Με επιστολή προς την Εθνοσυνέλευση της Δημοκρατίας της Αρμενίας, ο πρόεδρος της χώρας, Αρμέν Σαρκισιάν, υπέβαλε την παραίτησή του από τα καθήκοντά του. Η ανακοίνωση της παραίτησης έγινε την Κυριακή με ανάρτηση στην επίσημη ιστοσελίδα της προεδρίας, όπου ο Σαρκισιάν εξήγησε δημόσια τους λόγους που τον οδήγησαν στην απόφασή του. Ειδικότερα, διαμαρτυρήθηκε για τον περιορισμό της εξουσίας του από το Σύνταγμα, αναφέροντας πως «ζούμε μία ιδιαίτερη πραγματικότητα, μία πραγματικότητα όπου ο πρόεδρος δεν μπορεί να επηρεάσει ζητήματα πολέμου ή ειρήνης. Μία πραγματικότητα, όπου δεν μπορεί να θέσει βέτο σε νόμους που θεωρεί ασύμφορους για το κράτος και τον λαό. Μία πραγματικότητα, όπου οι δυνατότητες του προέδρου δεν λαμβάνονται ως πλεονέκτημα του κράτους, αλλά ως απειλή για διάφορες πολιτικές ομάδες». Με τα λόγια αυτά, ο απερχόμενος Σαρκισιάν άφησε ξεκάθαρες αιχμές προς την κυβέρνηση του Νικόλ Πασινιάν και τους χειρισμούς της έπειτα από τον πόλεμο του 2020.
Δεν είναι κρυφό πως οι σχέσεις μεταξύ Σαρκισιάν-Πασινιάν βρίσκονταν σε κρίση το τελευταίο διάστημα. Ο τελευταίος είχε αφήσει τον Σαρκισιάν εκτός των διαπραγματεύσεων όσον αφορά τον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ οι δύο άνδρες είχαν διαφωνήσει με την απόφαση του Πασινιάν να αποστρατεύσει τον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου. Ο Πασινιάν είχε στηρίξει την πράξη του αυτή με τη δικαιολογία πως ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων ετοίμαζε πραξικόπημα εναντίον του. Παρόλα αυτά η πολιτική κρίση δεν ξεκίνησε την προηγούμενη χρονιά.
Ο Σαρκισιάν εξελέγη πρόεδρος τον Μάρτιο του 2018, μόλις λίγο καιρό πριν ξεσπάσουν οι μεγάλες διαδηλώσεις, που καθαίρεσαν τον Σερζ Σαρκσιάν από τη θέση του πρωθυπουργού και έφεραν τον Πασινιάν στην εξουσία. Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 2015 είχε προηγηθεί δημοψήφισμα, το οποίο επέτρεπε τη μετάβαση του πολιτικού συστήματος της Αρμενίας σε προεδρευόμενη δημοκρατία και τον περιορισμό των εξουσιών του προέδρου, με αφαίρεση του δικαιώματος στην άσκηση βέτο. Σύμφωνα με το νέο σύστημα, ο πρόεδρος θα εκλεγόταν απευθείας από το κοινοβούλιο για επταετή θητεία, χωρίς τη δυνατότητα επανεκλογής. Με αυτόν τον τρόπο, ο τότε πρόεδρος, Σερζ Σαρκσιάν εξασφάλιζε παραμονή του στην εξουσία, με τη δυνατότητα επανεκλογής του ως πρωθυπουργός στις επερχόμενες εκλογές του 2018.
Τον Μάρτιο του 2018 ο Αρμέν Σαρκισιάν εξελέγη αρχηγός του κράτους με πρόταση του Σαρκσιάν, ενώ μόλις ένα μήνα αργότερα ο τελευταίος αναδείχθηκε πρωθυπουργός της χώρας. Παρόλα αυτά, λίγες ημέρες αργότερα ο Σαρκσιάν παραιτήθηκε από τα καθήκοντα του, υπό την πίεση της «Βελούδινης Επανάστασης» του Πασινιάν. Σε αντίθεση με τον Σερζ Σαρκσιάν, ο Αρμέν Σαρκισιάν παρέμεινε στη θέση του, εξασφαλίζοντας σταθερότητα και ισορροπία απέναντι στην επέλαση του Πασινιάν και την άτακτη υποχώρηση των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Οι πολιτικές της προηγούμενης περιόδου όμως είχαν μετατρέψει τον θεσμικό ρόλο του προέδρου σε συμβολική μαριονέτα, χωρίς λόγο στα τεκταινόμενα και αυτό ήταν κάτι που ενώ αρχικά προοριζόταν να λειτουργήσει υπέρ του Σαρκσιάν, τελικά χαρίστηκε στον Πασινιάν.
