Ως οπαδός του Λίβερπουλ, κατηγορώ την πανδημία Covid-19 για την απώλεια του πρώτου μας πρωταθλήματος στην Πρέμιερ Λιγκ από την Μάντσεστερ Σίτι μετά από 30 χρόνια. Ποτέ δεν θα είχαμε χάσει τέσσερις αγώνες στο γήπεδο του Άνφιλντ αν 60.000 οπαδοί της Λίβερπουλ ήταν εκεί για να ανεβάσουν την ομάδα. Οι οπαδοί της Σίτι δεν θα συμφωνήσουν (ποιος νοιάζεται;), αλλά όλοι οι πραγματικοί φίλοι του ποδοσφαίρου αναγνωρίζουν ότι η νόσος Covid-19 άλλαξε και θα συνεχίσει να αλλάζει πολλά στον τρόπο που διεξαγωγής του αγγλικού πρωταθλήματος.
Ο νέος κορονοϊός ξέσπασε στο αποκορύφωμα της ποδοσφαιρικής σεζόν 2019/20. Τα γήπεδα της Πρέμιερ Λιγκ έκλεισαν τον Μάρτιο του 2020, τη στιγμή που οι περισσότερες ομάδες είχαν να δώσουν εννέα το πολύ δέκα ακόμα παιχνίδια. Όλες αυτές οι αναμετρήσεις διεξήχθησαν αργότερα χωρίς οπαδούς στις κερκίδες.
Στην έκθεση των ορκωτών λογιστών της “Deloitte” για το Football Money League του 2021 διαπιστώνεται ότι τα συνδυασμένα έσοδα των “έξι μεγάλων ” αγγλικών ποδοσφαιρικών συλλόγων – Άρσεναλ, Τσέλσι, Λίβερπουλ, Μάντσεστερ Σίτι, Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και Τότεναμ – μειώθηκαν κατά 415 εκατομμύρια ευρώ το 2019/20 σε σύγκριση με το 2018/19. Ειδικά, η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, ο πλουσιότερος σύλλογος της Αγγλίας, είδε τα έσοδά του να συρρικνώνονται κατά 131 εκατομμύρια ευρώ. Εάν η σεζόν 2019/20 ήταν κακή από την άποψη των χαμένων εσόδων, τότε το 2020/21 της πανδημίας προμηνύεται ακόμα πιο ζοφερό. Το γεγονός ότι ολόκληρη η σεζόν διεξήχθη χωρίς φιλάθλους εκτιμάται ότι κόστισε στην Πρέμιερ Λιγκ 700 εκατομμύρια ευρώ, ενώ από μόνοι τους οι “έξι μεγάλοι” έχασαν έως και 500 εκ. ευρώ. Αυτά είναι πολλά χρήματα. Οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι, ακόμη και στο πλουσιότερο πρωτάθλημα του κόσμου, βρίσκονται σε οριακή κατάσταση. Αξίζει να σημειωθεί ότι τη σεζόν 2018/19 όλοι μαζί οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι της Πρέμιερ Λιγκ είχαν χάσει περίπου 445 εκατομμύρια ευρώ. Αυτές τις τρύπες στα έσοδά τους τα κλαμπ φροντίζουν να τις κλείνουν με τα κέρδη που βγάζουν από τις μετεγγραφές παικτών και με χρήματα από τους ιδιοκτήτες συλλόγων.
Τηλεόραση, όχι εισιτήρια
Αν και σημαντική η απουσία των φιλάθλων από τα γήπεδα, δεν είναι ο βασικός λόγος που η Πρέμιερ Λιγκ “μπήκε μέσα” τη σεζόν 2019/20. Περίπου το 86% από τα 415 εκατομμύρια ευρώ που έχασαν οι “μεγάλοι έξι”, οφειλόταν στη μείωση των εσόδων από τηλεοπτικές εκπομπές και διαφημίσεις (όπως χορηγίες, προβολή ιδιοκτητών, μπλουζάκια, φανέλες και άλλα εμπορεύματα). Όταν ξεκίνησε η Πρέμιερ Λιγκ το 1992/93, τα εισιτήρια από τους οπαδούς αντιστοιχούσαν στο 73% των συνολικών κερδών, τώρα αντιπροσωπεύουν μόνο το 13%. Λιγότερα από 50 εκατομμύρια ευρώ από τα έσοδα των 549 εκατομμυρίων ευρώ της Μάντσεστερ Σίτι το 2019/20 προήλθαν από τους οπαδούς που πιστά γέμιζαν τις κερκίδες.
