Λέει η παλιά δημοσιογραφική ρήση, και δικαίως, ότι η πρώτη απώλεια κάθε πολέμου είναι η αλήθεια. Τα προσωπεία πέφτουν πολύ ευκολότερα, τα πρόσωπα αποκαλύπτονται με κάποτε συγκλονιστικό τρόπο. Ο κανόνας, αυτή τη φορά, αφορά και τις Εκκλησίες που έχουν ποίμνιο στα δύο (και όχι μόνον) κράτη που εμπλέκονται στη σύγκρουση την οποία παρακολουθούμε τις τελευταίες ημέρες.
Μέσα στον καταιγισμό ειδήσεων, πέρασαν στα ψιλά οι αντιδράσεις και οι δηλώσεις των αρχιερέων που ηγούνται των Εκκλησιών αυτών. Με πρώτη την ανατριχιαστική σχετική δήλωση του επικεφαλής της (με τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου) “Αυτοκέφαλης Εκκλησίας Ουκρανίας”, μητροπολίτη Επιφανίου. Έχω πολλές φορές περιγράψει τον Επιφάνιο ως περιτριγυρισμένο από νεοναζί. Απέφευγα να χαρακτηρίσω τον ίδιο. Προχτές μου έδωσε το δικαίωμα, και όχι μόνον σε μένα, να το κάνω. Λόγω Στεπάν Μπαντέρα.
Συνεργάτης των ναζί, δοσίλογος, μεγαλωμένος σε ένα ακραίο εθνικιστικό σπίτι που ανήκε στην ουνίτικη ουκρανική εκκλησία, ο Μπαντέρα είχε δηλώσει πως θα συνεργαστεί με τους ομοϊδεάτες του ναζί, αν επιτρέψουν την ανακήρυξη ουκρανικού κράτους, «αφαιρώντας» την Ουκρανία από την ΕΣΣΔ κατά την προέλαση των χιτλερικών δυνάμεων. «Τα έσπασε» μαζί τους λόγω του ακραίου ουκρανικού του εθνικισμού, όσο αυτοί ήταν ισχυροί, για να τα ξαναβρεί όταν τον χρειάστηκαν, αυτόν και τους οπαδούς του, ως εφεδρείες, με την υποχώρηση του ’44. Υπήρξε κυνηγός των Εβραίων και οι οπαδοί συμμετείχαν στην εξόντωσή τους, όπως και στην εξόντωση χιλιάδων Πολωνών – η διεθνής εβραϊκή κοινότητα μονίμως αντιδρά έντονα στη θέση εθνικού ήρωα που του έχει επιφυλάξει η σημερινή Ουκρανία.
Για την ακροδεξιά της Ουκρανίας, και ειδικά για τους νεοναζί, είναι «ο πατέρας του έθνους», και η λέξη «μπαντεριστές», με την οποία τους χαρακτηρίζουν, είναι παράσημο τιμής. Για όποιον αγωνίστηκε κατά των ναζί, πάλι, είναι ο Πετέν της χώρας. Σε καμία περίπτωση, πάντως, δεν τον λες ενωτική φυσιογνωμία. Όσο για τις φήμες περί επικείμενης αγιοποίησής του από την σχισματική εκκλησία, θα τις αντιμετωπίσω μόνο ως κακές φήμες και λάσπη προς το παρόν, αν και οι ενδείξεις αυξάνουν. Πάντως, οι νεοναζί περνούν να αφήσουν λουλούδια στον τάφο του (στο Μόναχο όπου έζησε και δολοφονήθηκε ως προδότης από την KGB), ο οποίος έχει μετατραπεί σε προσκύνημα ειδικά των Ουκρανών ακροδεξιών.
Ένα τραγούδι με τίτλο «Ο πατέρας μας Μπαντέρα» έκανε την εμφάνισή του στην Ουκρανία με την αρχή της κλιμάκωσης της κρίσης, τον Οκτώβριο του 2021. Είναι το πιο πολυακουσμένο τραγούδι και συχνότατη αναζήτηση από την δυτική, εθνικιστική, Ουκρανία στο ψαχτήρι του youtube. Στην αρχή το τραγουδούσαν οι νεοφασίστες. Σύντομα προστέθηκαν και οι λοιποί εθνικιστές, και όσο η κρίση κλιμακώνονταν, μπήκαν στο χορό και ρασοφόροι – μέχρι και flash mob με σπουδαστές ιερατικής σχολής της “Αυτοκέφαλης” εμφανίστηκε πρόσφατα.
