Στον στρατό, ως γραφιάδες με υπηρεσιακή συνείδηση και πνεύμα επιχειρησιακό, τηρούσαμε ευλαβικά τρεις φακέλους εγγράφων. Τον Φάκελο Εισερχομένων, τον Φάκελο Εξερχομένων και τον Φάκελο Υπ’ Όψιν, για θέματα στα οποία δεν ήταν ώριμο να ενεργήσουμε δίχως κατάλληλη μελέτη.
(Σημειωτέον ότι στο υπηρεσιακό ιδίωμα το ρήμα «ενεργώ» είναι μεταβατικό. Η κραυγή «Ποιός θα το ενεργήσει αυτό το έγγραφο;» εκφωνούνταν πάντοτε με έναν συνδυασμό οργής και απελπισίας που υπολειπόταν μόνο του «Ποιός πούστης πήρε πάλι τη στρογγυλή;», δηλαδή τη σφραγίδα που μετουσιώνει ένα κοινό χαρτί σε Δημόσιο Έγγραφο).
Προσέχαμε επίσης πολύ, ως έχοντες και μια γλωσσική παιδεία, την επιλογή των λέξεων όταν συντάσσαμε την αλληλογραφία. Διότι προς προϊστάμενο κλιμάκιο «αναφέρεις», ενώ προς υφιστάμενο κλιμάκιο «γνωρίζεις» ότι κτλ. Στο προϊστάμενο κλιμάκιο «υποβάλλεις» ένα συνημμένο, ενώ προς το υφιστάμενο κλιμάκιο «διαβιβάζεις». Και τα λοιπά και τα λοιπά, μέχρι το λαμπρό φινάλε «Παρακαλούμε για τις ενέργειές σας» – που βέβαια προς προϊστάμενο κλιμάκιο γίνεται «Παρακαλούμε για τις κατά την κρίση σας ενέργειες».
Οι απαντήσεις, πάλι του στρατηγείου ήσαν διαρκής πηγή έμπνευσης για τους φιλομαθείς γραφιάδες. Υπήρχαν, ας πούμε, οι στιγμές που απονέμονταν συγχαρητήρια ονομαστί, με τον στρατηγό να σημειώνει: «Τους ανωτέρω επαινώ και προβάλλω ως πρότυπο προς μίμηση». Υπήρχαν (ατυχώς πιο συχνά) και οι φοβήσιμες κατακλείδες: «Η Ταξιαρχία δεν επιθυμεί να επανέλθει επί του θέματος». Διότι, εννοείται, αν χρειαστεί να επανέλθει, θα κόψει κώλους.
(Στην κρίση των Ιμίων, ωστόσο, ένας φίλος γραφέας ένοιωσε ιδιαίτερο ρίγος με την επιλογή του παρελθοντικού χρόνου, όταν στην κορύφωση της επιφυλακής, ο στρατηγός κατέκλεισε την ημερησία διαταγή με το «Τιμή μου που υπηρέτησα μαζί σας»…).
Ιδιαίτερο κειμενικό είδος αποτελούν τα στρατιωτικά τηλεγραφήματα, που διαθέτουν κάτι από την πυκνότητα ενός χαϊκού. Το «Λοιπά όπως προφορικές οδηγίες» ήταν πάντα μεγάλο ξέχωμα για τους εχθρούς της γραπτής φλυαρίας. Το «Αναφερθούν λόγοι και υπεύθυνοι» αποτελούσε μια δυσάρεστη, πλην σχεδόν καθημερινή, αναγκαιότητα. Το «Μετά συζύγων οι επιθυμούντες» έλαμπε ως αριστοτεχνική πινελιά στις προσκλήσεις για κοινωνικές εκδηλώσεις του στρατεύματος, αφήνοντας παράλληλα μια διακριτική οδό διαφυγής για τους μη επιθυμούντες. Το «Λεπτομέρειες ρυθμισθούν μερίμνη των εμπλεκομένων» ηχούσε σχεδόν ποιητικά, εν συγκρίσει με το κοινό «Κόφτε τον λαιμό σας». Διότι ίσως αυτή να είναι ακριβώς και η κορυφαία των τεχνών: το να μην περιλαμβάνεσαι ποτέ μεταξύ των εμπλεκομένων.
Γλωσσικά στοιχεία της επίσημης αλληλογραφίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως άρτυμα και για τον προφορικό λόγο. Τουλάχιστον, αυτό οφείλει να κάνει ο έμπειρος και αφοσιωμένος γραφιάς. Λόγου χάρη, στο επιτιμητικό ερώτημα γιατί φοράει καταξεσκισμένη παραλλαγή δεν θα απαντήσει «Διότι δεν έχω άλλη», σαν τον τελευταίο φαντάρο, αλλά θα προτιμήσει το αφοπλιστικό «Αυτήν μου χορήγησε η Υπηρεσία».
Ο ίδιος, επίσης, θα δείξει ότι έχει φθάσει στην υπηρεσιακή τελείωση με την ετοιμότητά του να εξηγεί, όποιο και αν είναι το ζήτημα που κάθε φορά ανακύπτει, γιατί είναι πρόωρο ή ριψοκίνδυνο ή απλώς μη προβλεπόμενο να γίνει το οτιδήποτε. Συνήθως, μετά από μια τέτοια μαεστρική έκθεση των δεδομένων και ο αρχικώς αδημονών συνομιλητής θα συγκατανεύσει με ένα καλοζυγισμένο «Μη μπλέκουμε τώρα». Είναι τω όντι καταλυτικό επιχείρημα το «Έχουμε αυστηρά εντολή από την Ταξιαρχία», όποια και αν είναι η αυτοσχεδιαστική συνέχεια.
Μια άλλη, όχι μικρή, χαρά της καθημερινότητας του γραφιά είναι το να ενημερώνει δοκίμους και αξιωματικούς για ανακύπτοντα καθήκοντα, με την κακεντρέχεια που άλλοι θα έλεγαν «Θα πήξεις, ποντίκι!», αλλά βεβαίως με απείρως μεγαλύτερη καλλιέπεια και υπευθυνότητα.
Τα λέω όλα αυτά, διότι θεωρώ ότι πολύ διαφέρουν, ως εκτυλισσόμενα στο Διοικητήριο μακριά από το φως του ήλιου, από τις κοινές φανταρίστικες διηγήσεις, που όταν ξεκινούν δεν έχουν τελειωμό και προκαλούν πλήξη σε όλους και κυρίως όλες. (Το ότι δεν έχουν βιώσει στρατιωτική θητεία και κλίμα φανταρίστικου θαλάμου δίνει πάντως στις γυναίκες την πολυτέλεια να διατηρούν κάποια ψήγματα υπόληψης για το ανδρικό φύλο).
Σε μία συγκυρία που όλοι οι πολίτες προβληματίζονται για θέματα λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού, αντιμετώπισης κρίσεων, ανάληψης ευθύνης, αποτελεσματικότητας στην υπεράσπιση προσώπων ή περιουσιών και τα τοιαύτα, είναι οπωσδήποτε διδακτικό να γνωρίζουμε τι θα πει πραγματικά Διοίκηση και πώς αυτή ασκείται, δεκαετίες τώρα, στον πιο σκληρό και δοκιμασμένο πυρήνα του Κράτους.
Παρέλειψα να αναφέρω: Τον Φάκελο «Υπ’ Όψιν» οι γραφιάδες τον αποκαλούν κατ’ ιδίαν Φάκελο «Στ’ Αρχίδια Μας».
