O Συμεών Χατζηλίδης και η Άννα Παρασκευίδου είναι η “ψυχή” της Art Traces, μίας Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας που εστιάζει σε δράσεις στον τομέα της τέχνης, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης και της περιβαντολλογικής ευαισθητοποίησης.
Η ομάδα αποτελείται από καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς, ερευνητές καθώς και συνεργάτες και εθελοντές διάφορων ιδιοτήτων, οι οποίοι με όχημα πολυμεσικές μεθόδους αλλά και την ιστορική και ανθρωπολογική έρευνα και τα εκπαιδευτικά προγράμματα αποτυπώνουν την παράδοση, τον πολιτισμό και τη καθημερινότητα ατόμων και συλλογικοτήτων των οποίων η προσωπική και συλλογική τους κληρονομιά παραμένει ζωντανή στην κοσμοαντίληψη τους.
Οι Art Traces είναι περιηγητές του κόσμου. Αναζητούν στον κόσμο ίχνη, μνήμες και ιστορίες λαών. Μελετούν την ατομική και συλλογική μνήμη και πώς αυτή αναπαριστάται στο ιδιωτικό και δημόσιο χώρο. Ερευνούν την έννοια της ταυτότητας και του αυτοπροσδιορισμού και πώς τα άτομα διαφοροποιούνται μέσα στο παγκόσμιο πολιτισμό. Καταγράφουν τα διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά των ατόμων και των ομάδων τους. Συλλέγουν ιστορίες, ώστε κάποια στιγμή να δημιουργηθεί μία τράπεζα μνήμης, στην οποία θα μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας και πιστεύουν ότι “τη ζωή μπορούμε να την δούμε ως ένα μεγάλο προσκύνημα το οποίο όταν το κάνουμε συνειδητά τότε μπορεί να μας χαρίσει μεγάλες ευλογίες”.
To kosmodromio τους συναντά με αφορμή την εικαστική έκθεσή τους “Τίνος Είσαι;” στην οποία είναι χορηγός επικοινωνίας, και η οποία παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης από τις 13 Αυγούστου έως και τις 30 Σεπτεμβρίου.
Ποιος ήταν ο λόγος που σας οδήγησε στην απόφαση να προχωρήσετε στη δημιουργία της Art Traces;
Αποφασίσαμε να δημιουργήσαμε την ομάδα Art Traces σε μια πολύ δύσκολη περίοδο της ζωής μας. Όταν ο Συμεών είχε λέμφωμα Hodgkin και όσο παλεύαμε με την ασθένεια, αποφασίσαμε ότι αν ξεπεράσουμε την δοκιμασία αυτή θα δημιουργούσαμε μια ομάδα που θα εστιάζε σε δράσεις στον τομέα της τέχνης, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης και της περιβαντολλογικής ευαισθητοποίησης. Θέλαμε να δούμε το μέλλον ως ένα πεδίο δράσης και δημιουργικότητας. Έτσι μόλις ο Συμεών ξεπέρασε την ασθένεια ξεκινήσαμε δυναμικά να δημιουργούμε πρότζεκτ.
Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο πυρήνας και ο στόχος του έργου σας;
Ο πυρήνας του έργου μας είναι να μελετήσουμε τον άνθρωπο και τη σχέση του με το γενικότερο πλαίσιο στο οποίο ζει. Το πλαίσιο αυτό μπορεί να είναι ο πολιτισμός του, το περιβάλλον του, οι συνήθειες του.
Στόχος μας είναι μέσω πολυμεσικών μεθόδων όπως η φωτογραφία, το βίντεο, η μουσική, η ιστορική και ανθρωπολογική έρευνα και τα εκπαιδευτικά προγράμματα να καταγράψουμε και να αποτυπώσουμε την παράδοση, τον πολιτισμό και τη καθημερινότητα των ατόμων και των συλλογικοτήτων των οποίων οι ιστορίες τους αξίζουν να διασωθούν και να μεταδοθούν.
