Περισσότεροι από 82,4 εκατομμύρια αναγκαστικοί εκτοπισμοί από συγκρούσεις ή/και διώξεις παγκοσμίως είναι ο επίσημος απολογισμός της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες κατά τη λήξη του 2020. Από αυτούς, 30 εκατομμύρια είναι ήδη πρόσφυγες και οι υπόλοιποι είναι εκτοπισμένοι μέσα στην ίδια τους τη χώρα (48 εκατομμύρια) ή είναι αιτούντες άσυλο (4,1 εκατομμύρια), ενώ ο αριθμός των 82,4 εκατομμυρίων αντιστοιχεί κατά το ήμισυ σε παιδιά.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Al Jazeera, μόνο κατά τη διάρκεια του 2020 και εν μέσω πανδημίας, περίπου 1,27 εκατομμύρια άνθρωποι από 64 χώρες μετατράπηκαν σε πρόσφυγες, καθώς όπως δήλωσε ο επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας, «όλα τα άλλα έχουν σταματήσει, συμπεριλαμβανομένων των οικονομιών, αλλά οι πόλεμοι, οι συγκρούσεις, η βία, οι διακρίσεις και οι διωγμοί, όλοι οι παράγοντες που ώθησαν αυτούς τους ανθρώπους να φύγουν, συνεχίστηκαν».

Υπενθυμίζεται ότι το 1951, ο ΟΗΕ θέσπισε τη Σύμβαση για τους Πρόσφυγες, η οποία δημιουργήθηκε για την προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων στην Ευρώπη μετά τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1967, η σύμβαση επεκτάθηκε προκειμένου να αντιμετωπίσει τον εκτοπισμό ανθρώπων στον υπόλοιπο κόσμο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, ο αριθμός των επισήμως αναγνωρισμένων προσφύγων υπερδιπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία, και το 2020 έφτασε τα 30 εκατομμύρια, ενώ το 2011 ανερχόταν σε 15 εκατομμύρια. Σημειώνεται ότι στον αριθμό αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται τα άτομα που αιτούνται άσυλο ή είναι εκτοπισμένοι εντός της ίδιας της χώρας τους.

Περισσότερο από το ένα τρίτο των εκτοπισμένων ανθρώπων παγκοσμίως προέρχονται από την Αφρική, την οποία είχαν εγκαταλείψει τουλάχιστον 30,6 εκατομμύρια άνθρωποι μέχρι το τέλος του 2020. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, που επικαλείται το δημοσίευμα, πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι έφυγαν από την περιοχή Tigray της Αιθιοπίας λόγω των συρράξεων που ξέσπασαν στην περιοχή, ενώ μέχρι τότε  σχεδόν 60.000 πρόσφυγες είχαν καταφύγει σε γειτονικές χώρες λόγω της βίας που επικρατούσε στη χώρα.

Στη Μέση Ανατολή, οι Σύριοι που έχει καταγραφεί ότι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον δεκαετή πόλεμο της χώρας τους ανέρχονται σε 134.000 περίπου κατά τη διάρκεια του 2020. Οι μισοί από αυτούς (65.000) κατέφυγαν στη γειτονική Τουρκία, η οποία πλέον φιλοξενεί 3,7 εκατομμύρια πρόσφυγες, τη μεγαλύτερη προσφυγική κοινότητα στον κόσμο. Την ίδια χρονιά, σχεδόν το ένα τέταρτο των Σύρων προσφύγων (32.500) έφτασαν στη Γερμανία.

Στη Λατινική Αμερική, σχεδόν 400.000 πρόσφυγες εγκατέλειψαν τη Βενεζουέλα μετά από πολιτική και οικονομική κρίση που ξέσπασε στη χώρα, με 139.000 να καταγράφεται ότι κατέφυγαν στο Περού, 80.000 στη Δομινικανή Δημοκρατία και 60.000 στη Βραζιλία.

Στην Ασία, ο ΟΗΕ κατέγραψε κατά τη διάρκεια του 2020 τον εκτοπισμό τουλάχιστον 29.000 ανθρώπων από τη Μιανμάρ, με την πλειοψηφία τους να κατευθύνεται στη γειτονική Ινδία (17.000) και στο Μπαγκλαντές (12.000).

Στην Ευρώπη, τουλάχιστον 89.000 πρόσφυγες έφυγαν από το Αζερμπαϊτζάν στην Αρμενία μετά από 44 ημέρες συγκρούσεων που ξέσπασαν μεταξύ των αρμενικών και των αζερμπαϊτζανικών δυνάμεων στο επίμαχο έδαφος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Οι Σύροι αποτελούν τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό παγκοσμίως (6,7 εκατομμύρια) ακολουθούμενοι από τους Παλαιστίνιους (5,7 εκατομμύρια) και τους Βενεζουελάνους (4 εκατομμύρια). Σύμφωνα με τα στοιχεία για το 2020, το 88% των προσφύγων προέρχονταν μόνο από 12 χώρες.