Μετά το 2018, οι σχέσεις μεταξύ προέδρου και πρωθυπουργού φαίνονταν να κυλάνε σε σχετική ομαλότητα έως τον πόλεμο του 2020, όπου ξέσπασε μία νέα πολιτική κρίση. Η κυβέρνηση Πασινιάν συνέχισε να βρίσκεται στην εξουσία, παρά τις πιέσεις που δεχόταν για παραίτηση και τις απώλειες σε πολιτικά στελέχη. Η σαρωτική εκλογική νίκη το καλοκαίρι του 2021 εξασφάλισε στον Πασινιάν για δεύτερη φορά τη δυνατότητα να παραμείνει στην εξουσία. Παρά τις υποσχέσεις για μία «Σιδηρά Επανάσταση», σύντομα θα γινόταν ξεκάθαρο πως ο Πασινιάν δεν θα μπορούσε να απεμπλακεί εύκολα από το φαύλο κύκλο της πολιτικής κρίσης. Μόλις στις πρώτες εκατό ημέρες της νέας διακυβέρνησης του, ο Πασινιάν άλλαξε ήδη τον υπουργό Άμυνας του, ενώ στις τοπικές εκλογές που έγιναν τον φθινόπωρο φάνηκε να χάνει σημαντικά ποσοστά υποστήριξης από περιοχές που το καλοκαίρι της εκλογής του ήταν φαβορί. Αξίζει να σημειώσουμε πως ύστερα από τον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έως σήμερα, ο Πασινιάν έχει αλλάξει τρεις υπουργούς Άμυνας.
Η παραίτηση του Σαρκισιάν έρχεται σε μία κρίσιμη εποχή για την κυβέρνηση της Αρμενίας, η οποία βρίσκεται σε συνεχείς διαπραγματεύσεις με την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν ως προς την εξομάλυνση των μεταξύ τους σχέσεων. Η Αρμενία καλείται να χειριστεί κρίσιμα εθνικά θέματα, ούσα ταπεινωμένη και οικονομικά εξουθενωμένη. Κάθε λοιπόν απόφαση που λαμβάνει η κυβέρνηση κρίνει την κοινωνική ομαλότητα και η απόφαση του Σαρκισιάν έρχεται να ρίξει λάδι στη φωτιά, αποσταθεροποιώντας ακόμα περισσότερο τον Πασινιάν.
Για να κατανοήσουμε όμως πλήρως την επιλογή Σαρκισιάν, θα πρέπει να κοιτάξουμε πίσω παρελθόν του. Ο Σαρκισιάν είναι αυτό που θα λέγαμε βετεράνος πολιτικός, έχοντας δημιουργήσει βαθιές σχέσεις με το εξωτερικό και ιδιαίτερα την Ευρώπη. Ιδρυτής της αρμένικης πρεσβείας στο Λονδίνο και μακροβιότερος Αρμένιος πρέσβης στη Βρετανία, ο Σαρκισιάν έπαιξε καταλυτικό ρόλο στις ευρω-αρμενικές σχέσεις για σχεδόν τρεις δεκαετίες, ενώ υπήρξε και υπήρξε για βραχύ διάστημα πρωθυπουργός στα τέλη της δεκαετίες του ’90. Καθώς λοιπόν βρισκόταν σε συνεχή επαφή με τη Δύση ανέπτυξε ισχυρούς δεσμούς στο εξωτερικό και ιδιαίτερα με την αρμενική διασπορά, ενώ απέκτησε μεγάλη διαπραγματευτική εμπειρία.
Επιστρέφοντας στο σήμερα, πρέπει να θυμηθούμε πως η αρμενική διασπορά αποτελεί έναν από τους βασικότερους οικονομικούς και πολιτιστικούς πυλώνες του αρμενικού κράτους. Θα μπορούσαμε να πούμε χωρίς καμία υπερβολή, πως η αρμενική διασπορά είναι αναπόσπαστο κομμάτι του status quo της Αρμενίας. Παρόλα αυτά, τη συγκεκριμένη στιγμή έχει τεθεί στο περιθώριο από την κυβέρνηση Πασινιάν, ιδιαίτερα στο θέμα των τουρκο-αρμενικών διαπραγματεύσεων, όπου αξιώνει τον πρώτο λόγο – και όχι άδικα αν αναλογιστούμε πως μεγάλο κομμάτι της διασποράς είναι απόγονοι επιβιωσάντων της Γενοκτονίας. Από την άλλη, ο Πασινιάν περιορίζει τον Σαρκισιάν στον θεσμικό του ρόλο, χωρίς να τον αφήνει να παρέμβει με την εμπειρία του στα θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Ο Πασινιάν λοιπόν βρίσκεται αυτή τη στιγμή μπροστά σε ένα σταυροδρόμι, όπου η αρμενική διασπορά φαίνεται να τον πιέζει όσον αφορά τις αποφάσεις που θα πάρει και η παραίτηση του Σαρκισιάν συνιστά απλώς την κορυφή του παγόβουνου σε αυτήν την κατάσταση.
Δεν είναι απίθανο να πούμε πως ο Σαρκισιάν βλέπει στην κυβέρνηση Πασινιάν ένα καράβι που βουλιάζει από το οποίο προσπαθεί να ξεφύγει, χωρίς να νομιμοποιήσει τις επερχόμενες αποφάσεις της. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική κατάσταση στην Αρμενία φαίνεται να μην σταθεροποιείται σύντομα, καθώς η κυβέρνηση βρίσκεται αδύναμη τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, χωρίς ισχυρή υποστήριξη. Άλλωστε τα υψηλά ποσοστά του Πασινιάν στις εκλογές του καλοκαιριού δεν διαρκούν για πάντα και ως τώρα φαίνεται να χάνει όλο και περισσότερο έδαφος.
