Αν προσπαθούσε κανείς να βρει μια λέξη που να περιγράφει το πώς κύλησε το περασμένο έτος για τον επί 27 συναπτά έτη πρόεδρο της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, δεν θα δυσκολευόταν να καταλήξει στην εξής μια: ανατροπή. Κι αυτό γιατί αν και το 2020 ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς, προμηνύοντας έναν ακόμη περίπατο στις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου και με την προσδοκία της απεξάρτησης από τη ρωσικής επιρροή, έκλεισε με την εμφάνιση στο δημόσιο προσκήνιο μιας δυναμικής και αριθμητικά υπολογίσιμης για πρώτη φορά αντιπολίτευσης και της όξυνσης των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Λίγους μήνες ωστόσο μετά τις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και την προστασία που οι Βρυξέλλες επιφύλαξαν για την ηγέτη της αντιπολίτευσης, Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια, και σε μια θαυμάσια αντιστροφή των πραγμάτων, μια σειρά εξελίξεων εντός και εκτός Λευκορωσίας δείχνουν πως ο χρόνος λειτουργεί υπέρ του βετεράνου ηγέτη.

Όσον αφορά το ευρωπαϊκό μέτωπο, η πολιτική των κυρώσεων φανερώνει ήδη τα όριά της. Δεδομένου ότι οι αξιωματούχοι που περιλαμβάνονται στους έως σήμερα τρείς γύρους των κυρώσεων δεν διαθέτουν σημαντικά περιουσιακά στοιχεία εντός ΕΕ για τα οποία να ανησυχούν και δεν διαφαίνεται το παραμικρό ρήγμα στην πολιτική ελίτ και τις δυνάμεις ασφαλείας της χώρας, το πάνω χέρι στο ενωσιακό μπλοκ σχετικά με το ποια πρέπει να είναι η στάση απέναντι στο Μινσκ φαίνεται πως παίρνει η «αμυντική» τάση. Η συγκεκριμένη αντίληψη, φέρουσα πίσω της βαριά τη σκιά του γερμανικού ρεαλισμού, εκκινεί από την κυνική διαπίστωση ότι οι κυρώσεις αποτελούν έναν ενδιάμεσο σταθμό σε μια «ανοικτή» διαδικασία που οφείλει να λάβει υπόψη της τις ιδιαιτερότητες της χώρας, αλλά και τα ρωσικά συμφέροντα. Συνυπολογίζοντας μάλιστα ότι η ουκρανική κρίση έχει μπει σε νέα, πολύ πιο επικίνδυνη φάση, κερδίζει έδαφος μεταξύ των κρατών-μελών η πεποίθηση πως ένας παραδοσιακά αυτόνομος από τη Μόσχα Λουκασένκο είναι προτιμότερος ως μοχλός πίεσης από το ενδεχόμενο ενός δεύτερου Μαϊντάν, που θα ισοδυναμούσε με το ενδεχόμενο η Λευκορωσία να καταστεί επαρχία της Ρωσίας.

Στο ίδιο επίπεδο βρίσκονται οι σχέσεις ανάμεσα σε Μινσκο και Ουάσιγκτον. Παρά τις φήμες για επιβολή νέων κυρώσεων σε λευκορωσικές εταιρίες και την προεκλογική στήριξη Μπάιντεν στην αντιπολίτευση στον Λευκό Οίκο κυριαρχεί η πεποίθηση πως οποιεσδήποτε κυρώσεις δεν θα έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα. Τουναντίον, η ανανέωση των εχθροπραξιών στο Ντονμπας και η επιστροφή της Ρωσίας ως προτεραιότητα για την αμερικανική πολιτική θα μπορούσαν να θέσουν ξανά το ζήτημα για την ανάγκη μιας πιο ρεαλιστικής συνεργασίας με τον Λουκασένκο.

Μια δεύτερη διαπίστωση έχει να κάνει με το ότι στο εσωτερικό της χώρας ο Λουκασένκο εξακολουθεί να απολαμβάνει την αποδοχή μιας σημαντικής μερίδας της κοινωνίας (ιδίως των παλαιότερων γενεών και του κόσμου της υπαίθρου) την ίδια στιγμή που οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης βρίσκονται σε υποχώρηση.

