Την προσεχή Δευτέρα, 15 Μαρτίου ξεκινά η τριήμερη εκλογική διαδικασία που κορυφώνεται την Τετάρτη, 17 του μήνα για την ανάδειξη του νέου κοινοβουλίου στην Ολλανδία. Είναι η πλέον αμφίρροπη και “σκοτεινή” εκλογική αναμέτρηση των τελευταίων δεκαετιών στη χώρα, με τη βαριά σκιά της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης να καθορίζει τους αυριανούς, σίγουρα εύθραυστους, πολιτικούς και κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς στη Χάγη. Το μόνο ξεκάθαρο δεδομένο αυτή τη στιγμή είναι ότι το επόμενο κοινοβούλιο θα είναι περισσότερο κατακερματισμένο από κάθε άλλη φορά και η Ολλανδία θα χρειαστεί μια ακόμη κυβέρνηση συνεργασίας που να αναλάβει τα ομοσπονδιακά διοικητικά ηνία. Το δεύτερο στοιχείο δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για τους Ολλανδούς. Οι Κάτω Χώρες είναι πρωταθλήτριες στον σχηματισμό κυβερνήσεων συνεργασίας: τρεις έχουν σχηματιστεί μόνο από το 2017, είτε σε μεγάλους συνασπισμούς ανάμεσα στο κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα και το σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα είτε σε “παραταξιακές” συμπτύξεις υπουργικών συμβουλίων από τα όμορα κόμματα μιας ευρύτερης πολιτικής οικογένειας, όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή με την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Μαρκ Ρούτε που βασίζεται στην ψήφο εμπιστοσύνης έξι κομμάτων της κεντροδεξιάς.
Ο μεγάλος πονοκέφαλος προκύπτει από τη σίγουρη με τις μέχρι τώρα εκτιμήσεις πολυδιάσπαση της επόμενης Κάτω Βουλής σε περισσότερες των σημερινών δεκατριών κοινοβουλευτικές ομάδες. Οι δημοσκοπήσεις, τις οποίες θα πρέπει να διαβάζουμε και να αξιολογούμε με μεγάλη επιφύλαξη, για λόγους που θα εξηγηθούν παρακάτω, δείχνουν πως το επόμενο κοινοβούλιο στη Χάγη θα έχει τουλάχιστον 17 κόμματα που θα εκπροσωπούνται από τουλάχιστον έναν βουλευτή με το ισχύον σύστημα ενισχυμένης αναλογικής σε διευρυμένες περιφέρειες. Ο εφιάλτης για τον Μαρκ Ρούτε που θεωρείται πως, παρά τις μεγάλες πολιτικές φουρτούνες και τα εγκληματικά λάθη που και ο ίδιος έχει παραδεχτεί δημόσια, θα αναλάβει και την επόμενη εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ως πρωθυπουργός του λογικά πρώτου στην κάλπη Λαϊκού Κόμματος είναι ότι θα χρειαστεί να βασιστεί στις κοινοβουλευτικές ψήφους του ακροδεξιού “Φόρουμ για τη Δημοκρατία”, για να σχηματίσει αποδεκτό από τη Βουλή υπουργικό συμβούλιο, καθώς η ευρύτερη ολλανδική αριστερά ισχυρίζεται μέχρι στιγμής πως δεν πρόκειται να υποστηρίξει μια κεντροδεξιά κυβέρνηση.
