Στις ψυχές των παιδιών που μαρτύρησαν.
Ζωγράφισα αυτές τις σκηνές τις δύσκολες στιγμές που μετατρεπόμασταν σε μεγάλους αριθμούς και λίστες.
Δεν ξέρω τι να πω.
Αλλά έβαλα μερικά από τα ονόματα και τις ηλικίες σας εδώ.
Μέσα από κάθε γραμμή προσπάθησα να ξεφύγω από τον πόλεμο για λίγα δευτερόλεπτα, για να σώσω το μυαλό μου από όλη αυτή την φρίκη.

Rehaf al-Batniji – Γάζα 2021

Ενώ η γειτονιά της βομβαρδιζόταν επί σχεδόν 15 ημέρες από ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη τον περασμένο Μάιο, η Ρεχάφ αλ Μπατνιτζί (Rehaf al-Batniji), κρυμμένη στο υπόγειο του σπιτιού της, σχεδίαζε δεκάδες πορτρέτα των θυμάτων όπως τα φανταζόταν, γνωρίζοντας πολλές φορές μόνο τα ονόματα και τις ηλικίες τους από την τηλεόραση. 

«Υπήρχε κάτι που με τσάκιζε μέσα μου, μια φωνή που δεν μπορούσα με τίποτα να ξεφορτωθώ. Μετέτρεψα αυτή τη φωνή σε γραμμές και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν ήξερα καν τι σχεδίαζα μέχρι που έμαθα ότι ζωγράφιζα αυτά τα πρόσωπα».

«Προσπάθησα να φανταστώ τι θα έκανε το κάθε θύμα αν δεν του είχε αφαιρεθεί έτσι βάναυσα η ζωή. Αν κάποιος είχε ένα μικρό δέντρο που φρόντιζε, αν κοιμόταν ή αν κοιτούσε έξω από το παράθυρο. Τα φανταζόμουν όλα αυτά» ανέφερε η 31χρονη καλλιτέχνιδα μιλώντας στο  Middle East Eye.

«Κλαίγοντας σκίτσα» 

«Κατά τη διάρκεια του πολέμου χάνεις τη σταθερότητά σου, τα συναισθήματά σου και την ανθρωπιά σου. Αυτός είναι ο στόχος τους με αυτές τις συνεχείς επιθέσεις, να σε κάνουν να χάσεις τον εαυτό σου. Ίσως γι’ αυτό ζωγράφισα τα σκίτσα με μαύρο, κάτι που δεν είχα σχεδιάσει, απλώς έγινε έτσι», είπε η Ρεχάφ εξηγώντας πως επί μέρες «έκανε σκίτσα», καθώς το σχέδιο ήταν για πολύ καιρό ο μόνος τρόπος για να «ξεφεύγει από τις φρικτές ειδήσεις» και να την προφυλάξει από την κατάρρευση.

Το πρώτο της σκίτσο αναρτήθηκε στη σελίδα της στο Facebook, ενώ η ισραηλινή επίθεση συνεχιζόταν για τέταρτη ημέρα. Υπό τον τίτλο «The Night Scene», το έργο απεικονίζει την οικογένειά της ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη μια από τις πολυάριθμες βομβιστικές επιθέσεις εναντίον της Γάζας. 

Αυτό το σκίτσο σχεδιάστηκε μόνο από τα συναισθήματά μου.

«Δεν μπορούσα να σταματήσω να σκέφτομαι τη σκηνή που είδα τα ανίψια μου να κρύβονται φοβισμένα από τον βομβαρδισμό στην αγκαλιά της μαμάς τους» αναφέρει, προστ΄θέτοντας πως ακόμη και η μητέρα, που υποτίθεται ότι προστατεύει τα παιδιά, φοβάται και θέλει να δραπετεύσει, αλλά υπάρχει ένα πουλί πάνω από όλους τους.

«Κάθε φορά που αυτές οι ιστορίες, οι ιστορίες μας, μετατρέπονται σε αριθμούς στις ειδήσεις, αισθανόμουν αβοήθητη, ασταθής. Το να σχεδιάζω αυτά τα σκίτσα με βοήθησε κατά τη διάρκεια του πολέμου να διαχειριστώ μέσα μου αυτή την κρίση» σημειώνει η ίδια, συμπληρώνοντας πως εκτός από τον μοναδικό τρόπο να ανακουφίσει τον πόνο της μέσα στην τραγωδία, η ζωγραφική τη βοήθησε επίσης να αντιμετωπίσει το αίσθημα ανικανότητας που την κατέκλυζε. Τα σκίτσα ήταν ένας τρόπος να «κάνει κάτι για τα θύματα» κρατώντας ζωντανά τα ονόματα και τις ιστορίες τους.

