Ο κάθε καλοπροαίρετος μάρτυρας των όσων διαδραματίζονται στην Ουκρανία κι ιδίως ριγώντας από το δράμα των προσφύγων κι ανέστιων αμάχων, θα σκεφτόταν πως ίσως τώρα ήρθε η ώρα για να αναλογιστεί η ανθρωπότητα στο σύνολό της τις ανείπωτες και εν πολλοίς ξεχασμένες από την επικαιρότητα τραγωδίες που άλλοι πόλεμοι, συχνά άγνωστοι στο ευρύ κοινό, έχουν δημιουργήσει. Ή απλώς να σταματήσει ο ιδιότυπος κι επιλεκτικός ρατσισμός απέναντι σε «μη αρεστούς» και «μη Ευρωπαίους» πρόσφυγες.
Ήδη είναι πολλές οι φωνές εκείνων που ζητούν να εξεταστούν εκ νέου οι δεινοπάθειες των Παλαιστινίων, η οδύσσεια των προσφύγων από τη Συρία, το Ιράκ, την Αφρική, το Αφγανιστάν. Χώρες που ο πόλεμος κι οι κακουχίες του δεν έχουν σιγάσει για χρόνια, όσο κι εάν τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης θέλουν με πιο φαντασμαγορικές επικαλύψεις να εμποδίσουν τους πολίτες να ενωτισθούν τις κραυγές και να συμπάσχουν με την αγωνία τους. Όμως η Ουκρανία και το βάρος που έχει ρίξει κατ’ αποκλειστικότητα η ενημέρωση πάνω της, η μέριμνα των κυβερνήσεων να μην υστερήσουν σε πλειοδοσία στρατιωτικής κι ανθρωπιστικής ενίσχυσης στους δοκιμαζόμενους ανθρώπους της χώρας, φέρνει σε δεύτερη μοίρα, εάν όχι ενταφιάζει ολοκληρωτικά την όποια ελπίδα των ξεριζωμένων ή των κατατρεγμένων από άλλες περιοχές του κόσμου να σκύψει κάποιος συμπονετικά πάνω τους.
Μία τέτοια περίπτωση είναι κι η περίπτωση του λαού της Δυτικής Αφρικής και του Κινήματος Πολισάριο για την Απελευθέρωσή του, που πέρυσι είχε απασχολήσει βραχύβια μεν, με ιδιαίτερη ένταση δε, τα χρονικά των ειδήσεων. Το Μαρόκο δημιούργησε μια τεχνητή μεταναστευτική κρίση, με όχημα 8.000 εκτοπισμένους και μάλιστα πολλούς ανήλικους στον ισπανικό θύλακο της Θέουτα, προκειμένου να διαμαρτυρηθεί σχετικά με τη νοσηλεία του επικεφαλής του Πολισάριο στην Ισπανία. Αυτή η κρίση ανέδειξε για λίγο το δράμα και τον πόλεμο που από τη δεκαετία του ‘60 σοβεί στην περιοχή. Η κρίση φανέρωσε τα αρνητικά αντανακλαστικά για τους δύσμοιρους απάτριδες της Δυτικής Σαχάρας σε αμφότερες τις χώρες στα στενά του Μαρόκου και της Ισπανίας. Άφησε κι εξακολουθεί έως σήμερα εν μέρει να έχει αφήσει σε μία μετέωρη κατάσταση 1.000 ανήλικους, προκαλώντας τότε την ανάκληση της πρέσβειρας του Μαρόκου από τη Μαδρίτη. Βέβαια, όπως υποστηρίζει το Πολισάριο, επικαλούμενο και το europapress, η πρέσβειρα ουδέποτε αποχώρησε, αλλά συνέχισε να διαπραγματεύεται με τη Μαδρίτη και να κλείνει συμφωνίες!