Το ακροδεξιό “Φόρουμ για τη Δημοκρατία” που έχει ηγέτη τον ιστορικό, δικηγόρο και δημοσιογράφο, Τιερί Μποντέ αντιμετώπισε μια εκρηκτική και διαλυτική κρίση το περασμένο φθινόπωρο όταν το κόμμα κόντεψε να σβήσει, επειδή ο Μποντέ έδωσε προσωπική πολιτική κάλυψη σε νεαρούς νεοναζί οπαδούς του για τα συνθήματα και τα άρθρα που ανέβαζαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο ίδιος μάλιστα ο Μποντέ έφθασε στο σημείο να παραιτηθεί από την ηγεσία, να ανακαλέσει εν συνεχεία και κατόπιν να προκαλέσει μια εσωκομματική διαδικασία-παρωδία για την επανεκλογή του μέσω διαδικτυακής ψηφοφορίας, εξωθώντας έτσι στην παραίτηση εκατοντάδες στελέχη του Φόρουμ, τα οποία με τη σειρά τους ίδρυσαν ένα νέο κόμμα στο ακροδεξιό πολιτικό φάσμα, το JA21. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, το Φόρουμ έχει ξεκάθαρες νεοναζιστικές αντιλήψεις και θέσεις διατυπωμένες στη δημόσια σφαίρα. Ο Μποντέ έκανε μια προεκλογική εκστρατεία χυδαίου αντισημιτικού, ρατσιστικού και ξενοφοβικού περιεχομένου. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τις ομιλίες του, η οικονομική κρίση που ταλανίζει την Ολλανδία ως αποτέλεσμα και των περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, δεν οφείλεται παρά “στους εκατοντάδες Αφρικανούς που έχουν αποκτήσει επιχειρήσεις και καταστήματα στην Ολλανδία. Πώς να βοηθήσουν την οικονομία μας, άνθρωποι που έχουν μικρότερο εγκέφαλο από τους λευκούς και επομένως δεν είναι αρκετά έξυπνοι για να στήσουν αποδοτικές επιχειρήσεις;”. Στο ίδιο πνεύμα, ισχυρίστηκε δημόσια και ότι “η δίκη της Νυρεμβέργης ήταν ένα σκάνδαλο και μια παράνομη διαδικασία. Κανένας δεν μπορούσε να καταδικάσει τους Γερμανούς ηγέτες του Ναζιστικού Κόμματος σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Το να είσαι ναζί, δεν σήμαινε ότι ήσουν και εγκληματίας”.
Αν υπάρχει ένα ασφαλές κριτήριο του πολιτικού συναγερμού που έχει προκαλέσει η νεκρανάσταση του νεοναζισμού στην Ολλανδία, αυτό φαίνεται από τρία παράλληλα γεγονότα. Πρώτα, το παρατεταμένο σοκ που προκάλεσαν οι νυχτερινές βομβιστικές επιθέσεις σε εμβολιαστικά κέντρα και κλινικές Covid-19 στο Φένλο, το Ουρκ, το Ρότερνταμ και τη Μπρέντα, που όλες αποδίδονται σε νεοναζί, αλλά χωρίς την αντίστοιχη αστυνομική έρευνα και εξάρθρωση των συμμοριών. Εν συνεχεία, ο εσωτερικός έλεγχος με το ερώτημα της αποπομπής από το αστυνομικό σώμα για τουλάχιστον 80 αστυνομικούς στο Ρότερνταμ, οι οποίοι αποκαλύφθηκε πως συντόνιζαν ομάδες υποστήριξης νεοναζί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις εφαρμογές Whatsapp. Και τέλος, η στάση των πολιτικών ηγετών στα διαδοχικά τηλεοπτικά debate όπου όλοι έχουν κρίνει σκόπιμο να σφυροκοπήσουν τον Μποντέ και το Φόρουμ ειδικά στα θέματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των πολιτικών ελευθεριών και της πανδημίας, καθώς ο βαλονικής καταγωγής ακροδεξιός υποστήριζε διαρκώς τους τελευταίους μήνες ότι “είναι ένας κοινός ιός γρίπης για τον οποίον η όλη φασαρία είναι υπερβολική, καταστροφική και πολύ ανθυγιεινή για την Ολλανδία και την οικονομία”.
