Η παράδοση θέλει τους πρώην προέδρους να ασχολούνται με το χτίσιμο της υστεροφημίας τους, συγγράφοντας τα απομνημονεύματά τους. Ο Τζορτζ Μπους, ο νεότερος ακολουθεί μια διαφορετική πορεία. Χτίζει την υστεροφημία του ζωγραφίζοντας, πιθανότατα γιατί δεν έβρισκε και πολλά κολακευτικά να γράψει για τα οχτώ χρόνια της προεδρίας του.
Στην εναρκτήρια σκηνή του θεατρικού “Σλάγκετερ”, o Χανς Γιοστ βάζει στα χείλη ενός συνομιλητή του πρωτομάρτυρα του εθνικοσοσιαλισμού μια από τις πιο γνωστές ρήσεις για όσους εχθρεύονται κάθε είδους μορφή τέχνης και ειδικά τον κοινωνικό αντίκτυπό της. Μιλάμε φυσικά για το “Όταν ακούω για κουλτούρα, τραβάω το ρεβόλβερ μου”, τόσο στακάτη και πλήρους νοήματος και προθέσεων που δεν άργησε να γίνει αυτό που θα λέγαμε σήμερα viral ή και meme στα χείλη επιφανών ναζί όπως των Χίμλερ, Γκέρινγκ, Γκέμπελς και πολλών άλλων.
Η συγκεχυμένη πατρότητα της έκφρασης της έδωσε τη δυνατότητα να αποναζιστικοποιηθεί και να αναβαπτιστεί στα χείλη πολλών συντηρητικών και αντιδημοκρατικών ηγετών τραβώντας μια κόκκινη γραμμή άμυνας απέναντι στους “κουλτουριάρηδες”, που με σημαία την ελευθερία της τέχνης υποσκάπτουν τα θεμέλια της ηθικής και του κοινωνικού ιστού. Αυτά δεν είναι εντελώς αναληθές, καθώς πλείστα καλλιτεχνικά κινήματα, με μια ιδιαίτερη πυκνότητα στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, έβλεπαν με συμπάθεια μια τέτοια προοπτική.
Από τότε πολύ νερό κύλισε στο αυλάκι. Οι επαναστάσεις μπήκαν στα μουσεία και τα έργα τέχνης μπήκαν στις γκαλερί και τις ιδιωτικές συλλογές. Τα έργα τέχνης στα χέρια των πλουσίων και των ισχυρών δεν είναι τόσο επικίνδυνα για το status quo, μάλιστα θα μπορούσε να πει κάποιος πως μπορούν να γίνουν και έξοχα όπλα προπαγάνδας. Αυτό ακριβώς είναι και το νέο βιβλίο του Τζορτζ Μπους με τίτλο “Out of Many, One”.
Ο τίτλος του βιβλίου υπάρχει στα λατινικά στον προεδρικό θυρεό, αλλά έχει αποκτήσει νέο νόημα. Το βιβλίο παρουσιάζει success stories διαφόρων μεταναστών που βρήκαν στις ΗΠΑ τη Γη της Επαγγελίας και ανάμεσα στις ιστορίες τους υπάρχουν ένθετοι πίνακες με τη μορφή τους τους οποίους έχει φιλοτεχνήσει ο ίδιος ο πρώην πρόεδρος. Η καλλιτεχνική αξία των έργων είναι κάτι που μένει να επιβεβαιωθεί από τους ειδικούς, οι πολιτικές τους προθέσεις όμως έχουν καταδικαστεί με το πρώτο ξεφύλλισμα του βιβλίου.
Η προηγούμενη βδομάδα χαρακτηρίστηκε από έναν επικοινωνιακό ορυμαγδό του περιβάλλοντος Μπους, που δεν περιλάμβανε μόνο την ανακοίνωση του νέου βιβλίου και την αποκάλυψη της καλλιτεχνικής φλέβας του πρώην προέδρου. Συνοδεύτηκε από μία τηλεοπτική συνέντευξη στο CBS η οποία ήταν τόσο με το γάντι, κολακευτική και απολίτικη που αν είχε γίνει σε οποιαδήποτε χώρα με ψυχρές διπλωματικές σχέσεις με τις ΗΠΑ θα μπορούσε να προκαλέσει στρατιωτική παρέμβαση. Μαζί με τη συνέντευξη ήρθε κι ένα άρθρο γνώμης στην Washington Post σχετικά με το μεταναστευτικό.