Σε αυτόν λοιπόν τον Στεπάν Μπαντέρα, και στη σπορά του, δήλωσε την υποστήριξη και το θαυμασμό του ο επικεφαλής της σχισματικής Εκκλησίας της Ουκρανίας, Επιφάνιος, πάνω στην κλιμάκωση της κρίσης. Σε ερώτηση αν υποστηρίζει την συμμετοχή κληρικών και μαθητών εκκλησιαστικών σχολών στην μετατροπή του τραγουδιού για τον Μπαντέρα σε ανεπίσημο εθνικό ύμνο της Ουκρανίας, έκανε λόγο για «την αυτοκρατορία του κακού, Ρωσία» και χαρακτήρισε «βαθύτερο κάλεσμα του ουκρανικού λαού» το κάλεσμα να ακολουθήσει τον Στεπάν Μπαντέρα. «Είμαστε περήφανοι όταν οι Μοσχοβίτες μας αποκαλούν Μπαντέρα» είπε, κατόπιν, μιλώντας στο πανεπιστήμιο του Λβιβ, κέντρου των εθνικιστών (εκεί που μεταφέρθηκε και η αμερικάνικη πρεσβεία στην Ουκρανία όταν θεώρησε ότι κινδύνευε, για ένα διάστημα). «Για κάθε Ουκρανό είναι μεγάλη τιμή να είναι κληρονόμος των ήρωα του απελευθερωτικού κινήματος της Ουκρανίας Στεπάν Μπαντέρα», συνέχισε καταχειροκροτούμενος. Ο Μπαντέρα, απόφοιτος του πανεπιστημίου του Λβιβ, έτυχε και πολλών περαιτέρω επαίνων από τον Επιφάνιο, αλλά μάλλον δεν χρειάζεται να επεκταθούμε. Διχαστικός και ενταγμένος πλήρως πια στην ακροδεξιά, ο Επιφάνιος Ντουμένκο δεν είναι απλώς «περιτριγυρισμένος από νεοναζί», είναι δηλωμένα ένας από τους οπαδούς του Στεπάν Μπαντέρα. Η αίρεση του εθνοφυλετισμού σε όλο της το μεγαλείο…
Έχει ενδιαφέρον να αντιπαραβάλει κανείς τη στάση αυτή, του εθνικιστή σχισματικού Επιφάνιου, με αυτήν του προκαθημένου της (υπό τη δικαιοδοσία του ρωσικού πατριαρχείου) αυτόνομης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, μητροπολίτη Ονουφρίου, που ως χτες διάφοροι (και από το Φανάρι) χαρακτήριζαν, κρυφά ή φανερά, ως «φερέφωνο της Μόσχας». «Ο πόλεμος είναι αμαρτία μπροστά στα μάτια του Θεού», δήλωσε, απευθύνθηκε στις ηγεσίες και των δύο κρατών ζητώντας ειρήνευση, τόνισε πως «η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας είναι και δικός του αγώνας, που θα συνεχίσει να δίνει» και χαρακτήρισε την πολεμική πολιτική της Μόσχας «καταστροφική». Με απλά λόγια, φέρθηκε ως πατέρας των Ορθοδόξων, διαχωρίζοντας, μάλιστα, τη θέση του από το Πατριαρχείο Μόσχας, και το μήνυμα του Πατριάρχη Μόσχας Κυρίλλου, που ακολούθησε, στο οποίο αποφεύγεται προσεκτικά η λέξη «πόλεμος».
Τους διωγμούς που έχει υποστεί η ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία, από την εποχή του πρώην προέδρου Ποροσένκο και την προέλαση της CIA, τους έχουν καταγράψει και τα διεθνή μέσα. Όσα έχουν περάσει οι απλοί πιστοί έχουμε προσπαθήσει να τα καλύπτουμε, και με αποστολές, στο Κοσμοδρόμιο – όπως και όσα έχει πράξει το Φανάρι, αγκαλιάζοντας τον εθνοφυλετισμό.
Το Φανάρι, που και πάλι βγήκε να μιλήσει εναντίον της Ρωσίας, με μόνον συνομιλητή τον Επιφάνιο… Σύμφωνα με τα τηλεγραφήματα ο Οικουμενικός Πατριάρχης μίλησε, μετά την εισβολή, για «κατάφωρη παραβίαση κάθε έννοιας διεθνούς νομιμότητας», και δήλωσε «τη συμπαράστασή του στον αγωνιζόμενο υπέρ βωμών και εστιών ουκρανικό λαό και στις οικογένειες των αθώων θυμάτων». Οι απλοί Ρώσοι στρατιώτες μπορούν να πεθαίνουν χωρίς συμπαράσταση, προφανώς, ως εκπρόσωποι του εχθρού… Συνεχίζοντας με νομικίστικο, και πάντως όχι εκκλησιαστικό λόγο, καταδίκασε την «απρόκλητη αυτή επίθεση της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους της Ευρώπης, ως και την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την ωμή βία εναντίον των συνανθρώπων μας και πρωτίστως εναντίον των αμάχων».
Οι άμαχοι ρωσόφωνοι και Ρώσοι που ως χτες ζούσαν τις διώξεις, τα βασανιστήρια, τους εξευτελισμούς, τις καταλήψεις των εκκλησιών τους, τον διαρκή ακήρυχτο πόλεμο από τους εθνικιστές σχισματικούς, ποτέ δεν είχαν την ευτυχία να ακούσουν από τα χείλη του Οικουμενικού Πατριάρχη έναν λόγο έστω νομικίστικο, για τα διαρκώς καταπατούμενα ανθρώπινά τους δικαιώματα, για την ωμή βία εις βάρος αυτών των συνανθρώπων μας και συνορθοδόξων μας, όλων αμάχων, προφανώς η υποστήριξη περίσσευε…
