Η απόφαση για την έναρξη ενός πολέμου δίχως να υπάρχει καμία ιδέα για το πώς αυτός θα ολοκληρωθεί, υπό ποιους όρους και ποιες προϋποθέσεις, αποτελεί συνταγή αποτυχίας και σίγουρο δρόμο προς την καταστροφή. Η αδυναμία αναγνώρισης και η επιμονή επί μιας αποτυχίας, όχι μόνο δεν διορθώνει εσφαλμένες πολιτικές αποφάσεις και λανθασμένες στρατηγικές επιλογές, αλλά οδηγεί σε περαιτέρω συνεχή βύθιση σε απώλειες και κόστη, επεκτείνοντας και επαυξάνοντας τις καταστροφικές συνέπειες.
Τα προηγούμενα σκιαγραφούν τη συμπεριφορά και τις επιλογές των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής σε Ιράκ και Αφγανιστάν κατά το πρόσφατο παρελθόν, αποτελώντας συνάμα προειδοποίηση σε ό,τι αφορά την Ουκρανία στο παρόν και τη Ταϊβάν στο προσεχές μέλλον.
Εάν υπάρχουν κάποια πολιτικά, στρατιωτικά και ιστορικά διδάγματα που προκύπτουν από τις περιπέτειες των Αμερικανών κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, τότε ξεκινώντας από τα πολιτικά, τα δύο σημαντικότερα είναι τα ακόλουθα:
1. Η εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδίωκαν να αναμορφώσουν ενεργητικά τον κόσμο, κατά τις επιθυμίες και τη βούληση ή κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή τους, έχει τελειώσει. Ο κόσμος συνεχίζει να διαμορφώνεται, πέρα και ανεξάρτητα από τις δυνάμεις τους, ξεγλιστρώντας μέσα από τα δάχτυλά τους.
2. Οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε ένα στάδιο προσπαθειών παθητικής διατήρησης ενός άτυπου και ρευστού status quo, μιας αμερικανοκεντρικής παγκόσμιας τάξης-αταξίας, που διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια κυρίως της πρώτης μεταψυχροπολεμικής περιόδου, με το χρόνο να αποτελεί αντίπαλό τους.
Επιπλέον, το σημαντικότερο στρατιωτικό δίδαγμα από τον παγκόσμιο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας είναι η υπενθύμιση ότι η αεροπορική ισχύς δεν μπορεί να κρίνει αποφασιστικά το αποτέλεσμα του πολέμου. Μόνον οι χερσαίες δυνάμεις μπορούν τελικά να καθορίσουν τη νίκη ή την ήττα στον πόλεμο. Και τούτο μάλιστα απλώς σχετικά, δηλαδή συγκριτικά με άλλους κλάδους και σώματα των ενόπλων δυνάμεων, όπως το ναυτικό και η αεροπορία, και διαφορετικά πεδία δράσης, όπως ο κυβερνοχώρος και το διάστημα. Ωστόσο, ακόμα και οι χερσαίες δυνάμεις (σε πλήρη ή μερική διασύνδεση με τα προηγούμενα σώματα και πεδία) αποτελούν απλώς αναγκαία όχι όμως επαρκή συνθήκη, όπως φανερώθηκε στο Αφγανιστάν, στο έδαφος του οποίου οι αμερικανικές μπότες πατούσαν επί σχεδόν 20 χρόνια, με τελικό αποτέλεσμα όχι τη νίκη, αλλά μια πλήρη αμερικανική ήττα, που συνοδεύτηκε επιπροσθέτως από μια άτακτη ΝΑΤΟϊκή αποχώρηση.
Και το αποτέλεσμα αυτό, δηλαδή η ταπεινωτική ήττα των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ, συνέβη όχι μόνο διότι υπήρξε αλλοίωση και στρέβλωση των δεδομένων και των πραγμάτων της υπάρχουσας κατάστασης (π.χ επί ιρακινού και αφγανικού εδάφους), καθώς έπρεπε τα πράγματα να συμμορφώνονται και να συμβαδίζουν με πολιτικές πεποιθήσεις, ιδεολογικές επιδιώξεις και συμφέροντα, να δικαιολογούν και να νομιμοποιούν αποφάσεις και να δικαιώνουν πράξεις (σε Ιράκ και Αφγανιστάν κατά το παρελθόν, ενδεχομένως στην Ουκρανία στο παρόν και πιθανότατα στη Ταϊβάν στο μέλλον).
Όχι, δεν ήταν μονάχα αυτό. Ούτε η ήττα επήλθε απλώς επειδή (μετά από την ενεργοποίηση για πρώτη και μόνη φορά του άρθρου 5 της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ) οι σκοποί και οι στόχοι δεν ορίστηκαν εξ αρχής με σαφήνεια, με αποτέλεσμα να είναι εξ ορισμού άσκοπες και άνευ νοήματος τόσο η σπατάλη πόρων και δυνάμεων όσο και οι θυσίες των ανθρώπων. Οπωσδήποτε και τα δύο προαναφερθέντα σημεία διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο, όμως η ήττα των ΗΠΑ επήλθε κυρίως επειδή έχει λησμονηθεί το γεγονός, που αποτελεί και το ιστορικό μάθημα, ότι από τους Φαραώ μέχρι σήμερα, τόσο επί της γης κατά το παρελθόν όσο και πιθανότατα στα άστρα στο μέλλον, δηλαδή ανεξαρτήτως χώρου και χρόνου (και ασφαλώς ανεξαρτήτως των τεχνολογιών και των αντιλήψεών μας), η φύση του πολέμου παραμένει αναλλοίωτη.
Ο πόλεμος δεν έχει να κάνει με το να νικήσει κάποιος έναν αντίπαλο. Πριν από οτιδήποτε άλλο, ο πόλεμος έχει να κάνει με το να επιβάλλει κάποιος τη βούλησή του σε έναν αντίπαλο. Εάν μια από τις αντιμαχόμενες πλευρές ηττηθεί στα πεδία των μαχών, αλλά δεν υποκύψει στη θέληση της αντίπαλης πλευράς, τότε ο πόλεμος δεν έχει ούτε νικητή ούτε ηττημένο, παρά μόνο φαινομενικά, κυρίως όμως δεν έχει τέλος –υπό αυτή την έννοια πεδίο μάχης αποτελεί και ο χρόνος. Ο πόλεμος τελειώνει μόνο με συνθηκολόγηση νομικά και παραίτηση στην πράξη. Οι πολιτικές πιέσεις, οι οικονομικές κυρώσεις, οι ενέργειες αποσταθεροποίησης και οι ιδεολογικές προσπάθειες δαιμονοποίησης, οι ψυχολογικές επιχειρήσεις, οι πάσης φύσεως απειλές και οι εκβιασμοί, ακόμα και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις και οι νίκες στα πεδία των μαχών, δεν αποτελούν τέλος και σκοπό του πολέμου παρά απλώς μέσο και τρόπο, τίποτα παραπάνω. Τέλος και σκοπός του πολέμου είναι η επιβολή της βούλησης του ενός επί του άλλου και η αποδοχή από τον τελευταίο της βούλησης του πρώτου – εξ ου και ο πόλεμος δεν πρόκειται να εκλείψει ποτέ, παρά υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει εις τον αιώνα τον άπαντα:
πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους (Ηράκλειτος).
