Οι σημαντικές εξελίξεις που διαδραματίζονται εδώ και καιρό στην γεωπολιτική σκηνή του Σαχέλ και ειδικότερα στη Δυτική Αφρική στο φόντο της εντεινόμενης δράσης οργανώσεων τζιχαντιστών της Αλ Κάιντα, του Ισλαμικού Κράτους, της Μπόκο Χαράμ και άλλων παρακλαδιών δημιουργούν τελευταία το εξής «παράδοξο»: Αυξάνουν τις αποστάσεις με χώρες της Δύσης και μειώνουν εκείνες με τη Ρωσία. Πώς γίνεται αυτό;

Η απάντηση είναι πιθανώς πιο απλή από όσο φαντάζεται κανείς.

Η (σκόπιμη ή μη) αποτυχία των ΗΠΑ, της Γαλλίας και άλλων χωρών της ΕΕ (με ισχυρό οικονομικό εκτόπισμα και αδηφάγες πολυεθνικές) να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις που έδιναν πριν 20 ή 10 χρόνια για δήθεν «πάταξη» της τρομοκρατίας έχει πλέον αποδειχθεί περίτρανα. Η υπομονή χωρών της περιοχής για τα απτά αποτελέσματα των δήθεν «αντιτρομοκρατικών» στρατιωτικών επιχειρήσεων ΗΠΑ, Γαλλίας και ΕΕ στέρεψε.

Οι τζιχαντιστές όχι μόνον δεν αναχαιτίστηκαν αλλά θέριεψαν και αλωνίζουν από βορρά προς νότο και από ανατολή προς δύση. Εκτός, βέβαια,  και εάν αυτό ήταν εξαρχής ο στόχος των δυτικών στρατιωτικών αποστολών…

Επιδημία πραξικοπημάτων

Η περίπτωση του Μαλί είναι χαρακτηριστική για όσα συμβαίνουν εδώ και καιρό στην ευρύτερη Δυτική Αφρική όπου πλέον μάλλον δεν θα πρέπει να θεωρείται τυχαία η επαναφορά της «μόδας» των πραξικοπημάτων. Μόνο το 2021 και μέσα στον πρώτο μήνα του 2022 είχαμε τέσσερα πραξικοπήματα (Μάλι, Σουδάν, Γουινέα-Κόνακρι, Μπουρκίνα Φάσο).

Το πρώτο έγινε στο Μαλί στις 24 Μαΐου 2021 όταν ο 39χρονος συνταγματάρχης Ασιμί Γκοϊτά παραμέρισε την «μεταβατική κυβέρνηση» που είχε επιτρέψει να συγκροτηθεί σαν «ενδιάμεση λύση». Αφότου, βεβαίως, είχε πριν ανατρέψει στις 18 Αυγούστου 2020 τον πρόεδρο Ιμπραχίμ Μπουμπακάρ Κεϊτά εκμεταλλευόμενος τη βαθιά λαϊκή δυσαρέσκεια για τις αποτυχίες στα μέτωπα της τρομοκρατίας των τζιχαντιστών, της οικονομικής διαφθοράς και της ακρίβειας που βύθισαν τον λαό ακόμη πιο βαθιά στο τέλμα της φτώχειας μίας χώρας με σημαντικά κοιτάσματα, ορυχεία και παραγωγή χρυσού, ουρανίου, πετρελαίου, φυσικού αερίου, φωσφόρου, μαγγανίου κ.ά.

Ο Γκοϊτά που είναι στρατιωτικός καριέρας και συμμετείχε κατά το παρελθόν σε αντιτρομοκρατικά γυμνάσια των ΗΠΑ έδειξε να διαφοροποιείται από άλλους ηγέτες της χώρας του, όχι ως προς τις μεθόδους, αλλά ως προς τους ξένους συμμάχους (βλέπε Ρωσία) που επιλέγει να έχει στο πλευρό του υπό τον μανδύα των εθνικών συμφερόντων.

Ο Μαλινέζος συνταγματάρχης ανέβηκε στην εξουσία ως επικεφαλής της λεγόμενης «Εθνικής Επιτροπής για τη Σωτηρία του Λαού» καταγγέλλοντας τις προηγούμενες κυβερνήσεις για σαπίλα, διαφθορά και ανικανότητα, μολονότι βέβαια και αυτός δείχνει να ακουμπά επί του παρόντος στις πλάτες ενός μέρους της ντόπιας πλουτοκρατίας που πιθανώς να δυσαρεστήθηκε από την «αδυναμία» των Γάλλων να κατατροπώσουν από το 2013 μέσω της αποστολής Barkhane τους τζιχαντιστές της Αλ Κάιντα του Ισλαμικού Μαγκρέμπ.

