H Κάτια Κάζμπεκ συγγραφέας, μεταφράστρια και αρχισυντάκτρια του περιοδικού τεχνών και πολιτισμού Supamodu.com. μιλά στο Kοσμοδρόμιο για το αντιρωσικό αίσθημα στις ΗΠΑ, την πραγματικότητα της εποχής του Πούτιν και το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Little Foxes took up matches».

Η πρώτη μου ερώτηση έχει να κάνει με το αντιρωσικό αίσθημα στις ΗΠΑ. Τι έχετε να μας πείτε για την άποψη των Αμερικανών για τη Ρωσία και τους Ρώσους; Η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι οι πολίτες των ΗΠΑ έχουν αρνητική άποψη για τη Ρωσία λόγω του Βλαντιμίρ Πούτιν ή λόγω της ρωσικής επιθετικότητας. Ποια είναι η γνώμη σας;

Νομίζω ότι για αυτό το θέμα και για άλλα γενικότερα πρέπει να αντιληφθούμε την Αμερική ως δύο διαφορετικές οντότητες. Η πρώτη αφορά πώς το πολιτικό κατεστημένο και όλα τα πολεμικά γεράκια και τα φιλικά τους ΜΜΕ θέλουν να παρουσιάσουν την αμερικανική άποψη και πώς βλέπει ο κόσμος όλα αυτά. Νομίζω ότι γενικά μιλώντας με κόσμο και ευρισκόμενη εκεί για επτά συνεχόμενα χρόνια, έχω δει ανθρώπους να φροντίζουν να με ρωτούν όπως “τι να σκεφτώ για τη Ρωσία;” ή “μπορείς να μου πεις περισσότερα, έτσι ώστε ότι να μπορέσω να διαμορφώσω τις αντιλήψεις μου;”.

Ωστόσο, αν πάτε στα κυρίαρχα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αν πάτε σε αυτό που λένε οι πολιτικοί, όλα είναι πολύ επιθετικά, όλα είναι πολύ αρνητικά, συχνά καταλήγουν σε οριενταλιστικά ατραπούς, όπου οι Ρώσοι θεωρούνται μια βάναυση, ασιατική ορδή που είναι απειλούν τη δημοκρατία σας και οι πολιτικές του Πούτιν συχνά συγχέονται με ό,τι πιστεύει η πλειοψηφία των Ρώσων, παρόλο που για την πλειονότητα των Ρώσων ο Πούτιν δεν είναι κανενός είδους σωτήρας, απλώς ελαφρώς καλύτερος από αυτό που είχαν όλοι με τον Γέλτσιν. Έτσι, επειδή αυτή είναι η διαδεδομένη αφήγηση στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, υπάρχουν ένα σωρό άτομα που το ακολουθούν τυφλά, αλλά ευτυχώς όσο υπάρχει κριτική σκέψη, υπάρχουν άνθρωποι ικανοί να αποφεύγουν αυτά την οδό και δεν ενδίδουν σε αυτόν τον νέο Ψυχρό Πόλεμο.

Αυτή η νοοτροπία του Ψυχρού Πολέμου προωθείται κυρίως -από όσο μπορώ να καταλάβω- από τα φιλελεύθερα μέσα ενημέρωσης. Έχουμε πολύ ζωντανή την εικόνα του Τζο Μπάιντεν μετά τη συνάντηση της Γενεύης με τον Πούτιν που παραλίγο να δεχθεί επίθεση από το φιλελεύθερο κατεστημένο των μέσων ενημέρωσης, ειδικά το CNN, επειδή ήταν «πολύ μαλακός» με τη Ρωσία. Νομίζω ότι το φιλελεύθερο κατεστημένο είναι πολύ πιο επιθετικό από τους παραδοσιακούς συντηρητικούς σε αυτό το θέμα ίσως λόγω της όλης αφήγησης περί ρωσικής ανάμειξης στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016. Θα ήθελα να ακούσω την άποψή σας.

