Σε «de facto γενική πολιτική» έχει εξελιχθεί για πολλά κράτη η τακτική των παράνομων επαναπροωθήσεων προσφύγων και μεταναστών σύμφωνα με νέα έκθεση του ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Μεταναστών, Φελίπε Μοράλες (Felipe González Morales), στην οποία αναλύει μεταξύ άλλων «τη λυπηρή τάση της νομιμοποίησης των πρακτικών απώθησης, αποτυπώνοντας περιγραφικά το ζοφερό τοπίο της κατάστασης των δικαιωμάτων των ανθρώπων που επιχειρούν να διασχίσουν τα διεθνή σύνορα και εκθέτοντας ακόμη μία φορά τις ελληνικές πρακτικές.

Ο εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ χαρακτηρίζει τα βήματα που έχουν γίνει για τη νομιμοποίηση των επαναπροωθήσεων σε ορισμένα κράτη ως «απολύτως ασυμβίβαστα με την απαγόρευση των συλλογικών απελάσεων και την αρχή της μη επαναπροώθησης», ενώ υπογραμμίζει ότι το πλήρες φάσμα αυτών των παραβιάσεων παραμένει συχνά κρυφό, λόγω των κρατικών προσπαθειών να απορρίψουν ή να συγκαλύψουν τις καταγγελίες για παραβάσεις.

Ο Ειδικός Εισηγητής καταλήγει στο συμπέρασμα, με βάση την εξέταση των εξελίξεων από τις αρχές του 2021 στο πλαίσιο της διακυβέρνησης των συνόρων που επηρεάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών, ότι οι απωθήσεις παραμένουν de facto γενική πολιτική σε πολλά κράτη και εξακολουθούν να παρεμποδίζουν σοβαρά την απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών που διασχίζουν τα διεθνή σύνορα. Το πλήρες φάσμα αυτών των παραβιάσεων παραμένει συχνά κρυφό, λόγω των κρατικών προσπαθειών να απορρίψουν ή να συγκαλύψουν τις καταγγελίες για παραβάσεις. Τα βήματα που έχουν γίνει για τη νομιμοποίηση των επαναπροωθήσεων σε ορισμένα κράτη είναι απολύτως ασυμβίβαστα με την απαγόρευση των συλλογικών απελάσεων και την αρχή της μη επαναπροώθησης. Οι αποφάσεις για την επιστροφή μεταναστών σε ασφαλή τρίτη χώρα μόνο βάσει συμφωνιών επανεισδοχής κινδυνεύουν να παραβιάσουν την απαγόρευση των συλλογικών απελάσεων ή την αρχή της μη επαναπροώθησης, εάν οι αποφάσεις αυτές δεν περιλαμβάνουν εξατομικευμένη αξιολόγηση της κατάστασης και των ατομικών αναγκών προστασίας κάθε μετανάστη.

Επιπλέον, επισημαίνει ως επιτακτική την ανάγκη για την ανάπτυξη «πραγματικά ανεξάρτητων εθνικών ρυθμίσεων παρακολούθησης των συνόρων» και κάνει λόγο για πλημμελή, αργοπορημένη και υποκειμενική διερεύνηση των αναφορών σχετικά με τις πρακτικές απώθησης. «Αναφορές για απωθήσεις, συμπεριλαμβανομένων των αναφορών από έγκυρων διεθνών και εθνικών οργανώσεων που είναι επιφορτισμένες με την πρόληψη των βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης, συχνά απορρίπτονται από τις κρατικές αρχές και δεν διερευνώνται άμεσα, διεξοδικά και ανεξάρτητα» σημειώνει στην έκθεσή του, συμπληρώνοντας ότι συχνά «ιδιωτικοί πάροχοι υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης και οι εργαζόμενοι στην ανθρωπιστική βοήθεια συχνά αποκλείονται από τις παραμεθόριες περιοχές παρά την έλλειψη νόμιμων λόγων για τα μέτρα αυτά, και σε αντίθεση με το βασικό ηθικό καθήκον του κράτους να να διασφαλίσει το δικαίωμα κάθε ατόμου στη ζωή σε αυτές τις, συχνά αφιλόξενες περιοχές».

Οι δημοσιογράφοι, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συμμετέχουν στην παρακολούθηση των συνόρων, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν αντίποινα για το έργο τους και για το γεγονός ότι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις θανατηφόρες και απειλητικές για τη ζωή πρακτικές διακυβέρνησης των συνόρων, συμπεριλαμβανομένων παραδειγμάτων εξωτερίκευσης για τη μετατόπιση ή την αποφυγή των διεθνών υποχρεώσεων προστασίας. 

