Δεν ξέρουμε αν σύσσωμη η ελληνική πολιτική ηγεσία ένιωσε εξίσου συγκλονισμένη με την αμερικανική στο άκουσμα των νέων του «τραγικού» θανάτου της πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μαντλίν Ολμπράιτ. Αν όχι, ντροπή τους· η μνήμη μιας τόσο ξεχωριστής μορφής απαιτεί εγκωμιαστικές δηλώσεις. Σαν αυτές του πρόεδρου Μπάιντεν σε μήνυμά του για τον χαμό της. Σε αυτό, φυσικά πρώτα θύμισε ότι η Ολμπράιτ ήρθε στις ΗΠΑ ως πρόσφυγας από την Τσεχοσλοβακία, κάτι το επίκαιρο τώρα με τους πρόσφυγες από την Ουκρανία, με τους οποίους η μακαρίτισσα είχε δηλώσει άνευ όρων αλληλέγγυα. Μετά τόνισε ότι η εκλιπούσα ήταν «μια δύναμη καλοσύνης, χάρης και ευπρέπειας – αλλά και ελευθερίας». Ο Κλίντον σε δικό του μήνυμα θυμήθηκε πόσο «παθιασμένη δύναμη ελευθερίας, δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων» ήταν. Δηλώσεις έκαναν προφανώς όλοι οι τεθλιμμένοι συγγενείς, φίλοι και πικραμένοι από τον τραγικό, τραγικό θάνατό της.
Όντως υπάρχει κάτι θεμελιωδώς τραγικό και απαισιόδοξο γύρω από τον θάνατο της Ολμπράιτ, το γεγονός ότι δεν πέθανε σε ένα Ιρακινό (ή έστω Σέρβικο) μπουντρούμι ως εγκληματίας πολέμου. Ουδέποτε έκρυψε ότι πίστευε βαθιά πως μόνο δια των εγκλημάτων μπορούσε να εξαπλωθεί η «ελευθερία» και η «δημοκρατία». Πίστευε ότι αν το τίμημα είναι με την εισβολή στο Ιράκ να πεθάνουν μισό εκατομμύριο παιδιά, το αποτέλεσμα «αξίζει το τίμημα»: είναι ένα λογικό παράδοξο βέβαια, αν τα παιδιά πεθάνουν, ποιος θα απολαύσει τη «δημοκρατία», ποιος ακριβώς θα «απελευθερωθεί»; Ίσως η πλήρης «καλοσύνης, χάρης και ευπρέπειας» Μαντλίν να εννοούσε ότι κατά κάποιον τρόπο, ο θάνατος είναι και αυτός μια απελευθέρωση από τη θλιβερή αυτή κοιλάδα των δακρύων που είναι η ζωή. Πάντως σίγουρα αν στη διαδρομή προς την έξοδο βγει και κανά φράγκο, όπως ας πούμε όταν συμμετείχε με την εταιρία της στην εκποίηση της κρατικής εταιρίας τηλεπικοινωνιών του Κοσόβου, τόσο το καλύτερο. Η ελευθερία εξάλλου είναι και ελευθερία του κεφαλαίου, έτσι δεν είναι; Αν μάλιστα το τίμημα της εκποίησης είναι της τάξης των 600 εκατ. ευρώ, όπως στην περίπτωση αυτή, τότε ναι αξίζει.
