Στον πολύπαθο χώρο του προσφυγικού, πριν λίγες ημέρες έσκασε μια μικρή (αν και σχετικώς αναμενόμενη) “βόμβα”, στην οποία λίγοι έδωσαν σημασία και ακόμα λιγότεροι, το πλήρες νόημά της.
Με την κοινή υπουργική απόφαση των υπουργών Εξωτερικών και Μετανάστευσης και Ασύλου, η Τουρκία ορίζεται ως “ασφαλής τρίτη χώρα” για πρόσφυγες με χώρες καταγωγής την Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, την Σομαλία. Η κυβέρνηση “πούλησε” την απόφαση ως “καλά νέα”: λιγότεροι αιτούμενοι ασύλου στην πατρίδα μας, δεδομένου ότι η εν λόγω κατηγοριοποίηση σημαίνει ότι όλες οι παραπάνω εθνικότητες, οι οποίες συνθέτουν την πλειοψηφία του μεταναστευτικού και προσφυγικού πληθυσμού θα επιστρέφονται σχεδόν άμεσα στην Τουρκία, χωρίς να δικαιούνται ασύλου στην Ελλάδα.
Οι εισερχόμενοι σταδιακώς θα μειώνονται, κατά την κυβέρνηση φυσικά, δεδομένου ότι θα αποκλείονται από το προσφυγικό καθεστώς σχεδόν εκ προοιμίου, ενώ οι όποιοι νεοεισερχόμενοι θα διαμένουν σε σταδιακώς όλο και πιο κλειστά κέντρα κράτησης, για τα οποία ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου προετοιμάζει ήδη κάτι διαγωνισμούς ανάθεσης, σωστά “λουκούμια”- και έτσι όλοι μας θα είμαστε ικανοποιημένοι. Στην πραγματικότητα και παρά τον όποιο περιορισμό ροών, όπως θα αποδειχτεί, ακόμα σαφέστερα, τα κλειδιά των ελληνικών συνόρων θα δοθούν κατά ένα μέρος τουλάχιστον στην Τουρκία, ενώ παραλλήλως θα ανεβούν οι τιμές της διακίνησης.
Η σύνθεση των ψηφίδων, ωστόσο, μας αποκαλύπτει πολύ ευρύτερους σχεδιασμούς από εκείνους του μεταναστευτικού-προσφυγικού. Σχεδιασμούς, οι οποίοι εξηγούν μεταξύ άλλων και την ελληνική αγωνία για παράτες ύφεσης της αντιπαράθεσης με την Τουρκία. Σχεδιασμούς, πίσω από τους οποίους πολύ δύσκολα κρύβονται το Βερολίνο και φυσικά η Ουάσιγκτον.
Η Τουρκία συναίνεσε στην εν λόγω πολιτική, διότι ουδεμία αντίρρηση προβάλλει (κάθε άλλο) στο να αποτελεί την buffer zone της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα. Ο εν λόγω ρόλος σημαίνει δισεκατομμύρια σε χρηματοδοτήσεις αφενός και ισχυρότατο διεθνή ρόλο από την άλλη. Ο πορτιέρης της Ε.Ε. γίνεται η Τουρκία.
Παρεμπιπτόντως (και συμπληρωματικώς) αυτό συνεπάγεται ακόμα μεγαλύτερη βάση στρατολόγησης μαχητών μεταξύ των πληθυσμών σε κίνηση.
Κατ’ ουσίαν και σε αυτό το σημείο, όπως στην Λιβύη και στην Συρία, η Τουρκία αναδεικνύεται σε κομβικό παράγοντα της (κατά την Δύση κυρίως) λύσης προβλημάτων, επειδή ακριβώς τα έχει αξιοποιήσει από πριν ή επειδή είναι μέρος τους. Ασμένως δε, οι ελληνικές κυβερνήσεις σπεύδουν να αναγνωρίσουν στην Τουρκία αυτόν τον ρόλο, προκειμένου να προσποριστούν πρόσκαιρα πολιτικά οφέλη.