Βραχυπρόθεσμα: Χαμηλότεροι μισθοί, μικρότερες ομάδες
Η απώλεια εσόδων της Πρέμιερ Λιγκ λόγω της νόσου Covid-19 είναι πιθανό να οδηγήσει, βραχυπρόθεσμα, σε χαμηλότερους μισθούς παικτών (ο μισθός της Πρέμιερ Λιγκ ήταν 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2020), μικρότερες ομάδες ή περισσότερη εξάρτηση από νεότερους παίκτες της ακαδημίας. Η Λίβερπουλ, για παράδειγμα, άφησε τον Ολλανδό διεθνή Τζορτζίνιο Γκρέτζιον Έμιλε Βαϊνάλντουμ να της φύγει τον Ιούνιο στο τέλος της σύμβασής του. Ο απόφοιτος της ακαδημίας Κέρτις Τζόουνς αναμένεται να τον αντικαταστήσει. Η επιλογή εισαγωγής φθηνότερων παικτών από το εξωτερικό μειώθηκε λόγω του Brexit, γιατί οι αγγλικοί σύλλογοι δεν μπορούν πλέον να επωφεληθούν από τους κανόνες της ΕΕ για την ελεύθερη κυκλοφορία και μετακίνηση ατόμων.
Η μεταγραφική αγορά παικτών είναι επίσης πολύ πιθανό να πιεστεί. Το καλοκαίρι του 2020, οι σύλλογοι της Πρέμιερ Λιγκ, ίσως βλέποντας την πανδημία Covid να βρίσκεται προ των πυλών, ξόδεψαν 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ στην μεταγραφική αγορά. Πέντε μήνες αργότερα, όταν άνοιξε το παράθυρο μετεγγραφών του Ιανουαρίου 2021, ξόδεψαν κάτω από 100 εκατομμύρια ευρώ. Ακόμη και οι κορυφαίοι παίκτες θα επηρεαστούν. Ο Χάρι Κέιν, ο καλύτερος επιθετικός της Αγγλίας, θέλει να φύγει από την Τότεναμ. Ο Κέιν μετράει τρία χρόνια στην ομάδα του Λονδίνου με την οποία έχει υπογράψει ένα εξαετές συμβόλαιο. Η Τότεναμ για να τον αφήσει ελεύθερο θα ζητήσει περίπου 120 εκατομμύρια ευρώ. Όλο και κάποιος σύλλογος ενδέχεται να βρεθεί που να μπορεί να πληρώσει αυτό το ποσό. Ωστόσο, πλέον είναι πολύ πιο πιθανό ένας σύλλογος να προτιμήσει να πληρώσει παρόμοιο τίμημα για έναν παίκτη σαν τον Νορβηγό σκόρερ της Μπορούσια Ντόρτμουντ, Έρλινγκ Χάλαντ και όχι για τον Κέιν. Και αυτό γιατί ο Χάλαντ είναι 21 ετών και ο Κέιν 28.
Επιπλέον, οι δανεισμοί παικτών δείχνουν πλέον πιο ελκυστικοί. Η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ ανανέωσε το συμβόλαιο του Τζέσι Λίνγκαρντ για έναν χρόνο και μετά τον δάνεισε στη Γουέστ Χαμ. Ο Λίνγκαρντ παρέμεινε παίκτης της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ ενώ ο Γουέστ Χαμ πλήρωνε τους μισθούς του. Η επιτυχία του Λίνγκαρντ στο Γουέστ Χαμ σημαίνει ότι η αξία μεταγραφής του είναι τώρα υψηλότερη από ό, τι πριν από ένα χρόνο. Τέτοιοι είδους “έξυπνες συναλλαγές” είναι πολύ πιθανό να γίνουν μια πάγια τακτική για πολλούς άλλους συλλόγους.
Μακροπρόθεσμα: Σούπερ Λίγκες και προνόμια;
Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της πανδημίας δεν είναι ακόμα ξεκάθαρες. Ωστόσο, το μόνο βέβαιο είναι ότι η κινητήρια δύναμη του αγγλικού ποδοσφαίρου δεν είναι πια οι οπαδοί στο γήπεδο, αλλά όσοι παρακολουθούν ποδόσφαιρο από την τηλεόραση σε όλο τον κόσμο. Η Πρέμιερ Λιγκ λαμβάνει 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για τα δικαιώματα προβολής αγώνων σε άλλες χώρες. Από αυτό το ποσό, η Κίνα καταβάλλει το ένα τρίτο.