Το άρθρο είναι αρκετά καλογραμμένο: μεγάλη έκπληξη αν προσπαθήσουμε να θυμηθούμε μια σειρά από επικοινωνιακά Βατερλώ του Μπους, τα οποία μόνο ως γκάφες θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος υπερβολικά καλοπροαίρετος. Άγνωστο αν πίσω από αυτό κρύβεται κάποιος ghost writer – και ήσσονος σημασίας, αφού μέχρι και ο επικοινωνικά χαρισματικός Ομπάμα έχει μια στρατιά γραφιάδων από πίσω του. Μεγαλύτερη έκπληξη είναι η πολιτική τοποθέτηση του Μπους για το ακανθώδες ζήτημα του μεταναστευτικού: δεν είναι απλά πιο αριστερά από τους περισσότερους Ρεπουμπλικάνους, ακόμα και όσους έκαναν εσωκομματική αντιπολίτευση στον Τραμπ, αλλά είναι και σαφέστατα πιο αριστερά από τον Μπάιντεν που απλά άλλαξε όνομα στα στρατόπεδα κράτησης ανηλίκων μεταναστών.
Σε μέσες άκρες ο Τζορτζ Μπους τζούνιος, απευθύνει έκκληση για μια τολμηρή χάραξη εθνικής στρατηγικής που θα βάλει ένα τέλος στις πολιτικές-μπαλώματα. Πράγματι, το μεταναστευτικό και η διαχείρισή του είναι ένα από τα πιο δυσεπίλυτα προβλήματα σε μια χώρα που έχει μάθει να αντιμετωπίζει όλα τα προβλήματα σαν καρφιά έχοντας στο χέρι το πιο βαρύ σφυρί. Οι περισσότερες από τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει ήταν πάντα πυροσβεστικές χωρίς μακρόπνοη στρατηγική. Το Κογκρέσο ποτέ δεν φτάνει σε μια στοιχειώδη συνεννόηση και οι executive orders, ομοιάζουν εξαιρετικά με τις δικές μας ΠΝΠ με τη διαφορά ότι το κοπάδι συνέρχεται κάποια στιγμή και η ζωή συνεχίζεται. Με αρκετά συγκινητικό τόνο και ύφος, ο Μπους υπενθυμίζει ότι οι ΗΠΑ είναι ένα έθνος μεταναστών και μάλιστα πολλαπλών κυμάτων. Αναφέρει πως η Αμερική υπήρξε χώρα ασύλου για εκατομμύρια κυνηγημένους λόγω θρησκευτικών, πολιτικών ή φυλετικών διακρίσεων και αυτό είναι αληθές, ακόμα κι αν κάποιες από αυτές τις διακρίσεις επιβλήθηκαν από το αμερικάνικο υπουργείο Εξωτερικών ή τη CIA.
Το άρθρο συνεχίζει με ιδιαίτερη μνεία στην “πίσω αυλή” των ΗΠΑ, την Κεντρική και Νότια Αμερική τις πολιτικές αναταράξεις στην περιοχή που αναγκάζει χιλιάδες να ξεριζώνονται και να ψάχνουν μια καλύτερη μοίρα – ξεχνώντας να αναφέρει βέβαια τα όσα θεάρεστα έκανε εκεί η CIA ειδικά την εποχή που τη διοικούσε ο πατέρας του.
Για να μπούμε λίγο στον ρόλο του δικηγόρου του διαβόλου θα δεχτούμε ότι η ανησυχία του πρώην προέδρου είναι πραγματική και θα έκανε τα πάντα για να αλλάξει η μεταναστευτική πολιτική των ΗΠΑ σε μια πιο φιλική για τους μετανάστες κατάσταση με ανθρώπινους κανόνες ένταξης. Θα μπορούσε μια τέτοια καμπάνια να έχει άλλα ελατήρια; Λιγότερο ανθρωπιστικά;
Πολλοί στις ΗΠΑ ισχυρίζονται πως ναι και τα επιχειρήματά τους έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Όλη η συζήτηση για μια πιο προοδευτική ατζέντα από πλευράς Ρεπουμπλικάνων με αιχμή του δόρατος τον πρώην πρόεδρο δεν είναι τίποτα άλλο από μια απόπειρα να περιέλθει το κόμμα στους νόμιμους (;) ιδιοκτήτες του. Όσο γοητευτική και αν ήταν η (ακρο)δεξιά που επιχείρησε ο Τραμπ και οι συνοδοιπόροι του, ήταν ένα ψέμα με κοντά ποδάρια. Ναι, τους χάρισαν μια σχετικά εύκολη νίκη το 2016, αλλά δεν ήταν τίποτα περισσότερο από τον τελευταίο βρυχηθμό ενός θηρίου που πνέει τα λοίσθια.
