Την Αθήνα επισκέπτεται αυτές τις μέρες η ηγέτιδα της Λευκορωσικής αντιπολίτευσης και αυτοεξόριστη στο Βίλνιους της Λιθουανίας, Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια ύστερα από πρόσκληση του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια. Η εκλεκτή της Δύσης, πέραν της συμμετοχής της στο Φόρουμ των Δελφών, σε μια κίνηση βαθύτατου συμβολισμού, έγινε δεκτή από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Η τελευταία ευχήθηκε αίσιο τέλος στην πολιτική κρίση της Λευκορωσίας, εναρμονιζόμενη με την γραμμή της Ε.Ε, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την πολιτική της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης.
Υπενθυμίζεται ότι τόσο σε επίπεδο εκλεγμένων αντιπροσώπων, όσο και σε επίπεδο διευθυντηρίου, η Ε.Ε. δεν αποδέχεται ως πρόεδρο της χώρας τον Αλεκσάντρ Λουκασένκο, χαρακτηρίζει το εκλογικό αποτέλεσμα του περσινού Αυγούστου ως προϊόν νοθείας και σκληρής καταστολής και έχει προβεί σε σειρά οικονομικών μέτρων κατά του καθεστώτος του “τελευταίου δικτάτορα της Ευρώπης”. Στην τελευταία σχετική έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τον περασμένο Φεβρουάριο, αξιοσημείωτη είναι η διαφορά οπτικής σε σχέση με τη γειτονική Ουκρανία. Η Λευκορωσία κρίνεται ως αυταρχικό και μη νόμιμο καθεστώς, αντιθέτως η Ουκρανία των νεοναζιστικών κρατικών ταγμάτων αντιμετωπίζεται ως πρότυπο: αξίζει των ανοικτών χρηματικών ευρωκρουνών και πρέπει να βοηθηθεί στα επιτυχημένα μεταρρυθμιστικά βήματα κατά της διαφθοράς και υπέρ της δημοκρατίας.
Οι συμβολισμοί της 9ης του Μάη
Σε μια εντυπωσιακή σε όγκο και σκηνοθεσία στρατιωτική παρέλαση στη Μόσχα, η σοβιετική σημαία της νίκης του Βερολίνου, εισήλθε στην Κόκκινη Πλατεία μαζί με αυτήν της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, επιβαίνων ανοικτής λιμουζίνας και φορώντας την επίσημη στρατιωτική του στολή, επέλεξε και φέτος να σταθεί κάτω από την πύλη του Σωτήρος Χριστού. Ασκεπής έκανε το σταυρό του και το όχημα του κίνησε προς το αντίστοιχο του Αρχηγού του Στρατού. Με την απόδοση των διαπιστευτηρίων, ο Σοϊγκού μετέβηκε στην εξέδρα του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος ήταν πλαισιωμένος από βετεράνους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η τελευταία σειρά της εξέδρας αποτελείτο από νοσηλεύτριες. Την υποχρέωση της συλλογικής φροντίδας προς τους βετεράνους, τόνισε στον λόγο του ο Πρόεδρος της Ρωσίας και την χρωμάτισε με την κίνηση του να υποστηρίξει υπέργηρο βετεράνο να σηκωθεί από την θέση του. Σε αυτούς ο Ρώσος πρόεδρος απεύθυνε τις πιο θερμές ευχές. Οι αυστηροί τόνοι στην ομιλία του για την προάσπιση της ιστορικής αλήθειας, ενάντια στον αναθεωρητισμό και την επακόλουθη ρωσοφοβία, το ηχηρό όχι σε όσους καλλιεργούν επιθετικά σχέδια κατά της Ρωσίας, εναρμονίζεται πλήρως με το ηθικό θυσιαστικό “πλεονέκτημα” του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και το δίκαιο της ισχύος του εκσυγχρονισμένου και πάντα σε επιχειρησιακή ετοιμότητα ρωσικού στρατού. Εμπεδωμένη τελετουργία, για την οποία μάλλον πολλά οφείλονται στον Σοϊγκού, επενδυμένη με τις “κόκκινες ρωσικές γραμμές”. Η Ρωσία έχει χρίσει προ καιρού εαυτήν ως βασικό κληρονόμο της Σοβιετικής Ένωσης και των καλύτερων παραδόσεων της, κατά Πούτιν. Οριοθετώντας τις κόκκινες γραμμές του ρωσικού ενδιαφέροντος σε όλη την επικράτεια της πρώην ΕΣΣΔ, χωρίς όμως να θέλγεται από το στρατηγικό λάθος (σύμφωνα με τον ιστορικό Κένεντι) της υπερεπέκτασης.
