Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 δεν θα μπορούσε να μείνει εκτός του ενδιαφέροντος των μέσων ενημέρωσης και κατ’ επέκταση της κοινής γνώμης στο γερμανόφωνο χώρο την εβδομάδα που πέρασε. Πρώτα, μέσα από τον κατακλυσμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τους χρήστες με ελληνική καταγωγή και σχέσεις με την Ελλάδα. Μετανάστες, παλιοί και νέοι, αλλά και φίλες και φίλοι της Ελλάδας στόλισαν τα προφίλ τους με σύμβολα της Ελλάδας και της Επανάστασης, παιδικές φωτογραφίες με τσολιαδάκια και Αμαλίες δημοσιεύτηκαν, άρθρα και ιστορίες που βρίσκει κανείς στο διαδίκτυο αναπαράχθηκαν και σχολιάστηκαν πολλά. Η δόξα του ’21, η τροπή της ιστορίας μετά την ίδρυση του κράτους, συγκρίσεις με το σήμερα σε πολλά επίπεδα. Όπως δηλαδή έγινε παντού.

Οι πολεμικές αποζημιώσεις, τόσες όσο και το χρέος

Ένα “δώρο” που θέλησαν να κάνουν στη Ελλάδα τα γερμανικά κόμματων των Πράσινοι και της Αριστεράς, ήταν η συζήτηση στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο ανήμερα της επετείου σχετικά με τις πολεμικές αποζημιώσεις που δεν πλήρωσε ποτέ η Γερμανία στην χώρα μας για τις καταστροφές και το θανατικό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και για την αποπληρωμή του κατοχικού αναγκαστικού δανείου που απέσπασε το χιτλερικό καθεστώς. Με πρωτοβουλία των Πρασίνων έγινε σχετική συζήτηση στη Μπούντεσταγκ, προκειμένου να υιοθετηθεί ψήφισμα που να αναγνωρίζει τις οφειλές της Γερμανίας. Κρατάμε τρεις τοποθετήσεις: αυτήν του ιστορικού στελέχους της Αριστεράς, Γκρέγκορ Γκίζι, το κόμμα του οποίου ζητά να πληρωθούν τόσο οι αποζημιώσεις όσο και το δάνειο, με την πρόσθετη επισήμανση πως η Γερμανία λόγω του πολέμου έχει υποχρέωση προς την Ελλάδα και γι’ αυτό πρέπει να μην πουλάει όπλα στην Τουρκία, καθώς η Τουρκία απειλεί την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας.

Η δεύτερη τοποθέτηση που έκανε εντύπωση ήταν αυτή του ελληνικής καταγωγής βουλευτή των Φιλελευθέρων, Γιάννη Αγγελίδη, ο οποίος αφού ανέκραξε “Ζήτω το Έθνος!” απέρριψε την πρόταση των Πρασίνων λέγοντας ότι αυτή θα φέρει… διχόνοια. Από τους ακροδεξιούς και υπερσυντηρητικούς της AfD το θέμα τοποθετήθηκε σε μια πιο υλική βάση: αυτά που ζητά (σ.τ.σ. τα ζητά και τι ζητά;) η Ελλάδα είναι όσο και το χρέος της χώρας. Τυχόν πληρωμή αποζημιώσεων και εξόφληση του δανείου θα κόστιζε πολλά στο γερμανικό κράτος. Για το όποιο δε άσχημο κλίμα στις σχέσεις των δύο χωρών φταίει η Μέρκελ με την πολιτική της από το 2010. Καλύτερα, είπε η AfD, να φύγει η Ελλάδα από το ευρώ.

Πάντως τα κόμματα της συμπολίτευσης, Χριστιανοδημοκράτες, Βαυαροί Χριστιανοκοινωνιστές και Σοσιαλδημοκράτες, αφού είχαν ευχηθεί από άλλες οδούς χρόνια πολλά στο κράτος των Αθηνών, θύμησαν πως το ζήτημα έχει λυθεί ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 με μια συμφωνία μεταξύ Καραμανλή και Αντενάουερ και δεν υφίσταται πλέον. Κατεψήφησαν λοιπόν μαζί με την AfD και τους Φιλελεύθερους – και το δώρο των γενεθλίων δεν ήρθε.

Τι μαθαίνω στον Τύπο για το ‘21

Ανάλογα από πού είναι κανείς, έτσι βλέπει και τα πράγματα. Κοινός παρονομαστής των δημοσιευμάτων του τύπου στο γερμανόφωνο χώρο, στη Γερμανία, την Αυστρία και την Ελβετία, ήταν η περιγραφή της προεπαναστατικής Ελλάδας στη βάση του βιβλίου του ιστορικού Ιωάννη Ζελεπού “Σύντομη ιστορία της Ελλάδας” που κυκλοφορεί στα γερμανικά. Στα άρθρα που δημοσιεύτηκαν παρουσιάζονται λίγο-πολύ τα ζητήματα της εθνογένεσης στον ελληνικό χώρο, το θέμα του προσδιορισμού των Ρωμιών, ο ρόλος της αστικής τάξης, των Φαναριωτών, των Κλεφτών, η εξέλιξη των γεγονότων, ο φιλελληνισμός, ο Ιμπραήμ και το Ναυαρίνο. Η ιστορία κλείνει με την έλευση του Όθωνα και την επίδραση των Βαυαρών. Κεντρική φιγούρα στις δημοσιεύσεις είναι ο Λόρδος Μπάιρον.