Όσο αυξάνονται οι χώρες που βλέπουν ποδόσφαιρο, τόσο περισσότερα ζεστό χρήμα φτάνει στα ταμεία των κλαμπ μέσω των χορηγιών, των διαφημιστικών πακέτων και των εμπορευμάτων. Οι “μεγάλοι έξι” γεμίζουν πάντα τις έδρες τους. Το δέλεαρ των περισσότερων εσόδων από τα τηλεοπτικά και εμπορικά δικαιώματα ήταν τους έπεισε με μεγάλη ευκολία να συμμετάσχουν στην ιδέα της νέας κλειστής Σούπερ Λιγκ των 12 ευρωπαϊκών καλύτερων ποδοσφαιρικών συλλόγων το 2021. Κάθε σύλλογος θα λάμβανε περίπου 350 εκατομμύρια ευρώ μόνο για τη συμμετοχή του στην κλειστή λίγκα (δηλαδή, τρεις φορές το χρηματικό έπαθλο που δίνει το κορυφαίο ευρωπαϊκό διασυλλογικό πρωτάθλημα του Τσάμπιονς Λιγκ). Δεν είναι τυχαίο ότι οι δέκα πιο δημοφιλείς ευρωπαϊκοί σύλλογοι στην Κίνα κλήθηκαν να συμμετάσχουν στο σούπερ πρωτάθλημα. Τα σχέδια για το σούπερ πρωτάθλημα εγκαταλείφθηκαν μετά από τις διαμαρτυρίες οπαδών, ιδιαίτερα στην Αγγλία.
Αυτές οι εξελίξεις, που επιταχύνθηκαν από την πανδημία, υποδηλώνουν ότι κάποιο είδος σούπερ λιγκ μπορεί να είναι το μέλλον του αγγλικού και του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Ωστόσο, τα πράγματα μπορεί να προχωρήσουν περισσότερο. Η επίδραση της αμερικανικής ιδιοκτησίας στο αγγλικό ποδόσφαιρο έχει σημασία. Οι τρεις αμερικάνικοι σύλλογοι της Πρέμιερ Λιγκ – Άρσεναλ, Λίβερπουλ και Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ – όλοι συμφώνησαν να συμμετάσχουν στην Ευρωπαϊκή Σούπερ Λιγκ. Τα αμερικανικά αθλήματα χρησιμοποιούν το μοντέλο χρηματοδότησης της τηλεόρασης, αλλά και του franchise. Στο πλαίσιο του franchise οι ομάδες μπορούν να εγκαταλείψουν μια πόλη, την ιστορική τους έδρα, και να μεταφερθούν κάπου αλλού. Για παράδειγμα, η εξαιρετικά μη δημοφιλής αμερικανική οικογένεια Γκλέιζερ που κατέχει τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ για να εξασφαλίσει μια θέση σε μια νέα σούπερ λιγκ δεν θα δίσταζε να μετακινήσει τον σύλλογο στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας. Είναι μια πόλη που μιλάει αγγλικά, έχει βαθιές σχέσεις με τον σύλλογο, είναι αρκετά μεγάλη για να γεμίσει ένα γήπεδο 80.000 θέσεων και είναι στην ΕΕ! Ίσως να μην το κάνουν ποτέ, αλλά το θέμα είναι ότι πλέον ο πυρήνας των οπαδών της πόλης δεν θεωρείται σημαντικός για το μέλλον του συλλόγου.
Οι οπαδοί μπορεί να μην έχουν σημασία για τους ιδιοκτήτες αλλά είναι καθοριστικοί για την ίδια την ομάδα. Η δύναμη των οπαδών σταμάτησε τον σχηματισμό της Ευρωπαϊκής Σούπερ Λιγκ, τουλάχιστον για την ώρα. Ως οπαδός του αγγλικού ποδοσφαίρου, είμαι αντίθετος με την προοπτική μιας Ευρωπαϊκής Σούπερ. Το δίλημμα είναι ότι μου αρέσει να βλέπω την ομάδα μου και τους αντιπάλους της στην τηλεόραση από εδώ στην Ελλάδα. Ωστόσο, όσο πληθαίνουν οι “τηλεοπτικοί φίλαθλοι” τόσο πιο πιθανό είναι να αλλάξει το παιχνίδι που αγαπάμε με τρόπους που δεν θέλουμε.
Ο Covid αποκάλυψε την ειρωνεία ότι οπαδοί σαν κι εμένα, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, βλέποντας ποδόσφαιρο από την τηλεόραση με ένα ποτό και σουβλάκι, είναι όλο και πιο σημαντικοί από τους οπαδούς του σταδίου που τραγουδούν για την ομάδα τους και για τη νίκη. Ίσως οι οπαδοί της Σίτι να έχουν δίκιο και αυτά τα παιχνίδια σε ένα άδειο Άνφιλντ πραγματικά να μην είχαν καμία σημασία.