Η Ολμπράιτ δεν ήταν δα και καμία εξαίρεση, αυτός είναι ο τρόπος που λειτουργεί η «βασισμένη σε κανόνες» διεθνής διπλωματία. Οι κανόνες είναι απλοί: όποιος έχει τα όπλα και τα λεφτά φτιάχνει τους κανόνες. Το κουραστικό κομμάτι με την αμερικάνικη διπλωματία δεν είναι αυτός ο κομψός και λιτός κανόνας, αλλά η αφόρητη, ασταμάτητη ηθικολογία τους και η διαρκής δαιμονοποίηση των εχθρών της, ακόμα και όταν αυτοί δεν κάνουν κάτι διαφορετικό από την ίδια. Την παλιά καλή αυτή τάση της Αμερικής να ηθικολογεί ασύστολα. όταν ακριβώς θέλει να καλύψει το γεγονός ότι δρα αποκλειστικά και μόνο στη βάση της ισχύος της, την θυμήθηκαν πρόσφατα οι Κινέζοι, με αφορμή την τεράστια προπαγάνδα για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία από τον Πούτιν και έχοντας στο πίσω μέρος του κεφαλιού τους το ότι υπάρχουν διάφοροι ειδικοί στις ΗΠΑ έτοιμοι να κατηγορήσουν την Κίνα ότι αυτή κατασκεύασε τον κορονοϊό. Ως προς τον κορονοϊό, το ζήτημα είναι τουλάχιστον αμφίβολο, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ρώσοι διαπράττουν εγκλήματα πολέμου· έτσι κι αλλιώς ο όρος είναι αντίφαση εν τοις όροις, κάθε πόλεμος είναι έγκλημα. Αλλά (και αυτό είναι μια αντιδημοφιλής μάλλον άποψη), όταν ο πόλεμος αυτός τελειώσει, δεν θα είναι μόνο οι Ρώσοι που θα έχουν αίμα από τέτοια εγκλήματα στα χέρια τους. Όπως και να έχει, σε πρόσφατο άρθρο η ημιεπίσημη ιστοσελίδα του κόμματος, η Global Times, δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «οι ΗΠΑ συγχώρεσαν τα εγκλήματα πολέμου της Ιαπωνίας με αντάλλαγμα τα χημικά όπλα της μονάδας 731 – πόσο φερέγγυα είναι η διευκρίνισή τους για τα ουκρανικά εργαστήρια;»
Είναι γνωστό ότι μετά το τέλος του πολέμου οι Αμερικάνοι (αλλά και οι Σοβιετικοί) «χρησιμοποίησαν» τις υπηρεσίες Γερμανών επιστημόνων που δούλευαν σε στρατιωτικά πρότζεκτ των ναζί, με πιο διάσημο από όλους (δεδομένου ότι το περιστατικό δεν είχε καν κρυφτεί) τον Βέρνερ φον Μπράουν, «πατέρα» τόσο των γερμανικών πυραύλων V-2, αλλά κατόπιν και του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος και των αντίστοιχων πολεμικών πυραύλων. Ξέρουμε ότι το ίδιο συνέβη και με άλλους επιστήμονες, μεταξύ των οποίων αυτοί που ερευνούσαν χημικά και βιολογικά όπλα. Οι ΗΠΑ εξάλλου είναι η μόνη χώρα που έχει επίσημα χρησιμοποιήσει σε πολεμικές επιχειρήσεις πυρηνικά, βιολογικά (στην Κορέα) και χημικά όπλα. Το Βιετνάμ είναι ίσως η πιο ψεκασμένη χώρα του κόσμου με χημικά, τα οποία έχουν αφήσει τμήματα της ζούγκλας ακόμα και σήμερα, εξήντα χρόνια μετά, χωρίς βλάστηση.
Να θυμίσουμε τώρα ότι ακριβώς σε χώρες της Άπω Ανατολής, όπως η Κίνα και η Κορέα, το μίσος για την Ιαπωνία είναι πολύ μεγαλύτερο από ό,τι είναι εδώ το μίσος για την ναζιστική Γερμανία. Αιτία για αυτό είναι τα απίστευτα φρικώδη εγκλήματα πολέμου που διέπραξε ο αυτοκρατορικός στρατός κατά τη διάρκεια της κατοχής στον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το πιο διαβόητο από αυτά τα εγκλήματα ήταν η Μονάδα 731, που αναφέρεται στον τίτλο του άρθρου: μονάδα πειραμάτων επάνω σε αιχμαλώτους (και άμαχους) Κινέζους, σε σχέση με τα οποία ο Μένγκελε ήταν απλώς ένας όχι πολύ καλός γιατρός. Χωρίς να μπούμε σε λεπτομέρειες, στη μονάδα γίνονταν ερευνητικές ζωοτομές (εγχειρήσεις χωρίς αναισθητικό) σε ανθρώπους για να διαπιστωθεί η αντοχή του ανθρώπινου οργανισμού σε διάφορες ακραίες συνθήκες· κατασκευάστηκαν βιολογικά όπλα που δοκιμάστηκαν σε κινέζικες πόλεις με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους από πανούκλα, τυφοειδείς πυρετούς, χολέρα, άνθρακα, τουλαρέμια· εκτέθηκαν άνθρωποι σε διάφορα όπλα (χειροβομβίδες, φλογοβόλα) για να τα δοκιμάσουν· όσοι επιβίωναν θεραπεύονταν, ώστε να καθοριστούν οι καλύτερες μέθοδοι ανάνηψης για τους Ιάπωνες τραυματίες. Αυτά όλα είναι μόνο όσα πέρασαν οι τυχεροί της υπόθεσης, αυτοί που δεν υπέφεραν πολύ.