Η Süddeutsche Zeitung από το Μόναχο, με την ειδική σχέση που έχει η Βαυαρία με την Ελλάδα, λόγω της Βαυαροκρατίας, αλλά και λόγω της τωρινής παρουσίας μιας μεγάλης ελληνικής κοινότητας εκεί, στέκεται πολύ στο θέμα του τι σήμαινε Ελλάδα στην Ευρώπη εκείνα τα χρόνια και δίνει έτσι θριαμβευτικό τόνο στην επέτειο. Είμαστε όλοι Έλληνες, για τον κλασικισμό, τη φιλοσοφία, τον αγώνα για ελευθερία. Η σχέση είναι πυκνή, το όνομα Ελλάδα ενέπνεε και εμπνέει ακόμα, καθώς η Αρχαία Ελλάδα αποτελεί πυλώνα του γερμανικού και ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Είμασταν και εμείς εκεί!

Λίγο πιο πέρα, στη Ζυρίχη της Ελβετίας ο τόνος είναι διαφορετικός. Η Νeue Ζürcher Ζeitung στεκόμενη και αυτή στην αφήγηση της ιστορίας, επισημαίνει κάποια διαφορετικά πράγματα, τονίζοντας το πρόβλημα της εξάρτησης της Ελλάδας από τα δάνεια και γενικότερα τον εξωτερικό παράγοντα. Η Ελβετή ιστορικός και αρθρογράφος Geneviève Lüscher αφού βρίσκει μια ομοιότητα σχετικά με τη στιγμή γέννησης του ελβετικού και ελληνικού έθνους σε έναν όρκο που δόθηκε, στη μεν Ελβετία, σύμφωνα με την παράδοση, στο Ρύτλι το 1291 και που συνδέθηκε αργότερα με τη μορφή του Γουλιέλμου Τέλλου, και τον όρκο στην Αγία Λαύρα, κατονομάζει τους τρεις Ελβετούς που έπαιξαν ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση. Τον Εϋνάρδο, φιλέλληνα τραπεζίτη που μάζευε χρήματα για τους επαναστάτες και μετά την ανεξαρτησία έπαιξε ρόλο στην ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, τον στρατιωτικό Χαν που πολέμησε στην Ελλάδα και έγινε μετά στρατηγός του Όθωνα και βέβαια τον Γιόχαν Γιάκομπ Μάγιερ, εκδότη της επαναστατικής εφημερίδας του Μεσολογγίου “Ελληνικά Χρονικά”, που έπεσε ηρωικά μαχόμενος κατά την έξοδο του Μεσολογγίου μαζί με τη συζυγό του και τα δύο τους παιδιά. Αυτό που μένει είναι όμως η διαπίστωση ότι η Ελλάδα βρισκόταν έκτοτε στη δίνη της ιστορίας, φτωχή και υποθηκευμένη εξ αρχής στις μεγάλες δυνάμεις, εν αντιθέσει με την Ελβετία, που μένει στην ησυχία της και τον πλούτο της.

Από που ήταν ο Μέτερνιχ;

Τα πράγματα κινούνται με ρήξεις καμιά φορά, μετασχηματισμούς γοργούς και αργούς και το πιο πολύ με συνέχειες. Έτσι, στο σάιτ της αυστριακής κρατικής ραδιοφωνίας-τηλεόρασης ORF ο αρθρογράφος Armin Sattler γράφει, βασιζόμενος στο βιβλίο Ρίχαρντ Σούμπερτ σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση και τον Λόρδο Μπάιρον, πως πρέπει να τη φανταστούμε κάπως σαν τον πόλεμο στη Σομαλία. Κλέφτες, συμμορίες, οπλαρχηγοί, ετερόκλητοι πληθυσμοί, Οθωμανοί που αρνούνταν τον χαρακτηρισμό του “Τούρκου”, Αρβανίτες, ρουμανόφωνοι Βλάχοι που δέχονταν τον χαρακτηρισμό του “Έλληνα”, Φαναριώτες, Κοτζαμπάσηδες, πρώην στρατιωτικοί του Ναπολέοντα: όσο το δυνατόν περισότεροι συντελεστές της Επανάστασης αναφέρονται στο σχετικό κείμενο με έναν ελαφρά καυστικό τρόπο που αφήνει τη γεύση μιας ιστορίας στην οποία δεν μπορεί κανείς να δώσει δίκιο ή άδικο.

Και αν κανείς διαβάσει μόνο αυτό το κείμενο, κρατώντας τον παραλληλισμό με τη Σομαλία, μένει με την αίσθηση ότι αυτή η επανάσταση δεν ήταν και τόσο θετική στον απολογισμό της. Πολλώ δε μάλλον που δεκάδες χιλιάδες Μουσουλμάνοι και Εβραίοι εσφάγησαν και διώχθηκαν από τον Μωριά, ενώ οι αρπαγές κι οι λεηλασίες έδιναν και έπαιρναν. Ο Σούμπερτ βέβαια είναι γνώστης των βαλκανικών πραγμάτων, και είναι γνωστός ώς σατιρικός καλλιτέχνης και άνθρωπος που ασκεί κοινωνική κριτική. Τραβάει λοιπόν τον αντιεθνικισμό του μέχρι του σημείου του να μηδενίζει ουσιαστικά την θετική σημασία της Ελληνικής Επανάστασης, μέσα από την απομυθοποίηση. Για τον Όθωνα κρατάει το ότι μπορεί η κλασική Αθήνα να αποτελούσε το αρχιτεκτονικό πρότυπο, όμως η Αθήνα του Όθωνα δεν ήταν παρά ένα Μόναχο σε μικρογραφία. Αντιδάνειο, που λέμε.

Αντι-ιστορικό αυτό που θα γράψουμε τώρα, αλλά αν τα διάβαζε ο Μέτερνιχ (φωτογραφία), ο μεγάλος πολιτικός εχθρός του ’21, δεν θα ήταν ικανοποιημένος από το κρατικό μέσο της συρρικνωμένης πατρίδας του;