Το υπόδειγμα της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας

Μετά από 53 Γάλλους στρατιώτες και 6.000 Μαλινέζους αμάχους νεκρούς και πάνω από 2.000.000 εκτοπισμένους η υπομονή των Μαλινέζων εξαντλήθηκε. Τα σκληρά δεδομένα στα πεδία των συγκρούσεων και η αδυναμία των κεντρικών αρχών να έχουν τον έλεγχο όλης της επικράτειας (πέραν των μεγάλων αστικών κέντρων σε πόλεις όπως η πρωτεύουσα Μπαμακό, Κιντάλ, Γκάο, Τιμπουκτού κ.α.) ανάγκασαν την νέα στρατιωτική-πολιτική ηγεσία της χώρας στην αναζήτηση νέων συμμάχων.

Η επιλογή δεν ήταν δύσκολη.

Η περίπτωση της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας και των όσων κατάφερε εκεί η ρωσική μισθοφορική εταιρία Wagner Group (με τη σιωπηλή συναίνεση του Κρεμλίνου) ήδη από το 2018 έναντι μισθοφόρων τζιχαντιστών της οργάνωσης, Séléka, λειτούργησε ως πιθανός εναλλακτικός μοχλός για την καταπολέμηση των τζιχαντιστών και στο Μαλί.

«Ξαφνικά» στο τοπίο των αντιτρομοκρατικών δυνάμεων δεν υπήρχαν μόνον Αμερικανοί, Ευρωπαίοι αλλά και Ρώσοι… Πράγμα που αντιλήφθηκε στη συνέχεια και η Μπουρκίνα Φάσο που έζησε στις 24 Ιανουαρίου το πρώτο πραξικόπημα του νέου έτους στην Αφρική και οι χιλιάδες υποστηρικτές της στρατιωτικής κυβέρνησης βγήκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας Ουαγκαντούγκου με…ρωσικές σημαίες στα χέρια και συνθήματα κατά της Γαλλίας…

Η επιδείνωση των σχέσεων με τη Γαλλία και άλλες χώρες της ΕΕ ήταν γοργή. Ο συνταγματάρχης και πρόεδρος του Μαλί, Ασίμι Γκοϊτά, επισημοποίησε τη σχέση με τη Ρωσία στις 25 Δεκεμβρίου 2021 υπογράφοντας συμφωνία για την στρατιωτική εκπαίδευση ενόπλων δυνάμεων. Κατά «σύμπτωση» τον ίδιο μήνα οι (πλέον σαφώς λιγότεροι από 5.000) Γάλλοι στρατιωτικοί της αποστολής Barkhane είχαν εγκαταλείψει τρεις μεγάλες στρατιωτικές βάσεις που είχαν στο βόρειο Μαλί (Κιντάλ, Τιμπουκτού, Τεσσαλίτ) επικεντρώνοντας τις δυνάμεις τους στο (κεντρο-ανατολικό) Γκάο ώστε να είναι κοντά στα σύνορα με Νίγηρα και Μπουρκίνα Φάσο. Πάντα, εννοείται, στο όνομα καταπολέμησης της τρομοκρατίας.

Ωστόσο, η θέση των Γάλλων στο Τιμπουκτού δεν μένει για πολύ άδεια. Ως τις αρχές Ιανουαρίου υπολογίζεται ότι πάνω από 1.000 Ρώσοι στρατιώτες αναπτύχθηαν στη στρατιωτική βάση που είχαν αφήσει τον Νοέμβριο οι Γάλλοι στο Τιμπουκτού αναλαμβάνοντας ρόλο εκπαίδευσης του μαλινέζικου στρατού σε αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις.

Δεν είναι τυχαίο πάντως πως δύο μήνες πριν από την υπογραφή της στρατιωτικής συμφωνίας Μαλί-Ρωσίας ο Μαλινέζος πρωθυπουργός Σογκέλ Κοκάλα Μαΐγκα είχε προβεί σε μία πολύ ενδιαφέρουσα καταγγελία  στις 8/10/21 μιλώντας στο ρωσικό πρακτορείο RIA Novosti, που πέρασε στα «ψιλά» των δυτικών ειδησεογραφικών δικτύων: Γάλλοι στρατιώτες είχαν δημιουργήσει ένα «περίκλειστο και αποσπασμένο έδαφος» (enclave) στο Κιντάλ και το είχαν παραδώσει στην τρομοκρατική οργάνωση της Αλ Κάιντα «Ansar al Din», απαγορεύοντας εκεί την πρόσβαση του μαλινέζικου στρατού!