Το άρθρο των Global Τimes δεν αποκαλύπτει τίποτε καινούργιο, θυμίζει απλώς γνωστά γεγονότα. Στους Ιάπωνες «ειδικούς» από την μονάδα 731, με κυριότερο τον Ισίι Σιρό, τον επικεφαλής υπεύθυνο ερευνητή γιατρό της μονάδας, δόθηκε πλήρης ασυλία από το δικαστήριο εγκλημάτων πολέμου που διεξάχθηκε μεταπολεμικά. Και αυτή η ασυλία, για την οποία διαφώνησαν έντονα οι σύμμαχοι, δόθηκε με αντάλλαγμα την «πλήρη συνεργασία» των ειδικών με τους Αμερικανούς. Ο Έντουιν Χιλ, αρχηγός της αμερικανικής εγκατάστασης βιοχημικού πολέμου στο Fort Detrick, είχε ζητήσει την ασυλία των Ιαπώνων συναδέλφων, επειδή οι πληροφορίες για την έρευνά τους που θα έδιναν ήταν «απολύτως ανεκτίμητες» και επομένως η ασυλία θα ήταν ένα «ιδιαίτερα χαμηλό τίμημα»: αυτό το τίμημα που αξίζει τον κόπο είναι φαίνεται παλιά αμερικάνικη εφεύρεση.
Το Fort Detrick έκλεισε μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ, όταν ο Νίξον, μετά τη διεθνή κατακραυγή, σταμάτησε κάθε έρευνα για βιολογικά επί αμερικανικού εδάφους. Ξέρουμε όμως ότι οι σχετικές έρευνες δεν σταμάτησαν, απλώς μετακόμισαν στο εξωτερικό. Υπάρχουν 336 εργαστήρια στον πλανήτη για τα οποία διαθέτουμε βάσιμες ενδείξεις ότι τουλάχιστον μερικά από αυτά ασχολούνται με πολεμικά σχέδια υπό αμερικανική χρηματοδότηση. Επίσης ξέρουμε ότι υπάρχουν βιοχημικά εργαστήρια στην Ουκρανία. Οι Αμερικάνοι λένε ότι είτε είναι απλώς ιατρικά εργαστήρια σαν όλα τα ειρηνικά βιολογικά εργαστήρια του κόσμου ή είναι σοβιετικά εργαστήρια που οι Αμερικανοί βοηθούν να κλείσουν με ασφάλεια. Οι Αμερικάνοι υποστηρίζουν (και σωστά) ότι έκλεισαν το δικό τους πρόγραμμα επί αμερικανικού εδάφους το 1972 και ότι αντίθετα οι Ρώσοι κληρονόμησαν (και επεξέτειναν παρανόμως) το τεράστιο βιολογικό οπλοστάσιο των Σοβιετικών. Αλλά αν είναι έτσι, τότε γιατί η υφυπουργός Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ είπε ότι ανησυχεί μήπως τα περιεχόμενα των εργαστηρίων χρησιμοποιηθούν από τους Ρώσους για σχετική επίθεση; Τι το επικίνδυνο υπάρχει σε εργαστήρια για εμβόλια ή εργαστήρια που «κλείνουν» εδώ και τριάντα χρόνια;
Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι αυτοί που παραπονιούνται για την ρώσικη, κινέζικη και ό,τι άλλο θέλετε προπαγάνδα είναι οι πιο βαριά υποκείμενοι σε προπαγάνδα λαοί του κόσμου. Ας αφήσουμε στην άκρη την πρωταθλήτρια Αμερική. Είναι η χώρα όπου ένας βουλευτής μπορεί εντελώς σοβαρά να προτείνει νομοσχέδιο με τίτλο «Νόμος για την αποκάλυψη επικίνδυνων μπίζνες στην Ρωσία» (“Reveal Risky Business in Russia Act”), με σκοπό να υποχρεώνει τις επιχειρήσεις στις ΗΠΑ να «αποκαλύπτουν δημόσια εάν έχουν επιχειρηματικούς δεσμούς στη Ρωσία ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα έχει εισβάλει σε κυρίαρχο έθνος». Αν δεν πέσατε γελώντας στο πάτωμα με αυτό, τότε μπορείτε να συνεχίσετε να πιστεύετε ότι ο Ζελένσκι είναι ο σούπερμαν της δημοκρατίας, όπως το πιστεύει και η πλειονότητα των Αμερικανών.