Συμφωνώ οπωσδήποτε ότι αυτή η φιλοπόλεμη γλώσσα είναι πιο διαδεδομένη στη φιλελεύθερη πλευρά παρά στη συντηρητική πλευρά. Μερικές φορές γίνεται πολύ περίεργο το πώς ορισμένοι συντηρητικοί ειδήμονες που δεν είναι σε καμία περίπτωση πραγματικοί φίλοι του ρωσικού λαού συχνά επικρίνονται ως ρομπότ του Κρεμλίνου. Τόσα πολλά ψέματα έχουν ειπωθεί από τη φιλελεύθερη πλευρά, τόσα πολλά πράγματα έχουν κάπως διαφύγει. Όλοι όσοι προσπαθούσαν να πιέσουν ενάντια σε αυτές τις αφηγήσεις έχουν λερωθεί αμείλικτα με τρόπους που τους κόστισαν τη σταδιοδρομία τους ή απλώς έβαλαν την ετικέτα του Kremlin-bot δίπλα στα ονόματά τους.

Αυτό που με ενοχλεί επίσης σε αυτό και σε πολλές άλλες πτυχές είναι ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται για τους Ρώσους ή τους Ουκρανούς για αυτό το θέμα. Είμαι εν μέρει Ουκρανίδα, επομένως αυτό δεν είναι ένα ξένο ζήτημα και για μένα, αλλά είναι η εσωτερική διαμάχη μεταξύ του κατεστημένου στις ΗΠΑ για το οποίο χρησιμοποιούν ό,τι είναι χρήσιμο, Κίνα ή Ρωσία. Μιλούν για δημοκρατία και ελευθερία, αλλά όλα αυτά που λέγονται είναι όλα τόσο κενά και βαρετά, γιατί στην ουσία ο καθένας ασχολείται μόνο με τη δύναμή του και την εγκαθίδρυση της εξουσίας του συκοφαντώντας τους υπόλοιπους και δημιουργώντας αυτούς τους μύθους για χακαρισμένες εκλογές, κάτι που είναι επίσης πολύ αστείο, γιατί αν θέλετε να παρουσιάσετε η χώρα σας ως αυτό το τόσο λαμπρό παράδειγμα δημοκρατίας, τότε το να λες ότι μπορεί να κλαπεί αυτή τόσο βάναυσα από ένα λαό απατεώνων είναι απλώς παράξενο και δεν βγάζει κανένα νόημα.

Επιτρέψτε μου να έρθω στη ρωσική πλευρά. Ακούω την αντίληψη από φίλους και αναλυτές ότι η ρωσική κοινωνία είναι βαθιά απολιτική και αυτό είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Βλαντιμίρ Πούτιν αυτή τη στιγμή. Ποια είναι η γνώμη σας για αυτό και ποιο είναι το τρέχον πολιτικό κλίμα στη Ρωσία όταν πρόκειται για την Ουκρανία ή τις ΗΠΑ;

Νομίζω ότι ο ρωσικός λαός –και αυτό ισχύει πολύ και για ολόκληρη τη μετασοβιετική σφαίρα– έχει μείνει τόσο έκπληκτος από τα γεγονότα των τελευταίων 30 ετών, ειδικά τη Σκοτεινή Εποχή μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν όλα ήταν σε μια διαρκή αναταραχή και οι άνθρωποι υπέφεραν τόσο πολύ, όταν τα ποσοστά θνησιμότητας εκτοξεύτηκαν, όταν υπήρχαν τόσες αυτοκτονίες και οι άνθρωποι έχασαν τις περιούσιες τους που τα επόμενα 20 χρόνια, όταν όλα έμπαιναν σε μια φάση σταθεροποίησης, αυτή η σταθερότητα ήταν ευπρόσδεκτη ως τουλάχιστον κάτι σε αντίθεση με την απόλυτη φρίκη που προυπήρχε. Έτσι, οι άνθρωποι εξακολουθούν να διστάζουν να αναλάβουν πολιτική δράση σε μεγαλύτερη κλίμακα, αν και πιστεύω ότι αυτό θα περάσει αρκετά γρήγορα.

