Η παγκόσμια Ορθοδοξία είναι διαιρεμένη και ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών, Κύριλλος, υποστηρίζει ότι την ευθύνη για αυτήν την κατάσταση φέρει αποκλειστικάο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Σε συνέντευξη στον γενικό διευθυντή του τηλεοπτικού σταθμού «Σπας» («Σωτήρ») Μ. Κορτσέβνικοφ, η οποία μεταδόθηκε από το ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο «Rossiya-1» ο επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είπε χαρακτηριστικά για τη εν λόγω διαμάχη: «Φρονώ ότι είναι δύο οι αιτίες. Η πρώτη είναι ο απολύτως ψευδής αυτοπροσδιορισμός του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος θεωρεί τον εαυτό του ηγέτη του ορθόδοξου κόσμου. Από την άποψη της ορθόδοξης εκκλησιολογίας είναι πρώτος μεταξύ ίσων, αλλά θεωρεί τον εαυτό του όχι πρώτο μεταξύ ίσων, αλλά πρώτο επί όλων των υπόλοιπων. Δηλαδή», πρόσθεσε ο πατριάρχης Κύριλλος , «παρασύρθηκε από την ίδια ιδέα, η υλοποίηση της οποίας οδήγησε στο διχασμό του χριστιανισμού σε ανατολικό και δυτικό (σ.σ. Σχίσμα). Και τώρα, δεν θα διστάσω να το πω, με προσωπική πρωτοβουλία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου το ίδιο θέμα της εξουσίας δίχασε πλέον την Ορθόδοξη Εκκλησία. Πρόκειται για μια τραγική σελίδα στην ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας και όλοι εμείς, ιδιαίτερα οι Προκαθήμενοι των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, χρειάζεται να πράξουμε το παν, προκειμένου εκ νέου να τελούμε από κοινού τη Θεία Ευχαριστία πέριξ της ενιαίας Αγίας Τράπεζας, ενισχύοντας την ορθόδοξη πίστη μεταξύ των συνανθρώπων μας. Προκειμένου η Εκκλησία να μπορέσει να γίνει πνευματική δύναμη, ικανή να βοηθήσει τον άνθρωπο να βρίσκει οδούς σε αυτή την όχι εύκολη σύγχρονη ζωή».
«Πώς είναι δυνατόν να τυφλωθεί κανείς σε τέτοιο βαθμό από το εσφαλμένως ερμηνευόμενο θεολογικό δόγμα, ώστε να πνίξει τη συνείδησή του;», ρώτησε ο Κορτσέβνικοφ.
Ο Πατριάρχης Μόσχας απάντησε: «Δεν θα ήθελα να σκέπτομαι κατ᾽ αυτόν τον τρόπο. Δεν έχω αναφέρει ακόμη έναν άλλο παράγοντα, ο οποίος θα μπορούσε να επηρεάσει τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και είναι η πολιτική παράμετρος. Η θέση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως είναι πάντοτε πολύ ασταθής, όταν λέγω ‘πάντοτε’ εννοώ βεβαίως την εποχή μετά την άλωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το Πατριαρχείο ευρισκόταν και έως σήμερα ευρίσκεται υπό τον έλεγχο μη ορθοδόξων πολιτικών δυνάμεων και γενικότερα ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ως μου φαίνεται, είναι υποχρεωμένος όχι ακριβώς να υποτάσσεται, αλλά να συσχετίζει τη θέση του με εκείνο το φιλελεύθερο πλαίσιο, που υφίσταται στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες και τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Το αγκάθι της Ουκρανίας στις σχέσεις Μόσχας-Κωνσταντινούπολης
Η απαρχή της διαμάχης μεταξύ των προκαθήμενων των Ορθοδόξων εκκλησιών τοποθετείται επίσημα το 2019 όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης παραδίδει τον λεγόμενο τόμο αυτοκεφαλίας στον μητροπολίτη Επιφάνιο, δημιουργώντας μια νέα εκκλησία στην Ουκρανία. Η Ρωσία κατηγορεί ευθέως την Ουάσινγκτον για «χειραγώγηση» του ρόλου και της θέση του Οικουμενικού Πατριάρχη ενώ οι ΗΠΑ κατηγορούν τη Μόσχα για προσπάθεια οικειοποίησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στις αρχές του έτους ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών, Κύριλλος, είχε υπαινιχθεί ότι το λεγόμενο «αυτοκέφαλο του Κιέβου» είναι σχέδιο υπερδύναμης, την οποία όμως δεν κατονόμασε. Στόχος της εν λόγω υπερδύναμης σύμφωνα με τον Πατριάρχη Μόσχας είναι να χωριστεί η Ρωσία από την Ελλάδα, τον αραβικό κόσμο και τη Μέση Ανατολή.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος βρίσκεται αυτές τις ημέρες στην Αθήνα. Είναι η πρώτη του επίσημη επίσκεψη μετά την περιοδεία του στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Σάββατο, ημέρα άφιξης τον Πατριάρχη υποδέχτηκε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών, όπου ο Βαρθολομαίος δέχτηκε αναμνηστικά δώρα από κληρικούς. Μετά τη συνάντησή τους ο Αρχιεπίσκοπος τόνισε ότι «η ενότητα πάντοτε υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει» διαχωρίζοντας εμμέσως τη θέση του με την Εκκλησία της Ρωσίας που βλέπει «σχίσμα».
