Η αυγή της νέας χιλιετίας έβρισκε πολλές εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στο πεδίο του διαδικτύου στο χείλος της καταστροφής, ύστερα από το πρόσφατο εντυπωσιακό οικονομικό άλμα. Μόλις την προηγούμενη δεκαετία είχε προηγηθεί η δημιουργία του Παγκόσμιου Ιστού (WorldWideWeb), η ανάπτυξη των πρώτων εταιρειών γύρω από το διαδίκτυο, όπως ήταν η Google καιη Amazon και η κατάρρευση του χρηματιστηρίου της Nasdaq με τη φούσκα του Dot-com. Ύστερα από τη φούσκα, όσες εταιρείες κατάφεραν να γλυτώσουν από το λουκέτο, άρχισαν να αναζητούν νέους οικονομικούς πόρους για να επιβιώσουν και σύντομα βρήκαν τη λύση στην εξίσωση με το Web 2.0.
Ο 21ου αιώνας συνδυάστηκε με την εμφάνιση του Web 2.0, μίας τεχνολογικής εξέλιξης-τομή που έμελλε να αλλάξει πλήρως τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αλληλεπιδρά με το διαδίκτυο. Το Web 2.0 έδωσε τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε χρήστη να επεξεργάζεται, να επηρεάζει και να μεταβάλλει διάφορα στοιχεία στο διαδίκτυο, χωρίς να κατέχει απαραίτητα γνώσεις προγραμματισμού. Έως την ανάπτυξη της συγκεκριμένης τεχνολογικής καινοτομίας, ο χρήστης που συνδεόταν στο διαδίκτυο αποτελούσε απλώς έναν δέκτη: μπορούσε δηλαδή μονάχα να «σερφάρει» στις ιστοσελίδες, να λαμβάνει πληροφορίες και να επικοινωνήσει, χωρίς όμως ο ίδιος να έχει τη δυνατότητα να στείλει ή να δημιουργήσει μία πληροφορία, να επεξεργαστεί μία ιστοσελίδα ή να διαγράψει κάποιο από τα περιεχόμενα της χωρίς να διαθέτει τις απαραίτητες εξειδικευμένες γνώσεις.
Για πρώτη φορά λοιπόν, ένας καθημερινός χρήστης μπορούσε να μεταβάλλει σημεία της γλώσσας προγραμματισμού, χωρίς ο ίδιος να είναι ειδικός. Ίσως ο συγκεκριμένος απλοϊκός ορισμός να μην εντυπωσιάζει, αλλά πρακτικά το Web 2.0 άνοιξε το δρόμο για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως είναι το Facebook, το Twitter και το Instagram, τα Blogs και τις πλατφόρμες διαμοιρασμού βίντεο, όπως είναι το YouTube. Πλέον οποιοσδήποτε μπορούσε να δημιουργήσει ένα νέο προφίλ στο Facebook, να αλλάξει τα στοιχεία του, να μεταφορτώσει ένα βίντεο ή μία φωτογραφία και μετά να τη διαγράψει, να κάνει μία δημοσίευση ή να δημιουργήσει ένα προσωπικό ιστολόγιο στο οποίο θα μπορούσε να βάλει ό,τι φόντο ήθελε και να γράψει ό,τι τον ενδιέφερε. Όλες αυτές οι πλέον καθημερινές επιλογές, οι οποίες πρακτικά μεταβάλλουν σημεία της εκάστοτε γλώσσας προγραμματισμού, αποτελούσαν έως το Web 2.0 μονάχα φαντασίωση στα γραφεία της SiliconValley.