Επειδή υπάρχει μια νεότερη γενιά στο προσκήνιο;

Ναι, φυσικά, αλλά και επειδή υπάρχει επίσης μεγάλη ανισότητα. Όλα πάνε στο σημείο που αυτή η σταθερότητα δεν θα είναι πια αρκετή. Επίσης με τη νέα γενιά εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους. Για κάποιους στη νεότερη γενιά υπάρχει μια αύξηση στην ποιότητα ζωής, οπότε όλοι προσπαθούν να πάρουν ένα κομμάτι από την πίτα, κάτι που πιθανότατα δεν θα το κάνουν ή θα πεθάνουν προσπαθώντας, έτσι σε αυτό το σημείο πολλοί άνθρωποι πηγαίνουν προς μια διαφορετική άποψη, πιστεύοντας ότι μια πιο ελεύθερη αγορά θα τους απελευθερώσει. Νομίζω ότι το ζήτημα εδώ είναι ότι υπάρχει ακόμη ένας διαχωρισμός μεταξύ της συνειδητοποίησης των αγαθών της σοβιετικής εποχής και του γεγονότος ότι ήταν ο σοσιαλισμός που την οικοδόμησε.

Έτσι, θα χρειαστεί πολύς χρόνος και οργάνωση για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ αυτών των δύο πραγμάτων και να αφυπνιστεί ολόκληρος ο πληθυσμός από αυτόν τον πολιτικό λήθαργο. Εξαρτάται επίσης από το γεγονός, όπως οπουδήποτε στον κόσμο, ειδικά στον αυτοκρατορικό πυρήνα και την ημιπεριφέρεια που έχουμε στη Ρωσία ή την Ελλάδα, ότι υπάρχει μια κυβέρνηση να ρίχνει κόκαλα στους ανθρώπους ώστε να μπορούν να κρατήσουν ένα επίπεδο άνετης διαβίωσης.

Τι άποψη τείνουν να έχει η πλειοψηφία των Ρώσων προς τις ΗΠΑ και τη Δύση;

Νομίζω ότι γενικά τείνουν να έχουν πολύ αρνητικές απόψεις, περίπου οι μισοί από τους ανθρώπους νομίζω. Υπάρχουν έρευνες που έχουν γίνει για αυτό το θέμα, αλλά δεν θα μπορούσα να τις επιβεβαιώσω, δεν έχω δει αυτές τις έρευνες πρόσφατα και δεν μπορώ να τις ανακαλέσω με ακριβή τρόπο στη μνήμη μου.

Περνάω στη Λευκορωσία. Πριν από ένα χρόνο γράψατε ένα άρθρο με τον Αλεξέι Σαχνίν με τίτλο «Γιατί απέτυχε η εξέγερση στη Λευκορωσία». Θα ήθελα να ακούσω την άποψή σας για το θέμα, γιατί στην Ελλάδα και στην Ευρώπη γενικότερα το μόνο που ακούμε και διαβάζουμε είναι ότι η βαρβαρότητα του Λουκασένκο είναι ο μοναδικός παράγοντας επιτυχίας.

Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι βλέποντας τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκαν τα γεγονότα στη Λευκορωσία, πολλά από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης τείνουν να παθολογικοποιούν αυτό που συμβαίνει. Σε καμία περίπτωση δεν λέω ότι δεν έγιναν παραβάσεις από τις ειδικές δυνάμεις, είναι ο πρόεδρος τους, τους δίνει εντολές και κάνουν τη δουλειά τους. Ως κάποιος που ζει στις ΗΠΑ τόσα πολλά χρόνια τον τελευταίο καιρό, έχω δει την ίδια βαρβαρότητα να ασκείται από την αστυνομία στους ανθρώπους που θεωρούνται ότι αντιτίθενται στο καθεστώς. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών για το κίνημα Black Lives Matter ή τα Κίτρινα Γιλέκα στη Γαλλία, εννοώ σχεδόν οπουδήποτε.

Λοιπόν, νομίζω ότι είναι ακριβώς το ίδιο θέμα που τίθεται κάθε φορά που η Δύση ασχολείται με τις ελευθερίες των ανθρώπων σε άλλες χώρες όχι τόσο εξαιτίας αυτών των χωρών, ότι όλη η βία προέκυψε από κάτι εντελώς ασυνήθιστο και απρόσμενο. Αλλά την ίδια στιγμή έχουν το ίδιο πράγμα στις αυλές τους, έχουν πολιτικούς κρατούμενους που έχουν μείνει στη φυλακή για όλη τους τη ζωή, τους έχετε στην Ελλάδα, τους έχουμε στις ΗΠΑ, έχουμε τον Τζούλιαν Ασάνζ, τον μεγαλύτερο πολιτικό κρατούμενο όλων, έχουμε το Γκουαντάναμο που δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει παρά τις υποσχέσεις που δόθηκαν. Δεν βλέπω καμία διαφορά, γιατί όποιος είναι στην εξουσία προστατεύει την εξουσία του και το θέμα είναι αν συμφωνείς μαζί του ή όχι.