Μέσα από τις δράσεις μας επιδιώκουμε να μελετήσουμε την ατομική και συλλογική μνήμη και πώς αυτή αναπαριστάται στο ιδιωτικό και δημόσιο χώρο, θέλουμε να ερευνήσουμε την έννοια της ταυτότητας και του αυτοπροσδιορισμού και πώς τα άτομα διαφοροποιούνται μέσα στο παγκόσμιο πολιτισμό. Επίσης θέλουμε να καταγράψουμε και να αναδείξουμε τα διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά των ατόμων και των ομάδων τους.
Που αναφέρεται, τι ερευνά και τι ακριβώς θέλει να αναδείξει το πρότζεκτ “Τίνος Είσαι”;
Το πρόγραμμα “Τίνος Είσαι;” κυοφορούνταν αρκετό καιρό. Θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα πρότζεκτ το οποίο να αφορά την πόλη στην οποία ζούμε, την Αλεξανδρούπολη και το οποίο θα αφορούσε τους νέους ανθρώπους που κατοικούν σε αυτήν.
Κινητήρια όμως αφορμή ήταν τα γεγονότα που γίνανε στα σύνορα του νομού Έβρου πριν από περίπου 2 χρόνια όταν εργαλειοποίηθηκαν οι πρόσφυγες και βρέθηκαν στη μέση των πολιτικών βλέψεων. Διαπιστώσαμε πως εκείνη την περίοδο που τα γεγονότα ήταν δίπλα στη πόρτα μας, οι νέοι της πόλης μας αδυνατούσαν να κατανοήσουν την κατάσταση.
Έτσι σκεφτήκαμε πως θα πρέπει να κάνουμε ένα πρότζεκτ που αφορά την πόλη μας, μιας και έχει δημιουργηθεί εξολοκλήρου από μετανάστες και πρόσφυγες και να διαπραγματευτούμε έννοιες όπως το προσφυγικό τραύμα, την ατομική και συλλογική μνήμη, τη ταυτότητα και τη πολιτιστική κληρονομιά. Θέλαμε το πρότζεκ αυτό να είναι πολυεπίπεδο και γι’ αυτό ξεκινήσαμε μια έρευνα για την ιστορία της πόλης και για το πόσο οι νέοι έχουν συνείδηση του πολιτισμού των οποίον φέρουν.
Η Αλεξανδρούπολη δημιουργήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία περίπου το 1870 με σκοπό να γίνει το μεγάλο λιμάνι το οποίο θα τροφοδοτούσε την ενδοχώρα της Θράκης. Επίσης αποφασίστηκε να συνδεθεί με το σιδηρόδρομο και να γίνει κύριος κόμβος της γραμμής που θα συνέδεε τη Θεσσαλονίκη με την Αδριανούπολη. Έτσι η Οθωμανική Αυτοκρατορία έφερε διάφορες εθνοπολιτισμικές ομάδες, όπως Αρμενίους, Εβραίους, Έλληνες, Βούλγαρους, Τούρκους και Φραγκολεβαντίνους, για να εργαστούν στη περιοχή. Η Αλεξανδρούπολη λοιπόν δημιουργήθηκε ως πολυπολιτισμική πόλη και διατήρησε αυτό το χαρακτήρα και μετά την έλευση των προσφύγων οι οποίοι ήρθαν από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία, την Ανατολική και Βόρεια Θράκη. Η πόλη άλλαξε χαρακτήρα μετά το 1945 όταν σιγά σιγά άρχισε η ομοιογενοποίηση όλων αυτών των εθνοπολιτισμικών ομάδων.