Την ίδια ημέρα στο Μινσκ, την πόλη η οποία με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μετρούσε 5 όρθια κτήρια και ανοικοδομήθηκε από το μηδέν, ο Λουκασένκο παρέστη στις εκδηλώσεις στην κεντρική Πλατεία της Νίκης. Εκεί σε ασυνήθιστη εικόνα ευλάβειας φίλησε τη σημαία της Λευκορωσίας. Στην ομιλία του τόνισε ότι η μητρική χώρα των “Λευκών Ρως” και η σημαία της (η Λευκορωσική αντιπολίτευση χρησιμοποιεί τη δίχρωμη, κόκκινη και άσπρη σημαία της βραχύβιας δημοκρατίας του 1918, σε αντίθεση με την επίσημη η οποία αναφέρεται στη σοβιετική περίοδο) δεν πρόκειται να παραδοθούν σε κανένα. Θυμίζουμε εδώ ότι τις μεγάλες διαδηλώσεις του προηγούμενου έτους, για την άγρια καταστολή των οποίων κατηγορείται, ο Λουκασένκο τις χρεώνει στις Η.Π.Α.
Η κρατική τηλεόραση της χώρας έδωσε μεγάλη προβολή, όπως πάντα, στους εορτασμούς, οι οποίοι δεν συνοδεύτηκαν από στρατιωτική παρέλαση, αλλά από λαϊκές παρελάσεις σε όλες της πόλης της χώρας, κατά το σοβιετικό ήθος. Εκδηλώσεις που πήραν την άτυπη μορφή “ψήφου εμπιστοσύνης” στον Λουκασένκο. Οι φήμες που ήθελαν την αντιπολίτευση να διοργανώνει ξεχωριστές εκδηλώσεις μάλλον δεν επαληθεύτηκαν, σχετικά ρεπορτάζ δεν υπάρχουν στα αντιπολιτευόμενα διαδικτυακά μέσα. Μεγάλη προβολή δόθηκε στα μηνύματα από ηγέτες άλλων χωρών του ρευστού “ευρασιατικού τόξου”: το Καζακστάν, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και άλλες χώρες. Ιδιαίτερης προβολής έτυχε το μήνυμα του Σύρου προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ και αυτό της Λευκορωσικής διασποράς της Ουκρανίας. Όπως πάντα η πρώτη δήλωση ξένου ηγέτη που παρουσιάστηκε ήταν του Πούτιν. Σε αυτήν κυριαρχούσε η μέριμνα για τους βετεράνους και η υπεράσπιση της αλήθειας και των διδαγμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι δημοσιογραφικές πληροφορίες υποστήριξαν ότι επίκειται συνάντηση των δύο ηγετών, στα πλαίσια του CTSO, του οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας.