Στις 28 Οκτωβρίου, λίγους μήνες πριν από την ενηλικίωση του, το Facebook επιβεβαίωσε τις φήμες περί νέου ονόματος της εταιρείας, δια στόματος του CEO του, MarkZuckerberg. Πλέον το Facebook ονομάζεται Meta και για να μην υπάρξουν παρανοήσεις, η αλλαγή του ονόματος αφορά την ίδια την εταιρεία και όχι τη γνωστή πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. Το Meta ήρθε σε μία περίοδο βεβαρυμμένου «ποινικού μητρώου» για την εταιρεία, καθώς ολοένα αυξάνονται οι καταγγελίες σχετικά με τη λειτουργία της, τη λογοκρισία, την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την εμπλοκή της σε μία σειρά από πολιτικά ζητήματα, όπως ήταν οι Αμερικανικές εκλογές. Πολλοί έσπευσαν να αναφέρουν πως με το νέο του όνομα το Facebook επιχειρεί να αποφύγει να λογοδοτήσει για τα προβλήματα και τις κατηγορίες που του προσάπτονται όλο το προηγούμενο διάστημα. Το όλο ζήτημα όμως έχει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις και ξεφεύγει από το χρονικό πλαίσιο των τελευταίων μηνών, ακόμα και του τελευταίου έτους. Τι ακριβώς όμως σημαίνει το Meta;
Το Meta προέρχεται από την ευρύτερη ιδέα του «Metaverse» ενός ψηφιακού σύμπαντος, όπου ο χρήστης θα μπορεί να εισέρχεται σε μία εικονική πραγματικότητα και μέσω αυτής να επικοινωνεί, να ψυχαγωγείται, να αγοράζει προϊόντα και υπηρεσίες και να εργάζεται. Η ιδέα του ανθρώπου να εισέρχεται σε ένα ψηφιακό μάτριξ, σιγοβράζει και προκαλεί δέος ήδη από τον 20ο αιώνα. Χρειάστηκαν όμως κάποιες δεκαετίες για να γίνει πραγματικότητα και όταν πλέον δόθηκε η δυνατότητα να διατεθεί η συγκεκριμένη τεχνολογική καινοτομία στην αγορά, η αλήθεια είναι πως δεν εντυπωσίασε. Αν και το μαζικό ντεμπούτο στην εικονική πραγματικότητα εκκίνησε από τη βιομηχανία των βιντεοπαιχνιδιών, προσφέροντας νέες διαστάσεις στη ψυχαγωγία, οι πωλήσεις στα γυαλιά εικονικής πραγματικότητας (VR Headsets) παραμένουν χαμηλές μέχρι και σήμερα. Αυτό οφείλεται σε δύο βασικούς λόγους: αρχικά η τιμή των VR παραμένει αρκετά υψηλή ακόμα, σχεδόν όσο το κόστος αγοράς μίας κονσόλας PlayStation 5. Δεύτερον γιατί τεχνολογικά βρίσκεται ακόμα σε σχετικά πρώιμο στάδιο όσον αφορά το επίπεδο των γραφικών, ακόμα και αν έχει κάνει κάποια αξιόλογα βήματα.
Πέραν της βιομηχανίας βιντεοπαιχνιδιών, η επίτευξη αυτού που υπόσχεται το πλέον meta, απαιτεί όχι μόνο γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας (AR), αλλά και τη δυνατότητα της ζωντανής σύνδεσης και αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα ή ψηφιακά αντικείμενα. Αυτή η ανάγκη με τη σειρά της χρειάζεται τρία πράγματα: αρκετά αναβαθμισμένο hardware, υψηλές ταχύτητες για τη μεταφορά τεράστιων πακέτων δεδομένων και τέλος μία μαζική αγορά έτοιμη να καταναλώσει αυτά τα προϊόντα. Η βάση για όλα αυτά υπάρχει ήδη, αν σκεφτεί κανείς πως τα AR βρίσκονται ήδη στο εμπόριο, το καταναλωτικό τους κοινό διευρύνεται και οι ταχύτητες 5G επελαύνουν.