Το πρότζεκ λοιπόν αναφέρεται στη ατομική και συλλογική ταυτότητα και μνήμη της 3ης και 4ης γενιάς των απογόνων των μεταναστών και των προσφύγων που δημιούργησαν την Αλεξανδρούπολη. Μελετά τη σχέση του οικογενειακού παρελθόντος με τον αυτοπροσδιορισμό τους και το πόσο σημαντική είναι, αν είναι, η ιστορία των προγόνων τους για να δομήσουν την ατομική τους ταυτότητα. Επίσης το πρόγραμμα επιδιώκει μέσα από την εικαστική έκθεση, τα βίντεο και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα γίνουν, οι κάτοικοι της πόλης να γνωρίσουν το παρελθόν αυτής της πόλης και να έρθουν σε επαφή με τον ιδιαίτερο πολιτισμό που φέρουν αυτές η εθνοτικές και πολιτισμικές ομάδες.
Γιατί θεωρείτε ότι είναι σημαντική η διατήρηση της μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς;
Νομίζουμε ότι θα πρέπει πρώτα να δούμε τι είναι για μας, για τον καθένα ξεχωριστά, η πολιτιστική κληρονομιά και πόσο ρόλο παίζει στη ζωή μας.
Για εμάς είναι ο ιδιαίτερος πολιτισμός τον οποίο όλοι ανεξάρτητος φέρουμε. Και είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι, όπως λέει και ο Claude Levi-Strauss, δεν υπάρχουν νήπιοι πολιτισμοί. Δεν υπάρχει δηλαδή πολιτισμός που είναι μεγαλύτερος από κάποιον άλλον. Στον παγκόσμιο πολιτισμό ο Παρθενώνας είναι το ίδιο σημαντικός με την επί σαράντα χιλιάδων συνεχής καλλιτεχνικής δημιουργίας των Αβορίγινων. Αυτό που θέλουμε να πούμε είναι ότι ο πολιτισμός του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά είναι το ίδιο σημαντικός με των άλλων.
Η πολιτιστική μας κληρονομιά λοιπόν μας κάνει αυτό που είμαστε. Μας συνδέει με τη μνήμη μας, με τους προγόνους μας και δημιουργεί το πεδίο στο οποίο θα κινηθούμε και εμείς και οι απόγονοι μας στο μέλλον. Στην ουσία δημιουργεί την ταυτότητα μας και αυτή η κάθε ταυτότητα είναι σημαντική να διατηρηθεί για να μη χαθεί η πολιτιστική ανθρώπινη ποικιλομορφία.
Όταν λοιπόν λέμε στα παιδία μας τα παραμύθια που μας έλεγε η γιαγιά μας, όταν τους τραγουδάμε τα τραγούδια που μας έλεγε ο παππούς μας τότε διατηρούμε και συνεχίζουμε μεταδίδουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Μιλήστε μας λίγο για τις δύο προηγούμενες “διαδρομές” και τα προγράμματά σας στη Ρωσία, τη Γεωργία, την Αρμενία, το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν και την Ισπανία.
Το 2018 ξεκινήσαμε το project Roman Traces το οποίο αναφέρεται στις ποντιακές κοινότητες της π. ΕΣΣΔ. Ξεκινήσαμε το project από τα ποντιακά χωριά της Αρμενίας σε ένα από τα οποία γεννήθηκε η Άννα η οποία ήρθε στην Ελλάδα μαζί με την οικογένεια της σε ηλικία 3 χρονών ως μετανάστρια.
Για 2 βδομάδες ζήσαμε με τους ανθρώπους που διάλεξαν να μείνουν στα πατρογονικά τους εδάφη. Μιλήσαμε μαζί τους, κάναμε βίντεο – μαρτυρίες, τους φωτογραφίσαμε και συλλέξαμε αρχειακό υλικό. Το 2020 είχαμε σκοπό να επισκεφτούμε τους Ποντίους της Ρωσίας αλλά μας τα χάλασε η πανδημία. Σκοπός μας είναι μετά το τέλος της πανδημίας να συνεχίσουμε το project και να επισκεφτούμε σταδιακά τις χώρες που εξακολουθούν να διαμένουν ακόμη Πόντιοι. Οι χώρες αυτές είναι η Ρωσία, η Ουκρανία, η Γεωργία, το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν. Το project αυτό φυσικά είναι μεγάλο και χρειάζεται αρκετούς πόρους για να συνεχιστεί.