Η βαθιά ανάσα για τον Λουκασένκο
Οι μέρες που έχουν “τρέξει” από τον προηγούμενο Δεκέμβρη, εν μέσω κατηγοριών της Δύσης για στρατιωτικοποίηση του καθεστώτος του Μινσκ και μεταβίβαση εξουσιών στο στρατό, έως τους εορτασμούς για την 9η του Μάη, δίνουν πολιτικό χρόνο στον Λουκασένκο. Πολιτικό χρόνο που οφείλει να αξιοποιήσει, κατά τις παλαιότερες δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ, για την υιοθέτηση των αναγκαίων αλλαγών στη χώρα. Είναι σημαντικό ότι η Ρωσία, αν και κατήγγειλε εξαρχής τις δυτικές προσπάθειες παρέμβασης στα εσωτερικά της Λευκορωσίας, εντούτοις αναγνώρισε την ύπαρξη θεμάτων, που πρέπει να επιλυθούν από τον ίδιο τον λαό της Λευκορωσίας. Η ατζέντα περί φιλελευθεροποίησης της πολιτικής ζωής, επιβαρύνεται και από την αντίστοιχη οικονομική. Με το ΑΕΠ να συρρικνώνεται κατά 5% μέσα στο 2020, η μεγάλη πρόκληση για τον Λουκασένκο είναι ο τερματισμός της προνομιακής οικονομικής ρωσικής πολιτικής άνθρακα. Η Λευκορωσία επί σειρά ετών αγόραζε το ρωσικό πετρέλαιο σε προνομιακά χαμηλές τιμές, ενώ το 2025 η τιμή αγοράς θα εξισωθεί 100% με την τρέχουσα τιμή. Η προνομιακή ενεργειακή μεταχείριση επέτρεπε στον Λουκασένκο να διατηρεί σε υψηλά ανταγωνιστικά επίπεδα τη βιομηχανία της χώρας. Σημειώνουμε ότι σχεδόν το 40% του ΑΕΠ της χώρας συνδέεται με την βιομηχανική παραγωγή τρακτέρ, οχημάτων βαρέως τύπου, εξαρτημάτων που προορίζονται για τα ρωσικό στρατό και λιπασμάτων. Βιομηχανία που παρέμενε σε μεγάλο βαθμό στα σοβιετικά πρότυπα παραγωγής και στήριζε το κράτος πρόνοιας της χώρας. Η άρση του ενεργειακού συγκριτικού πλεονεκτήματος, με το απαρχαιωμένο εν πολλοίς βιομηχανικό μοντέλο παραγωγής, οδηγεί τον Λουκασένκο νομοτελειακά στην εγκατάλειψη του υψηλού κρατικού παρεμβατισμού και στην υποχώρηση των λαϊκών κεκτημένων που καμία άλλη πρώην σοβιετική χώρα δεν μπόρεσε να κρατήσει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και μετέτρεπε την Λευκορωσία σε οικονομία- πρότυπο.
Η δασκάλα κυρά Ιστορία
Σε μια ιστορική σύγκριση, αρκετά άτοπη αλλά χρήσιμη περιγραφικά, ο Λουκασένκο είναι αντιμέτωπος με τη δική του “περίοδο στασιμότητας”, όπως αυτή της Σοβιετικής Ένωσης του 1970 η οποία γνώρισε την οικονομική και κοινωνική καθήλωση που προλείανε το έδαφος για τα γεγονότα του 1989-91. Η Λευκορωσία βρίσκεται στο κρίσιμο σταυροδρόμι της επιλογής των αναγκαίων αλλαγών που θα της επιτρέψουν να συνεχίσει ομαλά τη πορεία της. Σε διαφορετική περίπτωση, οι λαϊκιστικές φωνές, οι ενισχυόμενες από τη Δύση, οι οποίες θα ρίχνουν το ανάθεμα για όλα στη δορυφοριοποίηση της χώρας γύρω από τη Ρωσία, συνεχώς θα ενισχύονται. Οδηγώντας τη χώρα στο στρατηγικό και γεωπολιτικό αδιέξοδο που επιφέρει η ξένη παρέμβαση (οι Ουκρανοί κάτι ξέρουν σχετικά).
Προς το παρόν, σύμμαχος του Προέδρου παραμένει το ηθικό ιστορικό βάρος. Η σημειολογία των ημερών το ανέδειξε. Επίσης σύμμαχος του παραμένουν οι επιτυχίες, οι οποίες δεν είναι λίγες, ενός κράτους που θεωρείται το πιο ανεπτυγμένο από μια μεγάλη σειρά μικρών δημοκρατιών που εμφανίστηκαν στα συντρίμμια της Σοβιετικής Ένωσης. Αρκεί να θυμόμαστε όμως σχετικά τον Χέγκελ και την περίφημη διατύπωση του ότι η συνεχής ιστορική ανασκόπηση οδηγεί όχι στο μάθημα, αλλά στα ίδια λάθη. Ο Λουκασένκο οφείλει να αξιοποιήσει τον πολιτικό χρόνο που του έχει δοθεί, για να οδηγήσει τη χώρα του σε αναγκαίες αλλαγές οι οποίες θα απαγορεύουν τις όποιες αναθεωρητικές δυτικές επιδιώξεις. Προς όφελος του λαού του και της ειρήνης της ευρύτερης περιοχής.