Το βαρύ πολιτικό πρόβλημα όμως με ένα ενισχυμένο Φόρουμ στην επόμενη Βουλή παραμένει καυτό. Και εδώ ερχόμαστε στις δημοσκοπήσεις που όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια και σε άλλες ευρωπαϊκές δημοκρατίες, είναι ελάχιστα αξιόπιστες. Το 2017, οι δημοσκόποι “έβλεπαν” ακόμη και ντέρμπι ανάμεσα στο Λαϊκό Κόμμα και το αντιισλαμιστικό και ξενοφοβικό, “Κόμμα της Ελευθερίας” του Γκερτ Βίλντερς για την πρώτη θέση στην εκλογική προτίμηση. Τότε διαψεύστηκαν, καθώς το Λαϊκό Κόμμα επικράτησε με περίπου οκτώ μονάδες διαφορά (21,3% έναντι 13,1%). Η αναξιοπιστία τους όμως παραμένει και σήμερα, για πολύ απτούς λόγους. Οι μόνες αξιοπρόσεκτες και σαφείς σταθερές είναι πως το 33% των νέων ψηφοφόρων ηλικίας 18-24 ετών αρνείται να αναφέρει τι πρόκειται να ψηφίσει, ενώ το 22% του εκλογικού σώματος καταγράφεται ως πλήρως αναποφάσιστο ανεξαρτήτως ηλικίας. Αν ένας στους τρεις νέους ψηφοφόρους αρνείται να διατυπώσει την προτίμηση του και ένας στους πέντε δηλώνει αναποφάσιστος, πώς μπορεί να γίνει πρόβλεψη αποτελέσματος ή πλασαρίσματος μεταξύ των κομμάτων στο άνοιγμα της κάλπης;
Κάπως έτσι δημοσκόποι, πολιτικοί αναλυτές και δημοσιολόγοι καταφεύγουν στη γυάλινη σφαίρα των μαγικών προβλέψεων, σταθμίζοντας τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από διαφορετικές οδούς. Για παράδειγμα, πώς μπορεί να αξιολογηθεί το γεγονός ότι το “Φόρουμ για τη Δημοκρατία” είναι το κόμμα με τους περισσότερους οργανωμένους οπαδούς στην Ολλανδία (43.700 άτομα) και παράλληλα έχει καταγράψει μια άνοδο 8% στις φυσικές και διαδικτυακές εγγραφές μελών μέσα στο 2020 και κυρίως μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και παρά τη διαλυτική εσωκομματική κρίση και τη διάσπαση του περασμένου φθινοπώρου; Πώς αντικαθρεφτίζεται τρία χρόνια μετά η πολιτική επιρροή του Φόρουμ που είχε κερδίσει οριακά τις γερουσιαστικές εκλογές, το 2018, κόντρα στις δημοσκοπικές προβλέψεις, άλλο αν αργότερα ο Μποντέ είδε να τον εγκαταλείπει σχεδόν το σύνολο της γερουσιαστικής του ομάδας (15 στα 19 μέλη); Τέλος, πώς καταμερίζονται οι λεγόμενες “τάσεις” μέσα στις όμορες πολιτικές οικογένειες, όπου οι δημοσκόποι με αρκετή δόση αυθαιρεσίας, έχουν ομογενοποιήσει την κυβερνώσα κεντροδεξιά (έξι κόμματα) την ακροδεξιά (τρία κόμματα, εξ ών το Φόρουμ και το “Κόμμα της Ελευθερίας” με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση), την κοινοβουλευτική κεντροαριστερά σε πολύ ευρεία έννοια (Εργατικό Κόμμα, Σοσιαλιστικό Κόμμα, Πράσινοι Αριστεροί) και την υπόλοιπη κεντροδεξιά είτε εκπροσωπείται κοινοβουλευτικά είτε όχι;
Η προεκλογική σύγχυση που επικρατεί επιτείνεται και από γεγονός πως η ολλανδική ακροδεξιά έχει αποφασίσει να μεταχειριστεί, στο σύνολο της, την τοξική επιχειρηματολογία του Ντόναλντ Τραμπ στο ζήτημα των μεθόδων ψηφοφορίας. Λόγω και της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων που η υπηρεσιακή κυβέρνηση Ρούτε αδυνατεί να προσδιορίσει επακριβώς πότε θα αρθούν σταδιακά ή μόνιμα (με αποκορύφωμα τη νυχτερινή απαγόρευση της κυκλοφορίας και το “χαριστικό” άνοιγμα στα κομμωτήρια ή σε συγκεκριμένα καταστήματα ανά περιοχή), το υπουργείο Εσωτερικών έχει ενθαρρύνει τους Ολλανδούς ψηφοφόρους να επιλέξουν την επιστολική ψήφο. Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις, περίπου 2,4 εκατομμύρια Ολλανδοί, κυρίως μεσήλικες και ηλικιωμένοι, έχουν προεγγραφεί στους ειδικούς καταλόγους και θα ψηφίσουν κατά αυτόν τον τρόπο. Η ακροδεξιά, ειδικά το Φόρουμ, έχει ανέβει ήδη στα κεραμίδια. “Νοθεία”, “χειραγώγηση”, “να ελεγχθούν οι μετανάστες”, “παράνομες ψήφοι διά επιστολής”, και άλλες τέτοιες τοξικές και ευθέως τραμπικά δανεισμένες φράσεις μονοπωλούν και δηλητηριάζουν την πολιτική ατμόσφαιρα υποσκάπτοντας την εγκυρότητα της εκλογικής διαδικασίας.