Όμως εμείς εδώ στα ευρωπαϊκά εδάφη, κρατάμε τα ιδανικά του Διαφωτισμού ψηλά. Εδώ, στην ευρωπαϊκή δημοκρατία που είναι υπόδειγμα για όλους τους λαούς, οι πολίτες πρέπει να είμαστε ευγνώμονες που δεν ζούμε σε ένα μέρος σαν τη Ρωσία, όπου οι αντιρρήσεις είναι εκ των προτέρων λάθος και δεν χρειάζεται καν να εξεταστούν. Εδώ εμείς την αγνωμοσύνη την απεχθανόμαστε, επομένως, επειδή μόνο οι αγνώμονες έχουν το θράσος να εκφράζουν διαφορετική γνώμη, η γνώμη τους θεωρείται εκ των προτέρων λάθος και δεν χρειάζεται καν να εξεταστεί. Στην Ευρώπη οι αποφάσεις των διάφορων μη εκλεγμένων κυβερνήσεων «τεχνοκρατών» που κατά καιρούς μας φοράνε δημοκρατικά καπέλο, όπως επίσης και οι αποφάσεις των μη εκλεγμένων δημοκρατικών ευρωπαϊκών οργάνων εφαρμόζονται και κανείς δεν αντιδρά σε αυτές· αλλά και να αντιδρά, πού θα το μάθουμε;
Τα μίντια εδώ, για να λογοκρίνουν την ρώσικη προπαγάνδα πρέπει πρώτα να διαταχθούν από τις ανωτέρω μη εκλεγμένες δημοκρατικές αρχές· πόση διαφορά από την Ρωσία που τα μίντια για να λογοκρίνουν πρέπει να διαταχθούν από τον εκλεγμένο, αλλά δικτάτορα Πούτιν (αν και πολλές τέτοιες επιχειρήσεις έφυγαν από μόνες τους, δεν χρειάστηκε να διαταχθούν). Εδώ τα μίντια, για να λογοκρίνουν την όποια αντιπολίτευση και ότι γενικά δεν τους αρέσει, δεν χρειάζονται καμία διαταγή, μπορούν εντελώς ελεύθερα και αυτοβούλως, με ευχαρίστησή τους μάλιστα, να το λογοκρίνουν από μόνα τους, ένα δύσκολο μεν έργο, απαραίτητο δε για την κοινωνική ειρήνη και την εθνική ομοψυχία – προφανώς επειδή όλοι εμείς εδώ κάτω είμαστε εντελώς ηλίθιοι που θα παρασυρθούν από τα ψέματα των Ρώσων ή όσων έχουν αντίθετη γνώμη· είμαστε φαίνεται ανίκανοι να αποφασίσουμε από μόνοι μας ποια προπαγάνδα είναι ψεύτικη, ποια γνώμη είναι ειλικρινής, ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος.
Η ηθικολογία πάει μαζί με τον πατερναλισμό και τη θεωρία συνωμοσίας: δεν υπάρχει μεγαλύτερη θεωρία συνωμοσίας από αυτήν που λέει ότι ο λαός είναι μια εύπλαστη ζύμη χωρίς νοημοσύνη, ένας όχλος που μπορεί να τον κάνει ότι θέλει η προπαγάνδα του εχθρού, όποιος και αν είναι αυτός: οι Μασόνοι, οι Ιλλουμινάτοι, οι Εβραίοι, οι Κομμουνιστές, οι εξωγήινοι, η αλ Κάιντα και τώρα οι Ρώσοι. Παρενθετικά, αυτή είναι η αιτία που μέσα στη γλοιώδη μικρόνοιά του ο κυρίαρχος λόγος ταυτίζει αριστερούς και «πουτινάκια»: δεν είναι η ιδεολογική συγγένεια, αφού τέτοια δεν υπάρχει, αλλά η κεκτημένη ταχύτητα, το γεγονός ότι η Ρωσία έχει πάρει στην τρέχουσα συγκυρία τη θέση που κάποτε κατείχε ο κομμουνισμός. Θυμηθείτε αντίστοιχα ότι δεν πάει πολύς καιρός που ο κυρίαρχος λόγος μίλαγε για αριστεροφασίστες που πάνε μαζί με ισλαμοφασίστες, την εποχή όταν ο κύριος εχθρός ήταν ακόμα το Ισλάμ. Ή θυμηθείτε ότι ψεκασμένοι «αντεμβολιαστές» ήταν υποτίθεται οι αριστεροί, τη στιγμή που, μέσα στην δική της ζάλη η αριστερά κατηγορούσε την κυβέρνηση ότι δεν έκανε πραγματικά λοκντάουν και δεν εμβολιάζει τον κόσμο.