Καθώς ο αριθμός των νεκρών των Παλαιστινίων αυξανόταν διαρκώς, φτάνοντας τους 259 μέχρι την κατάπαυση του πυρός, η καλλιτέχνιδα δεν σχεδίαζε πλέον πορτρέτα ανθρώπων των οποίων τα ονόματα είχε ακουστά μόνο στις ειδήσεις. «Αυτός ο πόλεμος ήταν διαφορετικός γιατί πολλοί από τους ανθρώπους που μάθαμε ότι έχασαν τη ζωή τους δεν ήταν απόμακροι, ήταν άνθρωποι που είχαμε συναντήσει, που γνωρίζαμε, που ζούσαν στην ίδια περιοχή. Μεταξύ αυτών ήταν η Ντίμα Σαάντ (Dima Saad), που σκοτώθηκε ενώ ήταν έγκυος, με ένα έμβρυο στην μήτρα της και τα δύο παιδιά της γύρω της. Και η Ριχάμ αλ Κολάκ (Riham al-Kolak), η οποία ήταν φίλη ενός φίλου…» εξηγεί. 

«Κύριε, σώσε μας» είχε γράψει η Ριχάμ στον λογαριασμό της στο Facebook, λίγα λεπτά πριν η βομβιστική επίθεση πλήξει το σπίτι της στο κέντρο της πόλης της Γάζας.

«Αυτό ήταν το σκίτσο που με άγγιξε περισσότερο, “η Κοιμωμένη Κυρία”. Το οποίο αφιέρωσα στην ψυχή της Ριχάμ αλ Κολάκ. Αφιέρωσα τα περισσότερα σκίτσα σε παιδιά-θύματα, αλλά αυτό ήταν κάτι διαφορετικό» λέει η Ρεχάφ, προσθέτοντας πως «όταν σχεδίασα αυτό το σκίτσο, η μητέρα μου ήταν ξαπλωμένη μπροστά μου και μου έλεγε πόσο φρικτά ένιωθε για όλους τους ανθρώπους που είχαν φύγει. Ενώ μιλούσε άρχισα απλά να σχεδιάζω γραμμές. Δεν ξέρω πώς κατέληξαν σε αυτό το σκίτσο. Φανταζόμουν τη Ριχάμ ενώ ζωγράφιζα, γιατί ήταν σχεδόν στην ηλικία μου και ένιωθα αυτή τη σύνδεση μεταξύ μας. Συνήθως χρειαζόμαστε άνεση, πρέπει να νιώθουμε ασφαλείς και προστατευμένοι, γι’ αυτό τη ζωγράφισα να κοιμάται ασφαλής».

Σε τέσσερα από τα σκίτσα που δημοσίευσε στο Facebook κατά τη διάρκεια των επιθέσεων, η Ρεχάφ έχει σχεδιάσει διαφορετικούς τύπους φυτών με τους χαρακτήρες να απεικονίζονται ήρεμοι και γαλήνιοι. Στο σκίτσο που αφιέρωσε στην 10χρονη Ντίμα Ασαλίγια (Dima Assaliya), η οποία δολοφονήθηκε στις 19 Μαΐου ενώ επέστρεφε από το σπίτι της αδερφής της, όπου την είχε στείλει η μητέρα της για φέρει έναν μικρό φούρνο για να ψήσει σπιτικό ψωμί, η καλλιτέχνιδα έχει ζωγραφίσει ένα κορίτσι που στέκεται δίπλα σε μια γλάστρα και κοιτάζει έξω από ένα παράθυρο με θέα στο σκοτεινό χάος που εξελίσσεται έξω.

Ήταν μια από τις πρώτες σκηνές που ζωγράφισα ενώ σκεφτόμουν την ηρεμία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Γενικά, αγωνιζόμαστε για την ιδέα της ηρεμίας και της ειρήνης με την ευρεία σημασία τους, αλλά κατά τη διάρκεια του πολέμου, αρχίζουμε να διαπραγματευόμαστε για μισή ώρα ηρεμίας, μισή ώρα κρυφτό από την καταστροφή.

Ενώ προσπαθείς να κρυφτείς, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο παράθυρο μπροστά σου, που βλέπει προς τον καπνό και τον αχό του πολέμου. Προσπαθείς όσο μπορείς να αποστασιοποιηθείς από αυτή τη σκηνή και να παραμείνεις ήρεμος, και τα φυτά ήταν ένα πράγμα που  φρόντισα να κρατήσω και να προστατεύσω κατά τη διάρκεια του πολέμου για να με κρατήσω ήρεμη.