Παρόλα αυτά, για να καταφέρει μία τέτοια τεχνολογική καινοτομία να πάρει τα μαζικά χαρακτηριστικά και να ανοίξει μία νέα πόρτα στην παγκόσμια αγορά, θα χρειαστεί κάποιος καιρός ακόμα. Στα γραφεία του Meta το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό και επενδύουν ήδη αρκετά χρόνια, άλλωστε δεν είναι τυχαία τα υψηλά ποσά που σπαταλάειο τεχνολογικός κολοσσός και η απασχόληση περίπου του 20% του προσωπικού για την Oculus, μία εταιρεία που δραστηριοποιούνταν στα AR και η Facebook την αγόρασε το 2014 για 2 δισεκατομμύρια δολάρια. Μέσα στα χρόνια το μέχρι πρότινος Facebook εξαγόρασε και άλλες πλατφόρμες, όπως το WhatsApp και το Instagram. Που στοχεύει λοιπόν το Meta και ποιο θα είναι το κοινωνικό του αποτέλεσμα για τα χρόνια που έρχονται;
Η ιδέα ενός Metaverse θα πάρει καιρό, φαίνεται όμως πως θα έχει κυρίαρχο ρόλο στη τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα αγκαλιά με την AI τεχνολογία, τα SmartCities και το 5G. Για τον Zuckerberg και την πολυεθνική του, ο στόχος δεν είναι να ξεφύγει από τις κατηγορίες που δέχεται, άλλωστε μάλλον δεν τον αγγίζουν και πολύ, ούτε να πουλήσει μέσα στον επόμενο χρόνο κάποια νέα υπηρεσία. Στόχος του είναι να κερδίσει την ηγεμονία σε αυτό το πεδίο και έχει κάθε λόγο να πράξει κάτι τέτοιο: διαθέτει μία τεράστια βάση συμπεριφορικών δεδομένων, υψηλά κέρδη και κάποιες από τις πιο ισχυρές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Η ηγεμονία όμως δεν αφορά μονάχα τον ανταγωνισμό μεταξύ των άλλων κολοσσών, όπως η Apple, η Google, η Microsoft κ.λπ. αλλά και την γεωπολιτική σκακιέρα. Για τις ΗΠΑ ένα εγχείρημα όπως το metaverse, θα μπορούσε να τους δώσει μία τεχνολογική ρεβάνς απέναντι στην ταχύτατα αναπτυσσόμενη Κίνα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίες οι 10.000 θέσεις εργασίας που υπόσχεται ο Zuckerberg στην ΕΕ. Δεν θα είναι η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ συμμαχούν με εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών, για να διεκδικήσουν την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία τους. Βέβαια την τελευταία φορά που έγινε κάτι τέτοιο, θυσιάστηκαν τα ψηφιακά δικαιώματα δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Ποιο θα μπορούσε να είναι λοιπόν το κοινωνικό κόστος του metaverse;
Για να γίνει το Metaverse πραγματικότητα, θα χρειαστεί να εισέλθουν στο πεδίο και άλλες εταιρείες, καθώς το Meta, παρά τη δυναμική του, δεν μπορεί να το πραγματοποιήσει. Στην ουσία λοιπόν θα χρειαστεί ένα ολόκληρο σύμπλεγμα εταιρειών και το Meta ελπίζει να είναι ο ηγέτης όλων αυτών. Όσον αφορά την κοινωνική πτυχή του Metaverse, αυτό θα απαιτήσει τεράστια ποσά από συμπεριφορικά δεδομένα και αλγορίθμους με πολύ υψηλές υπολογιστικές δυνατότητες, που θα κάνουν τις υπάρχουσες ανάγκες να μοιάζουν μηδαμινές. Για να αυξήσει το Meta τα κέρδη του και να συγκρατήσουν οι ΗΠΑ την ηγεμονία τους, δεν θα προκαλέσει έκπληξη αν καταπατήσουν ξανά τα ψηφιακά δικαιώματα και το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, αυτή τη φορά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη που θα το κάνουν και δεν φάνηκαν να έχουν δισταγμούς το προηγούμενο διάστημα. Ένα νέο ψηφιακό μετά-σύμπαν εισβάλει στην πραγματικότητα και το στοίχημα παραμένει για το εάν η νέα τεχνολογία θα υπηρετήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες ή τις ΗΠΑ, το Facebook, το Meta ή όπως αλλιώς θέλει να λέγεται.