Το ζήτημα του προσφυγικού, ωστόσο, υποδηλώνει πολύ ευρύτερους σχεδιασμούς, όπως προείπαμε. Η Τουρκία του Ερντογάν και του νεοοθωμανισμού, εξακολουθεί να αποτελεί για τις ΗΠΑ (και για την Γερμανία) τον κυματοθραύστη αλλά και τον “διαχειριστή” μουσουλμανικών πληθυσμών της Ασίας και εν μέρει της Μέσης Ανατολής, με δεδομένες τις γνωστές αντιπαλότητες της Ουάσιγκτον στην περιοχή, αλλά και την αδυναμία της Αιγύπτου, εξαιτίας πολλών και διαφορετικών λόγων, να διαδραματίσει τέτοιο ρόλο.
Η Τουρκία κατακτά έναν τριπλό ρόλο έτσι: από την μια, εκείνον του βασικού υπεργολάβου των ΗΠΑ, ως προς μουσουλμανικούς πληθυσμούς, με στόχους την Κίνα, την Ρωσία και τους συμμάχους τους. Δεύτερον, του εξαγωγέα φτηνών αλλά αποτελεσματικών μαχητών και οπλικών συστημάτων, συχνά προς κράτη τα οποία έχουν εχθρικές προς την Ρωσία σχέσεις (π.χ. Ουκρανία) και εξαιρετικώς φιλικές προς τις ΗΠΑ. Τρίτον, του “προστάτη” των κρατών-μελών της Ε.Ε. από τις ροές των προσφύγων και των μεταναστών. Πρόκειται για μια τριπλή σύνθεση η οποία επιτρέπει στην Τουρκία να συμμετέχει στις εσωτερικές διεργασίες ευρωπαϊκών κρατών και να διαπραγματεύεται για όλα τα μείζονα περιφερειακά ζητήματα.
Οι ΗΠΑ δεν έκρυψαν ποτέ ότι επιδιώκουν αυτόν τον ρόλο για την Τουρκία, όπως ακριβώς ποτέ δεν υποσχέθηκαν αντίστοιχο ρόλο στην Ελλάδα – αν μπορεί να θεωρηθεί υπόσχεση ένας τέτοιος ρόλος.
Βεβαίως, μια τόσο ισχυρή περιφερειακή δύναμη είναι ενδεχόμενο να αποπειραθεί να πετύχει μια πιο αυτόνομη πολιτική από εκείνην την οποία της επιφυλάσσουν οι ΗΠΑ. Εξ ου και οι τελευταίες πρέπει να μπορούν να της ασκήσουν τόσο άμεσα όσο και έμμεσα ενοχλήσεις και πιέσεις.
Αυτός είναι ο ρόλος ο δικός μας κατά τους συμμάχους μας. Ο ρόλος του δεύτερου και συμπληρωματικού προς την Τουρκία, buffer state, ως προς τους πληθυσμούς σε κίνηση, του συμπληρωματικού μοχλού πίεσης προς την Τουρκία, όταν η τελευταία “ξανοίγεται” προς την Ρωσία, του δρόμου μεταφοράς στρατευμάτων προς την Ρωσία, του χώρου εγκατάστασης πυραυλικών συστημάτων οι οποίοι στοχεύουν και πάλι την Ρωσία και του πεδίου εκπαίδευσης Ισραηλινών πιλότων για τυχόν επιθέσεις στο Ιράν ή αλλού.
Με άλλα λόγια, όλα εκείνα για τα οποία πανηγυρίζει η ελληνική κυβέρνηση, στην ουσία απλώς επιβεβαιώνουν ότι ο ελληνισμός περνάει σε ρόλο παραπληρωματικό προς εκείνον της Τουρκίας. Η υπόθεση του προσφυγικού και η αναγνώριση της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας εξηγεί μεταξύ άλλων γιατί τρέχει ο Κυριάκος Μητσοτάκης να συναντήσει τον Ταγίπ Ερντογάν και γιατί αποδέχεται να ακούει (αν όχι να συζητάει) μια ατζέντα κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της Άγκυρας.