Όλα αυτά όμως μέχρι την περασμένη Παρασκευή, όταν μάλιστα μέσω ανακοίνωσης του μαροκινού παλατιού όλοι στην Ισπανία πληροφορήθηκαν ότι ο πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, αποφάσισε αλλαγή πλεύσης συντασσόμενος με τη μαροκινή θέση για αυτονομία της περιοχής. Μια μονομερής κίνηση παρά τις προσδοκίες των κατοίκων της Δυτικής Σαχάρας και των προοδευτικών, που στέκονται αλληλέγγυοι στον δίκαιο αγώνα τους, και παρά τη θέση του ΟΗΕ που επιθυμεί να καθοριστεί η όποια εξέλιξη και απόφαση μετά από ένα δημοψήφισμα μεταξύ των κατοίκων στην περιοχή. Διοικητική αυτονομία βάσει του μαροκινού σχεδίου σημαίνει πως η Δυτική Σαχάρα θα έχει απλό έλεγχο στις υπηρεσίες και στη διάθεση των πόρων, ενώ η άμυνα και η έννομη τάξη -δηλαδή ο έλεγχος κι η καταπίεση του πληθυσμού- θα εξακολουθήσει να ασκείται από τις δυνάμεις κατοχής του Ραμπάτ. Μάλιστα η ισπανική μεταστροφή καταγράφεται όταν πριν από λίγες ημέρες είχε κλιμακωθεί η καταστολή στις συνεχόμενες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για την «εξαφάνιση» ακόμη ενός επαγγελματία και ακτιβιστή στη Δυτική Σαχάρα.
Η απόφαση του Σάντσεθ έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία κι αιφνιδίασε τους πάντες. Είναι φανερό πως ο Ισπανός πολιτικός ζύγισε την παρούσα κατάσταση, οικονομική και πολιτική, που δημιουργεί το Ουκρανικό, και υπολόγισε τα οφέλη που θα έχει για τη χώρα του η αποκατάσταση των σχέσεων με το Ραμπάτ αφού από εκεί περνά ο αγωγός που προμηθεύει με φυσικό αέριο τη χώρα του από τα κοιτάσματα της Αλγερίας. Ο Σάντσεθ επιλέγει να δείξει πολιτικό ρεαλισμό, θυσιάζοντας την υποστήριξη της Μαδρίτης στην ανεξαρτησία της Δυτικής Σαχάρας σε μία συγκυρία όπου η τιμή της ενέργειας ήδη από το περασμένο καλοκαίρι έχει γονατίσει τα νοικοκυριά στην Ισπανία. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι Ισπανοί έχουν καταντήσει να υπολογίζουν -βάσει των νέων τιμολογίων- ποια είναι η πιο φθηνή ώρα (μέσα στο βράδυ) για να βάλουν πλυντήριο, φούρνο ή να πλυθούν. Παράλληλα οι οδηγοί μεταφορών απειλούν να παγώσουν κάθε τροφοδοσία με την απεργία τους. Επιπλέον, δεν είναι ασήμαντη η προοπτική να θέλει η Ισπανία σε αυτή την επιτακτική ανάγκη της Ευρώπης να προμηθεύεται εναλλακτικά, άμεσα και με φθηνότερο φυσικό αέριο να αποκομίσει μεγάλα κέρδη ως διαμετακομιστικός κόμβος στην υπόλοιπη Ευρώπη του αλγερινού αερίου που θα διέρχεται πιο εύκολα μέσω του μαροκινού εδάφους.