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το Supamodu.com;

Το Supamodu είναι ένα εγχείρημα με το οποίο ασχολούμαι τα τελευταία τέσσερα χρόνια ή κάτι τέτοιο. Είναι ένα έργο που εμείς και ο σύζυγός μου ξεκινήσαμε μόνοι μας, δεν έχουμε ξοδέψει δεκάρα για αυτό, εκτός από εισιτήρια για ταινίες ή βιβλία και είναι κάτι που εξελίσσεται συνεχώς και ελπίζω μια μέρα να έχει αρκετό περιεχόμενο για να εξυπηρετήσει μια μικρή εγκυκλοπαίδεια χρήσιμη για κάθε είδους χώρα ή περιοχή στον κόσμο. Αν κάποιος ενδιαφέρεται για κάτι τέτοιο, για παράδειγμα ταινίες από την Κούβα ή βιβλία από την Αργεντινή ή κινέζικα κόμικς. Απέκτησα εμμονή με αυτή την ιδέα γιατί συνειδητοποίησα ότι ειδικά στη Δύση -επειδή πρόκειτια για ένα εγχείρημα στην αγγλική γλώσσα- ακούς πάντα για ταινίες από κάπου όπου κυριαρχεί η γενική αφήγηση των μέσων ενημέρωσης. Εάν πρόκειται να δείτε ταινίες από την Κίνα, είναι πιθανό να δείτε μόνο ταινίες που ασκούν κριτική στην κινεζική κυβέρνηση.

Ήθελα λοιπόν να φτιάξω ένα είδος τρόπου πρόσβασης στην τέχνη που υπάρχει. Φυσικά, ακόμα κι αν βρω το βιβλίο που υπάρχει και δείχνει σε οποιαδήποτε χώρα όπως είναι στην πραγματικότητα και όχι από τη δυτική σκοπιά, δεν μπορώ να το μεταφράσω, οπότε γίνεται λίγο αστείο. Αλλά ταυτόχρονα τουλάχιστον έχεις τη δυνατότητα να ξέρεις ότι υπάρχουν αυτά τα βιβλία για το θέμα της Αιθιοπίας, όχι κάποιος λευκός τύπος από τη Νέα Υόρκη που πήγε στην Αιθιοπία και έγραψε για το πώς ζουν όλοι στη φτώχεια ή πώς οι άνθρωποι δεν είναι πολιτισμένοι.

Μιλήστε μας και το βιβλίο σας, το οποίο λέγεται ‘’Little Foxes took up matches’’ και πρόκειται να εκδοθεί από την Tin House.

Tο βιβλίο μου θα κυκλοφορήσει τον Απρίλιο. Aφορά ένα αγόρι που μεγαλώνει στη μετασοβιετική Ρωσία, το οποίο βλέπει τα πάντα να καταρρέουν, η οικογένειά του υποφέρει πολύ, χάνουν τη δουλειά τους σε εργοστάσια, ο ξάδερφός του επιστρέφει από τον πρώτο πόλεμο στην Τσετσενία σοβαρά τραυματισμένος επειδή οι σύντροφοί του έχουν δολοφονηθεί και το ίδιο το αγόρι μεγαλώνει ανακαλύπτοντας ότι ίσως δεν είναι αγόρι, ίσως θέλει να ντύνεται που και που.

Ελπίζω ότι αυτό το μυθιστόρημα θα είναι ένα από αυτά που λένε στους ανθρώπους που συνήθως βλέπουν τη μετασοβιετική Ρωσία ως κάποιου είδους εποχή απελευθέρωσης ότι δεν ήταν όλα ρόδινα. Και ελπίζω ότι τουλάχιστον θα μπορέσω να ανοίξω μερικές προοπτικές για τη μετασοβιετική Ρωσία.