Η αμερικανική κοινωνία παραμένει βαθιά διχασμένη στο φάσμα δεξιάς-αριστεράς, τουλάχιστον όπως αυτό το δίπολο ορίζεται στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, όμως η ζυγαριά δείχνει ότι αρχίζει να γέρνει και ειδικά στις ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες που έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα. Η επίτευξη της σχετικά εύκολης καταδίκης του πρώην αστυνομικού Ντέρεκ Σόβιν που σκότωσε τον Τζορτζ Φλόιντ φάνηκε ότι είναι ένα κρίσιμο σημείο καμπής. Από την εποχή του άγριου ξυλοδαρμού του Ρόντνεϊ Κινγκ έχουμε δει πολλές φορές αστυνομικούς να τη γλιτώνουν ακόμα και σε περιπτώσεις που τα ρατσιστικά και σαδιστικά τους κίνητρα είναι ορατά δια γυμνού οφθαλμού στις εικόνες που συνοδεύουν τη δράση τους. Η αλλαγή γραμμής στην περίπτωση του Σόβιν δείχνει ότι η ανοχή της αμερικανικής κοινωνίας δεν εξαντλήθηκε μόνο μεταξύ των Αφροαμερικάνων, αλλά και σε πιο “ανοιχτόχρωμα” και μεσοαστικά προάστια. Η δαιμονοποίηση των ξένων, των μεταναστών και των προσφύγων είναι ένα παραμύθι που γαργαλάει τα αυτιά ενός ακροατηρίου που δεν είναι ικανό να κάνει και στείλει και πάλι κάποιον Ρεπουμπλικάνο στον Λευκό Οίκο.
Η διεμβόλιση του κέντρου είναι μονόδρομος για τους Ρεπουμπλικάνους, σενάριο που καλοβλέπουν και οι κεντρώοι Δημοκρατικοί και η εξήγηση είναι πολύ απλή. Όσο οι Ρεπουμπλικάνοι επιμένουν σε μια σκληρή δεξιά στάση από τα κοινωνικά μέχρι τα οικονομικά αυτό δημιουργεί ένα επικίνδυνο, για το establishment, αντίβαρο το οποίο θα μονοπωλεί μια ατζέντα τύπου Μπέρνι Σάντερς και των νεαρών επιγόνων του στο Κογκρέσο. Αυτή είναι μια εξέλιξη που δεν θέλουν ούτε οι Δημοκρατικοί οι οποίοι βλέπουν τη σταδιακή γιγάντωση της αριστερής τους πτέρυγας εις βάρος της σώφρονος κεντρώας.
Αυτό είναι το αποτέλεσμα ενός σκληρού και απόλυτου δικομματισμού που δεν αφήνει έδαφος και οξυγόνο για μικρότερα κόμματα που να μπορούν να υπηρετούν μια πιο “θεματική” ατζέντα. Γιατί η ατζέντα της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών δεν φέρνει μόνο φυλετικά και κοινωνικά ζητήματα στο τραπέζι, αλλά και πιο επικίνδυνα, όπως η θέσπιση κατώτατου ημερομισθίου, γενίκευση του συνδικαλισμού και άλλα πολλά τρομακτικά για τις ΗΠΑ πράγματα.
Ένα πιο φιλικό προς τους μετανάστες Ρεπουμπλικανικό κόμμα θα είναι το πρώτο στάδιο αυτής της στρατηγικής. Το αν θα πετύχει ή όχι αυτή η στροφή δεν είναι εύκολο να απαντηθεί ακόμα. Άλλωστε τα μεγάλα καράβια αργούν να γυρίσουν και οι δυνάμεις που το κρατάνε είναι ισχυρές. Το σπάσιμο των αυγών με τη σκληρή δεξιά των τραμπικών βουλευτών θα έχει σίγουρα πολλά επεισόδια ακόμα και το πολιτικό θρίλερ που θα ακολουθήσει θα είναι τουλάχιστον γκροτέσκο.
Το μόνο σίγουρο είναι πως οι πίνακες του Τζορτζ Μπους δεν θα ηγηθούν κάποιου νέου κοινωνικού ή καλλιτεχνικού ρεύματος. Αυτό θα μπορούσε ίσως να γίνει αν ο Μπους έκανε λίγο πιο ενδιαφέρουσα τη θεματολογία του: π.χ. ένας πίνακας που να αποτυπώνει τη φρίκη του βομβαρδισμού της Καμπότζης που διέταξε ο καλός του φίλος, όπως αποκαλεί τον Χένρι Κίσινγκερ. Μια πιο ειλικρινής αποτίμηση της ιστορίας θα έκανε περισσότερο καλό στην υστεροφημία του και κυρίως στη δημοκρατία.