Από την άλλη πλευρά, εξίσου μεγάλα ερωτηματικά υπάρχουν για τα ποσοστά και τις έδρες που θα αποσπάσει η κεντροαριστερά. Με τις καταγεγραμμένες μέχρι στιγμής “τάσει”’, οι σοσιαλδημοκράτες του Εργατικού Κόμματος είναι εκείνοι που θα πληρώσουν τα σπασμένα για το σκάνδαλο παράνομης επιστροφής οικογενειακών επιδομάτων, καθώς την επίμαχη περίοδο κατείχαν το υπουργείο για την κοινωνική ασφάλιση και πρόνοια. Οι Πράσινοι Αριστεροί θα κληθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στη δυσαρέσκεια που επικρατεί στο Άμστερνταμ, όπου διαθέτουν την πλειοψηφία στην τοπική διοίκηση, για τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα της πανδημίας και την επανάκαμψη του προτάγματος αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης έπειτα και από το “στροβιλιστικό” πέρασμα της χιονοθύελλας “Ντάρσι”. Η κακοκαιρία είχε βυθίσει την Ολλανδία σε πολικές συνθήκες ακόμη και μείον 26 βαθμών Κελσίου μέσα σε μόλις τρεις μέρες, την ώρα που προηγήθηκε και ακολούθησε ένα “καλοκαιράκι” 20 βαθμών μέσα στο καταχείμωνο – μία εντελώς εξωφρενική μετεωρολογικά και καιρικά κατάσταση. Τέλος, το πάλαι ποτέ μαοϊκό και “επαναστατικό” Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν έχει συνέλθει ακόμη από τους τριγμούς που προκάλεσε η προ τετραετίας ανάληψη της αρχηγίας από την Λίλιαν Μαράινισεν με μια εσωκομματική διαδικασία νεποτισμού που τραυμάτισε τη συνοχή και την απήχηση του. Γενικά, οι τελικές εκλογικές επιδόσεις της κεντροαριστεράς αποτελούν έναν μεγάλο γρίφο μέσα στο σταυρόλεξο αινιγμάτων που έχει διαμορφώσει προκαταρκτικά η φετινή εκλογική αναμέτρηση.
Αν πάντως υπάρχει μία πυξίδα για να κινηθεί κανείς στα προεκλογικά αχαρτογράφητα νερά της Ολλανδίας αυτή προκύπτει από τη μόνη ερώτηση στην οποία έχουν κληθεί να απαντήσουν όλοι οι πολιτικοί του Λαϊκού Κόμματος και κυρίως ο Μαρκ Ρούτε στις συνεντεύξεις και τα debate τα οποία συμμετέχουν: θα συνεργαζόντουσαν με το “Φόρουμ για τη Δημοκρατία” προκειμένου να σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση; Η στερεότυπη απάντηση είναι ενδεικτική. Όλοι αρνούνται κατηγορηματικά την πιθανότητα να δοθεί ένα υπουργείο στον Τιερί Μποντέ. Όμως είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα η ανάληψη υπουργείου από τον ακροδεξιό και νεοναζί ηγέτη και άλλο πράγμα η έστω διά της ψήφου ανοχής κοινοβουλευτική συμπόρευση ανάμεσα στην κεντροδεξιά και τη νεοναζιστική ακροδεξιά στη Χάγη. Πάντως σε αυτή τη διφορούμενη στάση του απερχόμενου πρωθυπουργού και του κόμματος του, έχουν δώσει τη δική τους απάντηση οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και του αναρχισμού. Στο Ρότερνταμ και το Άμστερνταμ έχουν τοιχοκολληθεί αφίσες με τον Ρούτε να διαθέτει χιτλερικό μουστάκι και να αναγράφεται ευκρινώς “Θέλετε για πρωθυπουργό έναν νέο δυνάστη μαζί με το Φόρουμ;” ως μια ξεκάθαρη αποδοκιμασία ενός τέτοιου ζοφερού πολιτικά ενδεχομένου.
