«Δεν ανήκουμε ούτε στο Μπαγκλαντές ούτε στη Μιανμάρ. Δεν έχουμε ταυτότητα σε καμία από αυτές τις χώρες. Αποκαλούσαμε περήφανα τους εαυτούς μας Ροχίνγκια, αλλά τώρα η περηφάνια έχει εξαφανιστεί» αναφέρει νεαρή πρόσφυγας στο BBC.
Πάνω από 100.000 πρόσφυγες Ροχίνγκια βρίσκονται παγιδευμένοι σε ένα απομακρυσμένο νησί, μίλια μακριά από την ηπειρωτική χώρα, εξαπατημένοι από τις αρχές του Μπαγκλαντές. Εκατοντάδες άτομα που επιβιβάζονται σε βάρκες στις ακτές του Μπαγκλαντές, καταλήγουν χωρίς ελπίδα απόδρασης και έπειτα από μέρες ταξιδιού, στο Bhasan Char, ένα απομακρυσμένο νησί, στη μέση του κόλπου της Βεγγάλης, που πιστεύεται ότι σχηματίστηκε από λάσπη των Ιμαλαΐων, που ξεβράστηκε στη συνέχεια μέσω των συστημάτων του ποταμού.
Οι αρχές του Μπαγκλαντές έχουν ανακοινώσει τη χρήση του νησιού ως μέρος της κρατικής «λύσης» για τα υπερπλήρη στρατόπεδα προσφύγων στο Cox’s Bazar, όπου φιλοξενούνται σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες Ροχίνγκια, οι οποίοι έφτασαν στο Μπαγκλαντές τα τελευταία χρόνια. Οι περισσότεροι από αυτούς κατέφυγαν στο Μπαγκλαντές μετά τη στρατιωτική επίθεση του στρατού της Μιανμάρ το 2017, που αργότερα ο ΟΗΕ περιέγραψε ως «πρότυπο για τη συγγραφή εγχειριδίου για την εθνοκάθαρση», ωστόσο κάποιοι είχαν ήδη εγκαταλείψει τη Μιανμάρ από το προηγούμενο ξέσπασμα βίας.
Οι αρχές υποστηρίζουν ότι τα στρατόπεδα όπου διαβιούν οι Ροχίνγκια αποτελούν «εστίες εγκληματικότητας» και στο πλαίσιο αυτό εφαρμόζουν την «λύση» της επί της ουσίας εξορίας των προσφύγων στο νησί Bhasan Char, στο οποίο το κράτος έχει επενδύσει 350 εκατομμύρια. Το Μπαγκλαντές ισχυρίζεται ότι η μετεγκατάσταση είναι εθελοντική, ωστόσο, μερικές από τις πρώτες ομάδες προσφύγων, που μετακινήθηκαν τον Δεκέμβριο, έχουν μιλήσει για εξαναγκασμό. Επιπλέον, μετά την άφιξή τους στο νησί, οι πρόσφυγες δεν επιτρέπεται να μετακινηθούν χωρίς κυβερνητική άδεια.
Οι πρόσφυγες που διαβιούν στο συγκεκριμένο νησί παρουσιάζουν μια εφιαλτική κατάσταση, περιγράφοντας ένα μέρος όπου δεν υπάρχει δουλειά, οι εγκαταστάσεις είναι ελάχιστες και οι ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον είναι ανύπαρκτη. «Αν θέλετε να ζήσετε σε μια μεγάλη φυλακή με την οικογένειά σας» ανέφερε νεαρή πρόσφυγας μιλώντας στο BBC, «αυτό το νησί είναι το κατάλληλο μέρος».
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του BBC, όσοι από τους πρόσφυγες επιχειρούν να φύγουν, συλλαμβάνονται και ξυλοκοπούνται, ενώ σταδιακά αρχίζουν να στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου, καθώς η απογοήτευση αυξάνεται ταυτόχρονα με την ένταση. «Υπάρχουν καθημερινές μάχες στα στρατόπεδα μεταξύ των προσφύγων. Εάν κρατάτε μερικά κοτόπουλα σε ένα κοτέτσι και δεν τα ταΐζετε, τότε τι συμβαίνει; Αρχίζουν να πολεμούν μεταξύ τους» ανέφερε πρόσφυγας μιλώντας στο BBC. Ακόμη χειρότερα, διαμένοντας μόλις 2 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ζουν διαρκώς με τον φόβο ότι μια μεγάλη καταιγίδα θα μπορούσε ακόμη και να τους πνίξει.
Η κυβέρνηση έχει απορρίψει τους ισχυρισμούς σχετικά με την επισφάλεια στο νησί, επικαλούμενη τα αντιπλημμυρικά έργα, καθώς και την ύπαρξη νοσοκομείων, καταφυγίων και την παροχή στέγης σε 100.000 ανθρώπους.
Το Μπαγκλαντές έχει επικριθεί για την απροθυμία να συμβουλευτεί την αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες και άλλους οργανισμούς σχετικά με τις μετεγκαταστάσεις. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπογράμμισε κατά το παρελθόν ότι δεν έχει επιτραπεί στον οργανισμό να αξιολογήσει την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα της ζωής στο νησί, πράγμα που επιβεβαιώνει και το ρεπορτάζ του BBC, καθώς «κανένας δημοσιογράφος, οργανισμός βοήθειας ή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν έχει λάβει άδεια για δωρεάν πρόσβαση στο Bhasan Char, το οποίο απέχει 60 χιλιόμετρα από την ηπειρωτική χώρα».