Φύγε εσύ! Έλα εσύ!

Από κει και πέρα, οι σχέσεις ανάμεσα σε Μάλι, Γαλλία και ΕΕ πήραν, για τα καλά, την κάτω βόλτα…

Την αρχή της αναδίπλωσης από τις αντιτρομοκρατικές αποστολές στο Μαλί έκανε στις 14/1/22 η Σουηδή υπουργός Εξωτερικών, Αν Λιντ, που ανήγγειλε στο περιθώριο συνόδου των Ευρωπαίων ομολόγων της στη Δυτική Γαλλία, ότι η Σουηδία αποχωρεί από την αποστολή Τακούμπα (που ονομάστηκε έτσι από ένα είδος παραδοσιακού μαλινέζικου ξίφους) εγείροντας ερωτήματα και για το μέλλον της αποστολής Σουηδών κυανοκράνων του ΟΗΕ στο Μάλι, «MINUSMA».

Το πρόσχημα που επικαλέστηκε; Οι «απαράδεκτες» (για την ίδια…) αποφάσεις του Μαλί για την ανάπτυξη Ρώσων στρατιωτών και μισθοφόρων και την απόφαση της μαλινέζικης στρατιωτικής κυβέρνησης να αναβάλει τις εκλογές έως τον Δεκέμβρη του 2025.

Στις 27/1/22 ο Δανός υπουργός Εξωτερικών Γιέπε Κόφολ ανακοίνωσε πως η χώρα του θα επαναπατρίσει τους περίπου 90 στρατιωτικούς που ανέπτυξε στο Μαλί μετά από απαίτηση της κυβέρνησης που θεώρησε πως έγινε παράνομα και η οποία κάλεσε παράλληλα τη Γαλλία να σταματήσει να ανακατεύεται στις εσωτερικές υποθέσεις τής και να κρατήσει για τον εαυτό της τα «αποικιοκρατικά αντανακλαστικά.

Στις 28/1/22 η Γαλλία και άλλες 15 χώρες της ΕΕ που συμμετέχουν στην αποστολή Τακούμπα ανακοίνωσαν πως θα επανεξετάσουν τη στάση τους σε ό,τι αφορά το«μέλλον της αποστολής» ως τα μέσα τρέχοντος μηνός.

Ωστόσο, δύο μέρες μετά (31/1/22) η κυβέρνηση του Μαλί απαίτησε από τον πρέσβη της Γαλλίας να εγκαταλείψει τη χώρα εντός 72 ωρών με αφορμή τις απαξιωτικές και περιφρονητικές για τη χώρα δηλώσεις των Γάλλων υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας.

Στις 2/2/22 το χορό τέτοιων δηλώσεων που θέτουν υπό αμφισβήτηση το όποιο «μέλλον» της αποστολής Τακούμπα της ΕΕ σε Μαλί και Νίγηρα έσυρε η Γερμανία υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ.

«Υπό το φως των τελευταίων μέτρων που πήρε η κυβέρνηση του Μαλί πρέπει ειλικρινά να αναρωτηθούμε εάν πληρούνται οι όροι για την επιτυχία της κοινής δέσμευσής μας. Η δέσμευσή μας δεν είναι αυτοσκοπός» είπε η Γερμανίδα υπουργός στο πλαίσιο συνέντευξης που έδωσε στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung.

Το καλό για την Ελλάδα…

Οι εξελίξεις αυτές έχουν ένα καλό για την Ελλάδα η οποία είχε δεσμευτεί να συμμετάσχει και αυτή στην αποστολή Τακούμπα, εξαιτίας δεσμεύσεων έναντι της ΕΕ και αργότερα λόγω υποχρεώσεων που επωμίστηκε στο πλαίσιο της ελληνο-γαλλικής αμυντικής συμφωνίας που υπογράφηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 στο Παρίσι από τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο  Μητσοτάκη.

Όπως όλα δείχνουν, και πλην θεαματικής ανατροπής, οι Έλληνες στρατιωτικοί μπορεί να μην γλίτωσαν τη Σαουδική Αραβία (όπου έχουν ήδη μεταβεί συνοδεύοντας πυροβολαρχία Πάτριοτ) αλλά μάλλον θα γλιτώσουν τις «αντιτρομοκρατικές» περιπέτειες στο Μαλί…