Σκοπός μας είναι να δείξουμε το μωσαϊκό των ποντιακών κοινοτήτων που συνεχίζουν να διαμένουν στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Το 2019 κάναμε το project 2 The End Of The World. Περπατήσαμε περίπου 870 χλμ στο δρόμο του Αγίου Ιακώβου. Ξεκινήσαμε από τα Πυρηναία της Γαλλίας και φτάσαμε στο Finisterre της Γαλικίας που βρίσκεται στη βορειανατολική Ισπανία. Η διαδρομή αυτή λέγεται Camino Frances και είναι ένας από τους πολλούς δρόμος που οδηγούν στη πόλη Santiago de Compostela.
Ο δρόμος του Αγίου Ιακώβου είναι ένα μεσαιωνικό προσκύνημα το οποίο ξεκίνησε τον 9ο αιώνα όταν κοντά στην πόλη της Compostela βρέθηκε ένας τάφος που πιστεύεται ότι είναι ο τάφος του Αποστόλου Ιάκωβου του μαθητή του Χριστού. Από τότε πολλοί προσκυνητές περπατάνε με σκοπό να προσκυνήσουν τον τάφο του Αγίου. Εμείς περπατήσαμε ως το Finisterre το οποίο βρίσκεται περίπου 100 χλμ ανατολικότερα της Compostela και ήταν το σημείο το οποίο ο αρχαίος κόσμος θεωρούσε ότι ήταν το τέλος της γης.
Κατά τη διάρκεια της διαδρομής επιδιώξαμε να γνωρίσουμε και να αποτυπώσουμε μέσω της φωτογραφίας και του βίντεο τον Δρόμο. Το ταξίδι αυτό ήταν αποκαλυπτικό για εμάς καθώς βιώσαμε τη πνευματικότητα και τις ευλογίες που μπορεί να σου παρέχει μια διαδρομή που είναι προσκύνημα για περίπου 1200 χρόνια. Ήταν μια διαδρομή που δοκίμασε πολύ τις αντοχές μας και τα όρια μας αλλά μας παρείχε τόσες πολλές συνειδητοποιήσεις που σίγουρα θα το ξανακάναμε!
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε μέχρι στιγμής στις ανά τον κόσμο περιηγήσεις σας;
Η μεγαλύτερη πρόκληση για εμάς είναι να μην αντιμετωπίζουμε τα θέματα μας είτε είναι άνθρωποι, είτε τοπία, είτε κάποιος διαφορετικός πολιτισμός ως το «Άλλο». Να μην έχουμε δηλαδή το αποικιοκρατικό βλέμμα, το οποίο τα βλέπει όλα μέσα από τα δυτικά στερεότυπα. Μπορείς να πέσεις πολύ εύκολα στη παγίδα να προσεγγίσεις το θέμα σου ως κάτι εξωτικό. Τότε αποκόπτεσαι από αυτό και θέλοντάς ή όχι ασκείς μια κριτική. Είναι κοινή πρακτική και στη φωτογραφία αλλά και στην ανθρωπολογία να προσεγγίσεις μια ομάδα ανθρώπων με σκοπό να τη καταγράψεις και να χρησιμοποιήσεις στερεοτυπικές, εικονογραφικές, ευανάγνωστες αναπαραστάσεις όπου με μια εύκολη πρώτη ματιά να γίνεται η κατηγοριοποίηση της διαφορετικότητας.