Αυτή είναι η θεωρία συνωμοσίας του κυρίαρχου λόγου, η κατεξοχήν θεωρία συνωμοσίας. Η θεωρία του άβουλου πλήθους που άγεται και φέρεται με ευκολία. Που ο ρόλος του κράτους είναι πρώτον να κόψει την «προπαγάνδα του εχθρού» και δεύτερο να εντείνει τη δική του. Είναι η θεωρία συνωμοσίας που, χωρίς να ονομάζεται ως τέτοια, εφαρμόζεται καθημερινά στις «παθιασμένα ελεύθερες, δημοκρατικές και δεσμευμένες στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» κοινωνίες μας. Δεν την εφαρμόζουν μυστικές συνωμοτικές στοές, οι σοφοί της Σιών οι Νεφιλίμ ή οι ερπετοειδείς από τον Σείριο, αλλά το ίδιο το κράτος και οι μηχανισμοί του, ανοιχτά, χωρίς κάλυψη, χωρίς να κρύβεται, βάζοντας άφοβα εγκληματίες πολέμου σαν την Μαντλίν να κυβερνούν τον πλανήτη. Αλλά αυτοί είναι όμως εγκληματίες πολέμου που πεθαίνουν ήσυχοι και χωρίς τύψεις στο κρεβατάκι τους, έχοντας υπερασπιστεί σε όλη τους τη ζωή με πάθος τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία με μόνο μικρό τίμημα τις ζωές των αθώων που σκότωσαν, έχοντας όμως με το μέρος τους πάντα το «διεθνές δίκαιο».
Το τελευταίο είναι μια καραμέλα που συχνά την χρησιμοποιούν οι Αμερικάνοι. Οι οποίοι, για παράδειγμα, λένε ότι θα σύρουν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ως εγκληματία πολέμου τον Πούτιν. Μακάρι να γινόταν κάτι τέτοιο, αν και μπορούμε να έχουμε αμφιβολίες ότι θα γίνει. Αλλά θα ήταν ωραίο να βλέπαμε και μερικούς Αμερικανούς σε αυτό το δικαστήριο, κάτι ακόμα πιο δύσκολο. Αν όχι για άλλο λόγο, επειδή οι ΗΠΑ, η χώρα με τον μακρύτερο κατάλογο εγκλημάτων πολέμου στην ιστορία, δεν αναγνωρίζουν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και είχαν επιβάλλει μέχρι πρόσφατα κυρώσεις στην εισαγγελέα του. Περίεργο δεν είναι; Οι ΗΠΑ, βάσει δικού τους, ψηφισμένου δημοκρατικά νόμου, δεν αναγνωρίζουν την ισχύ της Σύμβασης της Ρώμης σε Αμερικανούς πολίτες, επειδή λέει το διεθνές δικαστήριο δεν έχει τους κατάλληλους ελέγχους (checks and balances), άρα δεν είναι δημοκρατικό και ελεύθερο και δεν υποστηρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα· αυτά λένε όταν είναι στον αυτόματο, επειδή ο πραγματικός λόγος είναι ότι αν το αναγνώριζαν η μισή πολιτική τους ηγεσία θα έπρεπε να καθίσει στο σκαμνί. Άρα δεν έχει checks & balances. Αλλά, αν είναι για τον Πούτιν, τότε θα κάνουμε μια εξαίρεση…