Σύμφωνα με το Παλαιστινιακό Υπουργείο Υγείας 66 από τους 259 Παλαιστίνιους που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των αεροπορικών επιδρομών του Ισραήλ στη Γάζα, ήταν ανήλικοι, ενώ μετά τη λήξη των επιθέσεων εννέα στα δέκα παιδιά στον παράκτιο θύλακα λάμβαναν διάγνωση διαταραχής μετατραυματικού στρες, άμεσα συνδεδεμένης με συγκρούσεις.

Τα περισσότερα από τα σκίτσα της Ρεχάφ αλ Μπατνιτζί απεικονίζουν το μέλλον των νεαρών θυμάτων όπως η ίδια το φαντάστηκε, επειδή «δεν είχαν την ευκαιρία να φτιάξουν το δικό τους».

«Αυτό που ράγισε περισσότερο την καρδιά μου ήταν η δολοφονία ολόκληρων οικογενειών, όπως οι οικογένειες αλ Κολάκ (al-Kolak), Αμπού Χατάμπ (Abu Hattab) και αλ Γιατζί (al-Yazji). Πολλές μητέρες έχασαν τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Εκτός από τις φωτογραφίες τους δεν έχει μείνει τίποτα από αυτά τα παιδιά για τις μαμάδες τους. Για αυτές τις μητέρες, τα παιδιά τους μετατρέπονται σε απλές φωτογραφίες».

«Ένα από τα σκίτσα που ζωγράφισα ήταν για ένα παιδί ονόματι Μπουθάινα Ουμπάιντ (Buthaina Ubaid). Αυτό το κορίτσι ήταν επτά ετών. Δεν είδα φωτογραφία της και δεν ήξερα πώς έμοιαζε, ήξερα μόνο πώς σκοτώθηκε, οπότε φαντάστηκα το πρόσωπό της και τη ζωγράφισα με ένα κερί».

Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε γι’ αυτήν; Ήταν μόλις επτά, και το όνομά της απλώς εξαφανίστηκε, η ζωή της είχε ολοκληρωτικά χαθεί. Πώς να έμοιαζε η ζωή που είχε ονειρευτεί να ζήσει;

Οι άνθρωποι της ηλικίας μας είχαν την ευκαιρία να ζήσουν τουλάχιστον ένα μέρος της ζωής τους και να βιώσουν το νόημά της, αλλά αυτά τα παιδιά δεν ήξεραν καν τι ήταν η ζωή.

Το επτάχρονο κορίτσι κατέληξε λόγω των τραυμάτων της στις 14 Μαΐου, τη δεύτερη μέρα της μουσουλμανικής γιορτής του Έιντ αλ Φίτρ (Eid al-Fitr), αφού χτυπήθηκε στο κεφάλι από σκάγια ισραηλινού πυραύλου που στόχευσε ένα μέρος κοντά στο σπίτι της στην Τζαμπάλια (Jabalia), στο βόρειο τμήμα της Λωρίδας της Γάζας.

Μια μέρα πριν τεθεί σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός η ζωγράφος ανήρτησε ένα σκίτσο όπου  απεικονίζεται μια γυναίκα να κρατά τη φωτογραφία τριών παιδιών. Ήταν αφιερωμένο στην ψυχή του Γιαμέν Αμπού Χατάμπ (Yamen Abu Hattab), ενός εξάχρονου αγοριού που σκοτώθηκε στις 15 Μαΐου, κατά τη διάρκεια αεροπορικής επιδρομής στο σπίτι του στον προσφυγικό καταυλισμό αλ Σάτι (al-Shati), δυτικά της Γάζας. Δέκα μέλη της ίδιας οικογένειας σκοτώθηκαν στην ίδια επίθεση, μεταξύ των οποίων οκτώ παιδιά και δύο γυναίκες.

Μια μέρα αργότερα, ο τετράχρονος Αντάμ αλ Κολάκ (Adam al-Kolak) σκοτώθηκε με τους γονείς και τα αδέρφια του σε μια σειρά αεροπορικών επιδρομών που είχαν στόχο τη γειτονιά του στην οδό αλ Βάντα (al-Wahda), στο κέντρο της πόλης της Γάζας. Η καλλιτέχνιδα του αφιέρωσε ένα σκίτσο στο οποίο μια γυναίκα απεικονίζεται να απλώνει ρούχα. «Εδώ, η μητέρα ή η γιαγιά του Άνταμ κοιτάζει τα ρούχα του που μόλις έχουν πλυθεί για να τα φορέσει την επόμενη μέρα» εξηγεί η ίδια.

«Δεν υπήρξε επόμενη μέρα».

*Επιμέλεια κειμένου: Χριστίνα Χελά