Προς επίρρωση των παραπάνω, η προσπάθεια της Τιχανόφσκαγια για αναζοπύρωση του κινήματος που οδήγησε στις πολυπληθείς διαδηλώσεις των περασμένων μηνών στις 25 Μαρτίου (ημέρα συμπλήρωσης 103 ετών από τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Λευκορωσίας) έπεσε στο κενό, αφού η (κατόπιν προτροπής της) συμμετοχή στις διαμαρτυρίες κρίνεται ως απελπιστικά μικρή. Η περιοδεία άλλωστε της ηγέτιδας της αντιπολίτευσης από τη μια άκρη της Ευρώπης στην άλλη, στην προσπάθειά της να κρατήσει τη χώρα της στην ατζέντα των Ευρωπαϊων ηγετών, δεν στέφθηκε ως τώρα από επιτυχία (η θερμή υποδοχή από μερικές δεκάδες φαν της δεν λογίζεται ως τέτοια) αν αναλογιστεί κανείς πως η ενεργητικότητα ΝΑΤΟ και ΕΕ ως προς την αντιπαράθεση με το Κρεμλίνο εξαντλείται στην Ουκρανία.

Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί στους κόλπους της αντιπολίτευσης είναι πως ο πρώην υπουργός Πολιτισμού Πάβελ Λατούσκα, ένας από τους επτά του προεδρείου του Γραφείου Συντονισμού για την Μεταβίβαση της Εξουσίας (οργανισμού-ομπρέλα οργανώσεων και προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης) ανακοίνωσε πως προχωρά στην ίδρυση νέου κόμματος. Της είδησης είχε προηγηθεί η ανακοίνωση άλλου ηγέτη της αντιπολίτευσης, του φυλακισμένου τραπεζίτη Βίκτορ Μπαμπάρικο, περί ίδρυσης νέου κόμματος. Αν και η Τιχανόφσκαγια δεν παρέλειψε να αφήσει αιχμές για «πολιτικές φιλοδοξίες που πρέπει να έρθουν στο προσκήνιο μετά τη νίκη της δημοκρατίας στη χώρα» το γεγονός της έλλειψης καθοδηγητικού κέντρου με συγκεκριμένες προτεραιότητες παραμένει.

Αν στα προηγούμενα συνυπολογιστούν η ατμόσφαιρα αυξανόμενης εθνικής συσπείρωσης που έχει ως αίτιο την κλιμακούμενη αντιπαράθεση με την γειτονική Πολωνία και αντικείμενο την πίεση που ισχυρίζεται ότι δέχεται η -συμπαραταχθείσα με το πλευρό της αντιπολίτευσης σε συντριπτικό βαθμό- πολωνική μειονότητα και η καταστολή που έχει δεχθεί το παρθένο από πολιτική πείρα σώμα της λευκορωσικής κοινωνίας δεν πρέπει να απορεί κανείς για τους λόγους που κρατούν τον Αλεξάντερ Λουκασένκο ολοζώντανο στην εξουσία.

Όπως και να’χει, ένας συνδυασμός παραγόντων κατορθώνει να επιβεβαιώνει την αρχική μας εκτίμηση για την μοναδική ικανότητα του «Batka» να εκμεταλλεύεται τη νοοτροπία του αουτσάιντερ. Υπό αυτή την έννοια, αν και είναι ακόμα νωρίς για προβλέψεις (και με δεδομένο πως η διαχείριση της πανδημίας και της πολιτικής κρίσης από πλευράς κυβέρνησης έχει αποξενώσει τις νεότερες γενιές ιδίως των αστικών κέντρων), μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως είναι αρκετά πιθανό η γεωπολιτική αφενός και η πολιτική πανουργία αφετέρου να φροντίσει ώστε ο χρόνος να φύγει με τις ίδιες ευοίωνες προοπτικές με τις οποίες μπήκε για τον 66χρονο ηγέτη. Δεν μπορεί να κάνει το ίδιο για τη δημοκρατική συνέπεια των ευρωπαϊκών ηγεσιών που συναρτούν τις δημοκρατικές τους ευαισθησίες τους ανάλογα με τα συμφέροντά τους.