Βέβαια όλα τα παραπάνω ελάχιστα απασχολούν τους νέους άνεργους, άστεγους και υποσιτισμένους της θεωρητικά “πλούσιας” ολλανδικής κοινωνίας. Το πρωί της Τετάρτης 10 Μαρτίου, μία εβδομάδα δηλαδή πριν από τις κάλπες, ανακοινώθηκαν ορισμένοι εξαιρετικά δυσοίωνοι αριθμοί. Μέσα στον Φεβρουάριο και μόνο στο Άμστερνταμ απολύθηκαν 30.000 υπάλληλοι και εργαζόμενοι, κυρίως από την εστίαση, τα εμπορικά καταστήματα και τον τουρισμό που έχουν υποστεί τα περισσότερα οικονομικά πλήγματα από το λοκντάουν και τα υπόλοιπα περιοριστικά μέτρα. Ο στατιστικά καταγεγραμμένος αριθμός των ανέργων έχει εκτοξευθεί στην Ολλανδία κατά 145.000 τους προηγούμενους μήνες, ξεπερνώντας το ψυχολογικό φράγμα των 800.000. Την ίδια στιγμή πολλαπλασιάστηκαν οι τράπεζες διανομής τροφίμων και τα κοινωνικά παντοπωλεία, από 146 τον Μάρτιο του 2020, σε 171 τον Ιανουάριο του 2021. Σε αυτά σπεύδουν για το καθημερινό φαγητό και σιτίζονται πάνω από 170.000 άνθρωποι, νεόπτωχοι, άνεργοι, υποαπασχολούμενοι, άστεγοι ενώ ο αριθμός του αναμένεται να αυξηθεί στις 230.000 μέχρι το τέλος Απριλίου. Αυτή είναι η αόρατη εικόνα της προεκλογικής Ολλανδίας μέσα στην πανδημία και την οικονομική κατάρρευση λόγω των περιοριστικών μέτρων.
Κλείνουμε με ορισμένες χρηστικές πληροφορίες : Στις εκλογές που θα ολοκληρωθούν μέσα σε τρεις μέρες εξαιτίας της πανδημίας και από τις 15 έως τις 17 Μαρτίου καλούνται, με επιστολική ή διά ζώσης ψήφο, να αποφανθούν 11,8 εκατομμύρια Ολλανδοί για τη σύνθεση της επόμενης Κάτω Βουλής που αποτελείται από 150 έδρες. Για να σχηματιστεί κυβέρνηση, απαιτείται η ψήφος εμπιστοσύνης 76 βουλευτών.
Οι σημερινές δημοσκοπικές “τάσεις” δείχνουν πως το Λαϊκό Κόμμα θα αποσπάσει από 32 έως 37 έδρες, δεύτερο κόμμα θα είναι το “Κόμμα της Ελευθερίας” με 20-24 έδρες, τρίτοι, οι συγκυβερνώντες Χριστιανοδημοκράτες με 13-17 έδρες, τέταρτο, το επίσης συγκυβερνών και κεντροδεξιό D66, με 12-15 έδρες ενώ το Εργατικό Κόμμα και οι Πράσινοι Αριστεροί δίνουν μάχη για την πέμπτη θέση κάπου μεταξύ 9 και 12 εδρών. Το “Φόρουμ για τη Δημοκρατία” είναι ο μεγάλος αστάθμητος παράγοντας καθώς διαφορετικές δημοσκοπικές εταιρείες δίνουν εντελώς αντικρουόμενα αποτελέσματα με κατώφλι τις πέντε και ταβάνι τις εννέα κοινοβουλευτικές έδρες.
Η επόμενη ομοσπονδιακή Βουλή των Αντιπροσώπων της Ολλανδίας θα αποτελείται κατά πάσα πιθανότητα από 17 κοινοβουλευτικές ομάδες. Στις εκλογές συμμετέχουν 37 κόμματα, τα περισσότερα από κάθε προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