Η απόφαση του Σάντσεθ αμέσως οδήγησε μεν στην επιστροφή της πρέσβειρας του Μαρόκου στην Ισπανία, από την άλλη δε πυροδότησε αντιδράσεις, στην άσπονδη εχθρό του Μαρόκου, Αλγερία, στην ισπανική κοινή γνώμη αλλά και στους προερχόμενους από τη Δυτική Σαχάρα. Το Αλγέρι ανακάλεσε για διαβουλεύσεις τον πρεσβευτή του από τη Μαδρίτη επειγόντως, ενώ στους δρόμους της ισπανικής πρωτεύουσας, αλλά και σε άλλες πολλές πόλεις της χώρας διοργανώθηκαν διαμαρτυρίες μετά την απόφαση του Σάντσεθ. Από τη Μαγιόρκα, έως τις μεγάλες πόλεις στην Εουσκάδι (Χώρα των Βάσκων), χιλιάδες αλληλέγγυοι καταδίκασαν την ανήθικη και παράλογη απόφαση του Σάντσεθ. Αλλά και στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού η αγανάκτηση δεν έλειψε καθώς οι Podemos εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους για την εν λόγω αδιαβούλευτη μεταστροφή του κύριου εταίρου, διευρύνοντας το ρήγμα που ήδη από την προηγούμενη ανάλογη κρίση με το Μαρόκο είχε ανοίξει. Η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εργασίας Γιολάνδα Ντίαθ επικοινώνησε στον ΥΠΕΞ Χοσέ Μανουέλ Αλβάρες και του ανακοίνωσε πως λαμβάνει αποστάσεις από αυτή την απόφαση.
Παράλληλα, στις Κανάριες Νήσους, που οι σχέσεις με τη Δυτική Σαχάρα, τροφοδοτημένη κι από το διηνεκές αίτημα των νησιών για δική τους ανεξαρτησία, είναι πολύ στενές και αλληλέγγυες, το θέμα της μεταστροφής υπέρ του Μαρόκου απασχόλησε έντονα το τοπικό Κοινοβούλιο. Είναι σαφές πως ο Σάντσεθ, θέλοντας να κλείσει τη χαίνουσα πληγή του ενεργειακού και του μεταναστευτικού, ενδέχεται να δημιουργήσει άλλα χάσματα, που ακόμη οι διαστάσεις τους δεν είναι υπολογίσιμες.
Την ίδια στιγμή, συνταρακτική είναι η έκκληση από οικείους πολιτικών κρατουμένων στη Δυτική Σαχάρα να μη γίνει η Ισπανία συνένοχος σε μία γενοκτονία, που με την αδικαιολόγητη τούτη απόφαση κινδυνεύει να διαιωνισθεί ακόμη περισσότερο. Σαν άλλες Ικέτιδες μπροστά στον Πελασγό ή σαν τις Τρωάδες μπροστά στη διπροσωπία του Μενελάου, υπενθυμίζουν τις σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που καταγράφονται και τις δολοφονίες 23 αμάχων από το 2020 από μαροκινά drones. Ή, όπως καταγγέλλουν ανθρωπιστικές οργανώσεις, ακριβώς στα πρόθυρα της συμφωνίας Μαδρίτης-Ραμπάτ, οι μαροκινές αρχές «εξαφάνισαν» δυτικοσαχαριανό δημοσιογράφο. Χώρια οι 30.000 αυθαίρετες συλλήψεις, οι 4.500 «εξαφανίσεις» και οι χιλιάδες πρόσφυγες ή εξαναγκασμένοι «μετανάστες», που σπρώχνονται στην άλλη μεριά των Στενών, καταδιωγμένοι από τις μαροκινές δυνάμεις. Μάλιστα, όταν η Μαδρίτη ευθαρσώς συντάσσεται με άλλες 37 χώρες στην πρωτοβουλία για να ερευνηθούν τα πιθανά εγκλήματα πολέμου που ενδεχομένως διαπράττονται στην Ουκρανία από τα ρωσικά στρατεύματα.
Για άλλη μία φορά, η ισπανική απόφαση, που ξανά υποτιμά την αξία του διεθνούς δικαίου και των αποφάσεών του, αναδεικνύει την ισχύ της σκοπιμότητας βαπτισμένης ως «πολιτικός ρεαλισμός» απέναντι σε όποια αξιολογική διαμορφοποίηση της έννοιας της δικαιοσύνης και της ηθικής. Είναι μία ήττα του πρακτικού λόγου που μπορεί μεν να επιβιώνει έγκλειστος στο θεωρητικό και φιλοσοφικό του πεδίο, αλλά ηττάται πάντα στο πεδίο της ιστορίας.