Προσπαθούμε να βρισκόμαστε σε μια συνδιαλλαγή με τα θέματα μας και προσπαθούμε να δουλεύουμε με θέματα που μας αφορούν προσωπικά. Αυτή νομίζουμε είναι η μεγαλύτερη πρόκληση μας. Θέλουμε να είμαστε περιηγητές και όχι τουρίστες. Στην ουσία αυτό που προσπαθούμε να αποφύγουμε είναι να γίνουμε καταναλωτές των τόπων και των ανθρώπων.
Λέτε “τη ζωή μπορούμε να την δούμε ως ένα μεγάλο προσκύνημα το οποίο όταν το κάνουμε συνειδητά τότε μπορεί να μας χαρίσει μεγάλες ευλογίες“. Τις έχετε γευτεί και σε ποιες “ευλογίες” αναφέρεστε;
Οι ευλογίες στις οποίες αναφερόμαστε δεν είναι οι μεγάλες συνειδητοποιήσεις. Είναι τα απλά καθημερινά πράγματα για τα οποία είμαστε ευγνώμονες, όπως το να ξυπνάς το πρωί και να είσαι χαρούμενος που είσαι υγιής και δεν βρίσκεσαι σε ένα νοσοκομείο. Όταν ξεπεράσαμε το πρόβλημα υγείας του Συμεών και είδαμε τον καρκίνο από απόσταση πλέον, συνειδητοποιήσαμε πόσο μας είχε αλλάξει και τους δύο και πόσο μεγάλος δάσκαλος ήταν.
Όταν περπατούσαμε στο Camino Frances, είχαμε καλές και εύκολες ημέρες όπου η διαδρομή ήταν βατή, αλλά, είχαμε και πολύ δύσκολες ημέρες που από το σωματικό πόνο και τη πνευματική κούραση η διαδρομή γινόταν αφόρητη. Όμως όπως και να ήταν η ημέρα εμείς έπρεπε να φτάσουμε στο στόχο μας, ο οποίος ήταν το σημείο όπου θα ξεκουραζόμασταν. Στο τέλος είδαμε ότι μαθαίναμε και από τα δύο. Δηλαδή και από τις εύκολες διαδρομές αλλά και από τις δύσκολες.
Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να βλέπουμε τη ζωή μας ως ένα πεδίο μάθησης, αποδεχόμενοι την χαρά αλλά και τον πόνο μου μας δίνει.
Σημείωση για την έκθεση “Τίνος είσαι;“
Διάρκεια έκθεσης: 13 Αυγούστου – 30 Σεπτεμβρίου 2021
Παραγωγή: ARTTRACES
Ώρα: Εγκαίνια έκθεσης (13/8): 20:00-22:00
Λειτουργία: Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη 09:00-13:00 (Τρίτη κλειστά) & Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 09:00-13:00& 19:00-21:00
Συντελεστές
Φωτογραφία – Έρευνα – Οργάνωση – Διαχείριση παραγωγής: Συμεών Χατζηλίδης
Φωτογραφία – Επικοινωνία έργου: Άννα Παρασκευίδου
Βίντεο – Μοντάζ: Βασίλης Καραφυλλίδης
Μουσική: Παναγιώτης Στουπιάδης
Παραγωγή εκπαιδευτικού προγράμματος: Αγνή Καραγιάννη
Ακαδημαϊκή επίβλεψη: Βασίλης Δαλκαβούκης
Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.
Θα τηρούνται οι οδηγίες και οι συστάσεις της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας, σύμφωνα με τις ισχύουσες Κ.Υ.Α. και τον κανόνα των απαραίτητων αποστάσεων για την ασφαλή προσέλευση και παραμονή στο χώρο της δράσης.
Η είσοδος στον χώρο της περιοδικής έκθεσης του μουσείου θα γίνεται αυστηρά σε ομάδες των δέκα (10) ατόμων.
Η χρήση μη ιατρικής μάσκας είναι υποχρεωτική καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης των εγκαινίων και εντός του Αρχαιολογικού Μουσείου.
