυνομικό δελτίο. Συνάδελφος που θα ισχυριστεί κάτι τέτοιο προφανώς έχει κάνει λάθος επαγγελματικό προσανατολισμό.
Έχω την αίσθηση πως τα έργα του απελθόντος θα μας απασχολήσουν στο μέλλον και εκτός των καταγγελόμενων πράξεων. Έχει υπάρξει εδώ και κάποιο διάστημα μια προκήρυξη για τη θέση του οικονομικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου. Αξίζει μια δεύτερη ματιά: η κατανομή των αρμοδιοτήτων και των εξουσιών (ποιες θα ανήκουν στο πρόσωπο που θα αναλάβει και ποιες στον καλλιτεχνικό διευθυντή) είναι εξόχως ενδιαφέρουσα. Συνάδελφοι αρμοδιότεροι από μένα περί αυτών των θεμάτων ας την εξετάσουν προσεκτικότερα.
Επίσης υπάρχει ένα ερωτηματικό για τη Στέλλα με τα Κόκκινα Γάντια σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, που μετά από ένα (αρ.1) και μοναδικό live streaming εξαφανίστηκε διά παντός από τον προγραμματισμό του Εθνικού. Η σύγκριση αυτής της αντιμετώπισης σε σχέση με άλλες παραστάσεις του ρεπερτορίου του παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον. Τι να πω… Ενδεχομένως τα λούμπεν στοιχεία που εμπεριέχει το έργο να μην ταίριαζαν με την εκπολιτιστική προσπάθεια και το όραμα του δια νυκτός αποχωρήσαντος. Για να μη θίξω καθόλου το ζήτημα της προς το παρόν ματαιωθείσας παράστασης των “C for Circus” στην αδόξως δολοφονηθείσα Πειραματική Σκηνή.
Ήδη ακούστηκε (και εντέλει υλοποιήθηκε) η φαεινή ιδέα να επιλεγεί γυναίκα για το τιμόνι του Εθνικού. Κατ’ αρχάς, βρίσκω εξαιρετικά μειωτική και σεξιστική την άποψη πως η επιλογή για μια θέση πρέπει να γίνει με κριτήρια φύλου. Ο αγώνας γίνεται για το αντίθετο: για να μην παίζει κανένα ρόλο το φύλο, το χρώμα του δέρματος, η σεξουαλική ταυτότητα, αλλά μόνο η αξία του συγκεκριμένου προσώπου. Η εφαρμογή οποιουδήποτε άλλου κριτηρίου θα αποκαλύπτει προθέσεις ξεπλύματος και θα προσβάλει τον επιλεγέντα ή την επιλεγείσα.
Παρήγορη είδηση πάντως η επιλογή της Έρις Κύργια ως προσωρινής καλλιτεχνικής διευθύντριας. Ακόμα και ανεξαρτήτως του προσώπου – άλλωστε το Εθνικό είναι εν πολλοίς κλειστό λόγω πανδημίας και έχει ήδη προγραμματισμό. Ο λόγος είναι πως υφίσταται γενικά μια πάγια κακοδαιμονία των πολιτικών επιλογών στην Ελλάδα: η συστηματική αγνόηση των θεσμών. Στο Εθνικό υπήρχε αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής – συμπτωματικά μάλιστα γυναίκα. Ποιος ο ρόλος του αναπληρωτή, αν όχι να αναλάβει σε μια τέτοια στιγμή; Αν δεν είναι κατάλληλος να αναλάβει, γιατί τότε επελέγη εξ αρχής; Αν είναι, προς τί η προσβολή που θα δεχόταν από μια ενδεχόμενη παράκαμψή της; Μήπως τελικώς απλώς επιλέγονται άνθρωποι για να γεμίζουν καρέκλες, χωρίς να εννοείται πραγματικά ο τίτλος που τους δίνεται – και αυτό ανεξάρτητα εντελώς από την αξία τους, που μπορεί και να είναι μεγάλη;
(Μια συνεπτυγμένη εκδοχή αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα των Συντακτών στις 10.2.2021).