Έτσι υπάρχει ένα απλό δεδομένο, που δεν χρειάζεται να υποστηρίζει κανείς την κινέζικη προπαγάνδα για να το παραδεχτεί, ότι η αμερικάνικη διεθνής ηγεμονία η ίδια δεν βασίζεται σε όλες αυτές τις μπαρούφες περί διεθνούς δικαίου και δικαιωμάτων και ελευθερίας και δημοκρατίας αλλά στον κυνικό και εντελώς μπακάλικο υπολογισμό της ισχύος. Είμαστε οι δυνατοί, άρα: Ο Πούτιν κακός, ο Ζελένσκι που είναι δικός μας καλός. Ο Άσαντ κακός, ο Σαούντ (δικός μας αυτός) καλός. Ο Σαντάμ ήταν καλός (όταν ήταν δικός μας και έριξε κατά τα φαινόμενα άνθρακα στους Κούρδους) αλλά έγινε κακός όταν σταμάτησε να είναι δικός μας και ξαφνικά θυμηθήκαμε ότι τα βιολογικά απαγορεύονται. Απαγορεύονται από την Συνθήκη Βιολογικών Όπλων (BWC) του ΟΗΕ, η οποία ουδέποτε απέκτησε ένα «πρωτόκολλο παρακολούθησης», όπως η αντίστοιχη συνθήκη για τα πυρηνικά. Πρωτόκολλο παρακολούθησης σημαίνει τη δημιουργία ενός μηχανισμού ελέγχων, μια διεθνή επιτροπή ειδικών που να μπορούν να πάνε επιτόπου σε μια χώρα και να βεβαιώσουν ότι δεν παραβιάζεται η συνθήκη, ελέγχοντας όλα τα ύποπτα ερευνητικά κέντρα σε αυτήν. Με ένα τέτοιο πρωτόκολλο γίνεται ο έλεγχος για τα πυρηνικά του Ιράν (και δεν γίνεται έλεγχος στα πυρηνικά του Ισραήλ που δεν αναγνωρίζει τη σχετική συνθήκη).
Παρά λοιπόν τις προσπάθειες μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου να μπουν οι ίδιοι έλεγχοι που ισχύουν για τα πυρηνικά, δεν υπάρχει πρόοδος από το 2001 που για τελευταία φορά κατάρρευσαν οι σχετικές συνομιλίες. Αιτία είναι μια μεγάλη και πλούσια χώρα που συμμετέχει στην BWC αλλά αρνείται συστηματικά να υπογράψει το πρωτόκολλο, για λόγους που λέει έχουν να κάνουν με την εθνική της ασφάλεια και τα εμπορικά της συμφέροντα. Οι ΗΠΑ, η μεγάλη χώρα που είναι πιστή στις αρχές της «ελευθερίας, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», που είναι πάντα έτοιμη να σύρει στο διεθνές δικαστήριο τους πάντες (αρκεί να μην είναι Αμερικάνοι) στην παραμικρή υποψία εγκλημάτων πολέμου, βάζουν βέτο στις σχετικές συνομιλίες τη στιγμή που οι ίδιες δεν έχουν τέτοια όπλα, δεν κάνουν (στο έδαφός τους) σχετικές έρευνες και δεν σκοπεύουν στο μέλλον να αποκτήσουν, αυτές ή οι σύμμαχοί τους τέτοια όπλα επειδή κινδυνεύει η ασφάλειά τους και τα εμπορικά τους συμφέροντα. Βγαίνει νόημα;
Επειδή ακριβώς δεν βγαίνει νόημα, οι Κινέζοι, κλείνοντας το άρθρο για την μονάδα 731 λένε, κάπως κουρασμένα, ότι «δυστυχώς, το να επιβληθεί το δίκαιο όταν πρόκειται για τις ΗΠΑ, υπό την επίδραση της διεθνούς ηγεμονίας των ίδιων των ΗΠΑ, παραμένει ένα επίμονο πρόβλημα για τη διεθνή κοινότητα […] οι χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από τα προγράμματα βιολογικών όπλων των ΗΠΑ θα πρέπει να τις πιέσουν να δεχτούν το πρωτόκολλο για την παρακολούθηση βιολογικών όπλων της BWC».
Να ευχηθούμε στις «χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από τα προγράμματα βιολογικών όπλων των ΗΠΑ» καλή τύχη. Όπως και όλες οι άλλες εξάλλου, θα την χρειαστούμε.