Στην αντιφώνησή του ο προκαθήμενος της Ορθοδοξίας αναφέρθηκε σε προβλήματα που είχαν ανακύψει με την ελλαδική εκκλησία αλλά «ξεπεράστηκαν». «Υπερέβημεν εις εκάστην περίπτωσιν τα ανακύψαντα προβλήματα εις τας σχέσεις ημών, αποδεικνύοντες τον ιερόν και ακατάλυτον σύνδεσμον ημών. Η εν τη του Κωνσταντίνου ευσεβής πηγή της Ορθοδοξίας και του Γένους ήρδευσεν επί αιώνας και δη κατά τα δίσεκτα εκείνα έτη τον εκκλησιαστικόν αγρόν της Ελλάδος, διετήρησε την πίστιν και το φρόνημα, διέσωσε την ορθόδοξον ημών ταυτότητα και εν τέλει εξήγαγε τα εκείσε -τα ενταύθα- τέκνα αυτής εις αναψυχήν. Διό και, ως έγραφε προ ετών η καθ’ Υμάς, Μακαριώτατε, Συνοδική Επιτροπή Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων υπό τον μακαριστόν Κορίνθου Παντελεήμονα, ο ελληνικός λαός ‘’είναι εξαιρετικώς ευαίσθητος εις ό,τι αφορά εις την αγάπην και τον σεβασμόν του προς τον Οικουμενικόν Πατριάρχην”. Και αναφερομένη η Επιτροπή εις την προηγηθείσαν τότε επίσκεψιν ενταύθα του αοιδίμου προκατόχου ημών Δημητρίου, υπεγράμμιζεν ότι ‘’η μοναδική και μεγαλειώδης υποδοχή αυτού υπήρξεν ο στέφανος της Εκκλησίας της Ελλάδος και του ελληνικού λαού και απόδοσις όλης της μεγάλης οφειλομένης τιμής προς την Τροφόν και Μητέρα του Γένους, το πάνσεπτον Οικουμενικόν Πατριαρχείον», τόνισε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Ωστόσο, έγκριτοι θεολόγοι, όπως ο Μάριος Μπέγζος, τέως Κοσμήτορας Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και Καθηγητής Συγκριτικής Φιλοσοφίας της Θρησκείας εξήγησε στον ιστότοπο koutitispandoras.gr ότι η πρόσφατη επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Κίεβο περιπλέκει την κατάσταση. «Σε κίνδυνο βρίσκεται η Εκκλησία από το σχίσμα στην Ορθοδοξία. Αυτό έγινε εκ νέου φανερό μετά την πρόσφατη επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Κίεβο. Εμφανές από την πατριαρχική επίσκεψη στην ουκρανική πρωτεύουσα αποτελεί ότι δεν είναι δυνατόν η κεφαλή της Ορθοδοξίας να συντάσσεται με μια μερίδα πιστών και να αφήνει εκτός κάποιους άλλους.
Όλα ξεκίνησαν όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης επέδωσε τον τόμο της Αυτοκεφαλίας σε μια νέα εκκλησιαστική δομή μονομερώς χωρίς αυτή η δομή να αναγνωρίζεται από την πλειονότητα των υπόλοιπων Πατριαρχείων. Τυπικά ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει δίκαιο, εκκλησιολογικώς. Επί της ουσίας όμως στην εκκλησιαστική πράξη δημιουργεί σχίσμα αφού δεν υπάρχει συναίνεση, πρωτίστως από όλη την ουκρανική εκκλησία που υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας.
Εκ του αποτελέσματος οι μισοί Ορθόδοξοι πιστοί έχουν διακόψει την κοινωνία με τους άλλους μισούς, ενώ υπάρχουν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των πιστών στο ουκρανικό έδαφος. Το επιχείρημα ήταν ότι η Ουκρανία ως ανεξάρτητο κράτος πρέπει να έχει αυτοκέφαλη εκκλησία. Όμως την ίδια στιγμή, μόνο τυχαίο δεν θεωρείται το γεγονός ότι το ζήτημα της αυτοκεφαλίας ανακινήθηκε πρόσφατα παρά το ότι πέρασαν κάποιες δεκαετίες από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας. Επιπλέον δημιουργείται μια ακόμα εθνοφυλετική εκκλησία, ενώ ο εθνοφυλετισμος καταδικάζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σε τι ωφελεί μια ακόμα εθνοφυλετική εκκλησία, η ουκρανική; Δεν φτάνουν οι υπόλοιπες δέκα και πλέον αυτοκέφαλες ορθόδοξες εκκλησίες;
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο τα ελληνόφωνα πατριαρχεία έχουν αναγνωρίσει αυτήν την απόφαση αυτοκεφαλίας μάλλον λόγω σύνδεσης με συγκεκριμένα κέντρα διεθνούς πολιτικής. Το θέμα της ουκρανικής αυτοκεφαλίας αναμοχλεύτηκε από γεωπολιτικά ζητήματα και πρόθεση των ΗΠΑ να περικυκλώσουν τη Ρωσία. Ωστόσο πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η Ουκρανία αντιπροσωπεύει για τη Ρωσία αυτό ακριβώς που συμβολίζει η Κύπρος για την Ελλάδα. Μόνη λύση για να ξεπεραστεί η κρίση αποτελεί ο διάλογος μεταξύ των εκκλησιών. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι άξιος αλλά άτυχος, Στα 30 χρόνια πατριαρχίας του όχι μόνο δεν κατάφερε να ανοίξει τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης που είναι κλειστή 50 ακριβώς χρόνια, αλλά απώλεσε την Αγιά Σοφιά και διαίρεσε την Ορθοδοξία. Αξίζει όμως να θυμόμαστε όλοι μας ότι η Ορθοδοξία πρέπει να διαδραματίζει ενωτικό και όχι διασπαστικό ρόλο».