Την ίδια ώρα, ο Μοράλες εκφράζει έντονη ανησυχία για την πολιτική ασυλίας των κρατικών υπαλλήλων που συμμετέχουν στις επαναπροωθήσεις, επισημαίνοντας τον κίνδυνο κανονικοποίησης καταχρηστικών και βίαιων τακτικών συνοριακής διακυβέρνησης και συνέχισης της ατιμωρησίας για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών. «Όπως έχει αποδειχθεί, εάν οι απωθήσεις γίνουν στοιχείο ρουτίνας της συνοριακής διακυβέρνησης, θα υπάρξουν σοβαρές, μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την ευημερία των μεταναστών» αναφέρεται στην έκθεση, ενώ το γεγονός ότι τα κράτη συνεχίζουν να εφαρμόζουν μέτρα συνοριακής διακυβέρνησης που επιδεινώνουν τις καταστάσεις ευαλωτότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βασίζονται σε πολλαπλές και αλληλοεπικαλυπτόμενες μορφές διακρίσεων, όπως με βάση τη φυλή, την εθνικότητα, την ιθαγένεια και το μεταναστευτικό καθεστώς εγείρει επίσης ανησυχία.

«Όλες οι προσπάθειες θα πρέπει να κατευθύνονται προς τη διασφάλιση ότι οι μετανάστες δεν ποινικοποιούνται, τιμωρούνται ή υφίστανται διακρίσεις απλώς και μόνο επειδή μεταναστεύουν» σημειώνει ο εισηγητής του ΟΗΕ και καλεί τα κράτη να απέχουν από τη σύναψη διεθνών συμφωνιών που θα οδηγούσαν σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και «να αναστείλουν, να ακυρώσουν και να ανακαλέσουν, εφόσον είναι αναγκαίο, διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες επιστροφής και επανεισδοχής, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βασίζονται στην έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας, οι οποίες κινδυνεύουν να παραβιάσουν την απαγόρευση της συλλογικής απέλασης και την αρχή της μη επαναπροώθησης.

Τέλος, ο Φελίπε Μοράλες τονίζει ρητά ότι η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών χωρίς εμπόδια θα πρέπει να ενθαρρύνεται και οι παρατηρητές της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να προστατεύονται από απειλές ή αντίποινα για τη συμμετοχή τους στην ανεξάρτητη παρακολούθηση των συνόρων.

Διαβάστε παρακάτω ολόκληρη την έκθεση:

Έωλο το κυβερνητικό αφήγημα περί «ανυπόστατων και υβριστικών» ισχυρισμών Αποστολόπουλου

Σημειώνεται πως η Ελλάδα βρίσκεται για ακόμη μία φορά σοβαρά εκτεθειμένη σε ό,τι αφορά στο κυβερνητικό αφήγημα για την προστασία των προσφύγων και μεταναστών από το σύνολο των διατυπώσεων της εν λόγω έκθεσης. Την ίδια ώρα, η δριμεία επίθεση που έχουν εξαπολύσει κυβερνητικά στελέχη και προσκείμενα στην κυβέρνηση Μέσα Ενημέρωσης κατά του ακτιβιστή και διασώστη Ιάσονα Αποστολόπουλου, αφότου η «Ομάδα Αλήθειας» ανέσυρε με αργοπορία εβδομάδων ομιλία του ακτιβιστή στο Ευρωκοινοβούλιο, επιβεβαιώνεται ως προσπάθεια συγκάλυψης των πρακτικών απαγωγής και επαναπροώθησης των μεταναστών που κατορθώνουν να προσεγγίσουν τα ελληνικά σύνορα από τις ελληνικές αρχές, με την έκθεση του ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ να παρέχει νέα τεκμήρια στα λεγόμενα του ακτιβιστή. 

Αξίζει να αναφερθεί ότι επί σειρά ημερών ο Ιάσονας Αποστολόπουλος εγκαλείται, μεταξύ άλλων, ως «προδότης», με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Γιάννη Οικονόμου, να επαναφέρει το ζήτημα επανειλημμένως κατά την ενημέρωση των πολιτικών συντακτών απαγγέλλοντας ειρωνικά τα λεγόμενα του διασώστη και ισχυριζόμενος ότι «πρόκειται για μία ακραία συκοφαντία εις βάρος της χώρας, για άδικες, αβάσιμες, συκοφαντικές και υβριστικές κατηγορίες που δεν έχουν επιβεβαιωθεί από πουθενά και οι άντρες και οι γυναίκες του λιμενικού σώματος δεν διαπράττουν αυτές τις αθλιότητες που περιγράφει χωρίς καμία απόδειξη και τεκμήριο ο συγκεκριμένος κύριος» ενώ επέμενε να επαναλαμβάνει ότι η μεταναστευτική πολιτική της χώρας βασίζεται στο διεθνές δίκαιο.

*Επιμέλεια κειμένου: Χριστίνα Χελά