«Αναρωτήθηκα πώς θα επιβιώναμε εδώ», ανέφερε η Χαλίμα, ενθυμούμενη το βράδυ του Δεκεμβρίου που έφτασε ετοιμόγεννη με την οικογένειά της στο νησί. «Ήταν ένα τόσο ερημικό μέρος. Εκτός από εμάς, κανείς δεν έχει ζήσει εδώ» ανέφερε και συμπλήρωσε πως αυτή η απομόνωση έγινε πολύ ξεκάθαρη την επόμενη μέρα, όταν έπρεπε να γεννήσει χωρίς γιατρό ή νοσηλευτή στο πλευρό της. «Είχα γεννήσει ξανά στο παρελθόν και είχα ζήσει τον τοκετό, αλλά αυτή τη φορά ήταν χειρότερο. Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο επώδυνο ήταν» σημειώνει η ίδια. Εν τέλει, ο σύζυγός της, Enayet, έσπευσε να ζητήσει από μια γυναίκα Ροχίνγκια που ζει στο ίδιο μπλοκ, και είχε κάποια εμπειρία και εκπαίδευση ως μαία, να βοηθήσει.
«Αυτοί (σ.σ. οι αξιωματούχοι του Μπαγκλαντές) μας υποσχέθηκαν πολλά πράγματα, όπως ένα οικόπεδο για κάθε οικογένεια, αγελάδες, βουβάλια και δάνεια για να ξεκινήσουμε μια επιχείρηση», είπε ο Enayet. Η πραγματικότητα, ωστόσο, ήταν πολύ διαφορετική.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του BBC, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι οι πρόσφυγες δεν έχουν πρόσβαση σε τίποτα περισσότερο από τα πολύ βασικά τρόφιμα. Οι οικογένειες που διαβιούν στο Bhasan Char διαθέτουν τα βασικά είδη διατροφής όπως ρύζι, φακές και μαγειρικό λάδι, όμως χρειάζεται να αγοράζουν τα υπόλοιπα είδη, όπως λαχανικά, ψάρια και κρέας. Δεν υπάρχει αγορά, αλλά μερικοί κάτοικοι του Μπαγκλαντές λειτουργούν καταστήματα στο νησί, τα οποία, όμως, οι πρόσφυγες δεν μπορούν να αξιοποιήσουν, καθώς είναι πολύ λίγοι αυτό που έχουν τα χρήματα για να αγοράσουν το οτιδήποτε.
Η έλλειψη φαγητού ήταν αυτή που πυροδότησε την πρώτη διαμαρτυρία στο νησί τον Φεβρουάριο, με τους αξιωματούχους να υποβαθμίζουν την εξέγερση. «Δεν ήταν διαμαρτυρία» ισχυρίστηκε ο Shah Rezwan Hayat, επικεφαλής της Επιτροπής Αρωγής και Επαναπατρισμού Προσφύγων (RRRC), η οποία διαχειρίζεται τα στρατόπεδα προσφύγων στο Μπαγκλαντές.
Οι πρόσφυγες, ωστόσο, αναφέρουν ότι η απελπισία αυξάνεται διαρκώς και ορισμένοι διακινδυνεύουν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να εγκαταλείψουν τον Bhasan Char. «Πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν να φύγουν από το νησί. Από όσο γνωρίζω, τουλάχιστον 30 άτομα έχουν δραπετεύσει» δήλωσε ένας κάτοικος, ο Σαλαμ. «Έχω ακούσει για ένα περιστατικό, όπου περίπου πέντε άτομα συνελήφθησαν ενώ προσπαθούσαν να φύγουν από το νησί. Μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο και ξυλοκοπήθηκαν από την αστυνομία».
Δεν πρόκειται για τον μοναδικό ισχυρισμό περί άσκησης βίας από τις αρχές έναντι των προσφύγων. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) ανέφερε ότι ορισμένα παιδιά τιμωρήθηκαν για μετακίνηση από τις καθορισμένες περιοχές τους. «Στις 12 Απριλίου, ένας ναυτικός του Μπαγκλαντές φέρεται να χτύπησε τέσσερα παιδιά με ένα σωλήνα PVC επειδή έφυγαν από τα καταλύματά τους για να παίξουν με παιδιά προσφύγων σε άλλο σημείο», ανέφερε η έκθεση του περασμένου μήνα. Παρόμοια ήταν και η μαρτυρία του Enayet. «Έχω ακούσει ότι τα παιδιά ξυλοκοπήθηκαν επειδή πήγαν σε διαφορετικό σύμπλεγμα. Και πολλά άτομα, που συνελήφθησαν ενώ προσπαθούσαν να δραπετεύσουν, βασανίστηκαν» ανέφερε.
Το ναυτικό, το οποίο είναι υπεύθυνο για την κατασκευή καταφυγίων στο στρατόπεδο, αρνείται τις κατηγορίες βασανιστηρίων και κακοποίησης. Ο ΟΗΕ ανέφερε ότι δεν κατέστη δυνατό να επαληθεύσει ανεξάρτητα τους ισχυρισμούς, τους οποίους ερευνά, ωστόσο θέλει το στρατόπεδο να μεταφερθεί από το ναυτικό σε πολίτες και η διαχείρισή του να γίνεται με «συμπεριληπτικό και συμβουλευτικό τρόπο».
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί ότι θα δρομολογήσει την παροχή επιδόματος, το οποίο θα διατεθεί στους 18.400 πρόσφυγες που ζουν τώρα στο στρατόπεδο, και πολλούς άλλους που σύντομα αναμένεται να προστεθούν σε αυτούς, καθώς αυτή τη στιγμή εξετάζονται αιτήσεις αιτούντων άσυλο από περισσότερες από 40 τοπικές ΜΚΟ.