Σε ό,τι αφορά στις χώρες υποδοχής, σύμφωνα με την UNHCR, οι αναπτυσσόμενες χώρες φιλοξενούν το 86% των προσφύγων παγκοσμίως, ενώ το 65% των προσφύγων έχουν συγκεντρωθεί σε 16 χώρες, με την Τουρκία να φιλοξενεί το μεγαλύτερο ποσοστό (3,7 εκατομμύρια) ακολουθούμενη από την Ιορδανία (3 εκατομμύρια) και την Κολομβία (1,7 εκατομμύρια). Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο υψηλότερος αριθμός προσφύγων εντοπίζεται στη Γερμανία και ανέρχεται σε περίπου 1,2 εκατομμύρια.

Σε ολόκληρο τον Ατλαντικό, οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχτηκαν 8.500 πρόσφυγες από 20 χώρες κατά τη διάρκεια του 2020. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς προέρχονταν από τρεις μόνο χώρες: τη Βενεζουέλα (1.600), το Ελ Σαλβαδόρ (1.200) και τη Γουατεμάλα (1.100), με το ποσοστό να είναι ωστόσο σημαντικά χαμηλότερο από αυτό του 2019, όταν η χώρα δέχθηκε 32.000 πρόσφυγες.

Από την πλευρά του, ο Καναδάς δέχτηκε 7.500 πρόσφυγες από 21 χώρες το 2020. Οι κορυφαίες χώρες προέλευσης ήταν η Νιγηρία (1.400), το Ιράν (1.200) και η Ουγγαρία (629).

Στην άλλη πλευρά του πλανήτη, η Αυστραλία δέχτηκε μόνο 956 πρόσφυγες το 2020, οι οποίοι προέρχονταν κυρίως από το Ιράν.

Δυσθεώρητου μεγέθους καταυλισμοί

Παρά το γεγονός ότι οι προσφυγικοί καταυλισμοί θα έπρεπε να αποτελούν ἐνα ασφαλές καταφύγιο για την κάλυψη των βασικών αναγκών των προσφύγων με προσωρινό χαρακτήρα, πολλοί άνθρωποι καταλήγουν να ζουν εκεί για δεκαετίες. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στην Κένυα, «πολλοί εκτοπισμένοι περνούν περισσότερα από 16 χρόνια ζώντας ως πρόσφυγες σε προσωρινό καταφύγιο».

Το στρατόπεδο Kutupalong στο Cox’s Bazar του Μπαγκλαντές αποτελεί αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο στρατόπεδο προσφύγων στον κόσμο. Δημιουργήθηκε ανεπίσημα στις αρχές της δεκαετίας του 1990, καθώς οι μειονότητα Ροχίνγκια της Μιανμάρ άρχισε να εγκαταλείπει τη χώρα μετά τις εκτεταμένες πρακτικές καταστολής εναντίον τους στην πολιτεία Rakhine. Το 2017, που η καταστολή κατά της κοινότητας είχε επεκταθεί σημαντικά, ο πληθυσμός του στρατοπέδου αυξήθηκε κατά πολύ, φτάνοντας τα 800.000 άτομα. Στις 22 Μαρτίου 2021, μια τεράστια φωτιά κατέστρεψε ένα γειτονικό καταυλισμό στο Cox’s Bazar, με αποτέλεσμα δεκαπέντε άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και δεκάδες χιλιάδες να μείνουν χωρίς στέγη και τα λιγοστά υπάρχοντά τους. 

Το συγκρότημα προσφυγικών καταυλισμών Dadaab στην Κένυα περιλαμβάνει τρία μεγάλα στρατόπεδα προσφύγων (Hagadera, Dagahaley και Ifo) και στεγάζει περισσότερους από 200.000 πρόσφυγες κοντά στα σύνορα με τη Σομαλία. Το Dadaab ιδρύθηκε το 1991 μετά τον εμφύλιο πόλεμο στη Σομαλία και επεκτάθηκε το 2011 μετά από εκτεταμένη ξηρασία και λιμό. Το στρατόπεδο προσφύγων Kakuma στη βορειοδυτική Κένυα φιλοξενεί τουλάχιστον 150.000 πρόσφυγες κυρίως από το Νότιο Σουδάν και τη Σομαλία. Το στρατόπεδο ιδρύθηκε το 1992 μετά την άφιξη χιλιάδων παιδιών από το Σουδάν που διέφυγαν από τον εμφύλιο πόλεμο.

Τον Μάρτιο του 2021, η κυβέρνηση της Κένυας ανακοίνωσε ότι έως τις 30 Ιουνίου 2022 θα έχουν εκκενωθεί και τα δύο στρατόπεδα, που φιλοξενούν συνολικά περισσότερους από 400.000 ανθρώπους. 

Το στρατόπεδο προσφύγων Zaatari ιδρύθηκε στην Ιορδανία το 2012 για να στεγάσει Σύρους πρόσφυγες και σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο στρατόπεδο προσφύγων της Συρίας στον κόσμο. Τον Φεβρουάριο του 2021 άνοιξε εκεί το πρώτο εμβολιαστικό κέντρο σε καταυλισμό.