Καθυστερήσεις, ακυρώσεις και απεργίες. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν επηρεαστεί από την διαταραχή που πλήττει αεροπορικές εταιρείες και αεροδρόμια φέτος, καθώς οι επιβάτες αρχίζουν να πετούν ξανά σε μεγάλους αριθμούς μετά την πανδημία του κορονοϊού. Ένα ζευγάρι παντρεύτηκε στον «αέρα», έχοντας χάσει τον γάμο του στο Λας Βέγκας λόγω της μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης τους. Άλλοι έχουν χάσει τις διακοπές τους ή τις αποσκευές τους.
Τα προβλήματα, που προκαλούνται από τις ελλείψεις προσωπικού σε αεροπορικές εταιρείες, αεροδρόμια και εταιρείες εδάφους, έχουν κοσμήσει τα πρωτοσέλιδα στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά από ένα κύμα διαταραχών τον Ιούνιο που περιλάμβανε περισσότερες από 500 ακυρώσεις πτήσεων. Εικόνες χάους έκαναν τον γύρο του πλανήτη καθώς οι ελλείψεις προσωπικού στο αεροδρόμιο Χίθροου του Λονδίνου οδήγησαν σε «βουνά» αποσκευών, με ορισμένους ταξιδιώτες να περιμένουν για ώρες να παραλάβουν τις βαλίτσες τους, ενώ άλλοι αναγκάστηκαν να ταξιδέψουν χωρίς τις αποσκευές τους.
Επίσης τον Ιούνιο, χιλιάδες πτήσεις ακυρώθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ στην Ευρώπη, το αεροδρόμιο Σαρλ Ντε Γκολ στο Παρίσι ακύρωσε το ένα τέταρτο των πτήσεων του λόγω απεργίας. Η ολλανδική αεροπορική εταιρεία KLM ανέστειλε τις πτήσεις της προς το αεροδρόμιο Σίπχολ του Άμστερνταμ, καθώς η κακοκαιρία και η συντήρηση του διαδρόμου απογείωσης/προεγείωσης επιδείνωσαν τον υπερπληθυσμό που προκλήθηκε από την έλλειψη προσωπικού.
Συνολικά, το 4 τοις εκατό των παγκόσμιων πτήσεων ακυρώθηκαν μόνο την 4η Ιουνίου, συμπεριλαμβανομένου του 11 τοις εκατό των πτήσεων στην Ολλανδία, το 4 τοις εκατό των πτήσεων στη Γερμανία και το 3 τοις εκατό στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με τον πάροχο δεδομένων OAG.
Οι αιτίες του προβλήματος είναι αλληλένδετες. Οι εταιρείες έχουν κατηγορηθεί ότι ελάττωσαν κατά πολύ το προσωπικό τους όταν πρωτοχτύπησε η πανδημία και στη συνέχεια βρέθηκαν απελπιστικά απροετοίμαστες για την επιστροφή των επιβατών – παρότι πολλοί είχαν προβλέψει ότι θα υπήρχε τεράστια ζήτηση.
Η προσπάθεια του κλάδου για την πρόσληψη προσωπικού αντικατάστασης έχει γίνει δυσκολότερη λόγω των συνθηκών στις αγορές εργασίας μετά την ανάκαμψη. Ωστόσο, η κρίση αποκάλυψε επίσης τον τρόπο με τον οποίο ένας αλληλοεξαρτώμενος ιστός εταιρειών πρέπει να συνεργάζεται άψογα ώστε να απογειωθεί ένα αεροπλάνο. Όταν ένα μεμονωμένο τμήμα του οικοσυστήματος της αεροπορίας ταλαντεύεται, οδηγεί σε διαδοχική διαταραχή μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού.
Πριν από δύο χρόνια, εν μέσω λοκντάουν λόγω της πανδημίας, οι αεροπορικές εταιρείες αγωνίζονταν να επιβιώσουν, εστιάζοντας στη μείωση του κόστους καθώς οι επιβάτες εξαφανίστηκαν και οι απώλειες αυξάνονταν. Διακρίνοντας την απειλή για τις επιχειρήσεις τους, τα αφεντικά μείωσαν το προσωπικό. Τον Απρίλιο του 2020 η Lufthansa υπολόγισε ότι έχανε 1 εκατομμύριο ευρώ την ώρα.
Η British Airlines απέλυσε περίπου 10.000 από το εργατικό δυναμικό της που αριθμούσε 42.000 άτομα, μια κίνηση που περιγράφηκε ως «απρόκλητη καταστροφή» από μια κοινοβουλευτική επιτροπή του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, πολλοί από τους αντιπάλους της εταιρείας προέβησαν σε παρόμοια βήματα.
Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών εκτίμησε ότι 100.000 θέσεις εργασίας στην αεροδιαστημική βιομηχανία είχαν χαθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2021, παρά το γεγονός ότι είχε παραχωρήσει περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια δολάρια σε υποστήριξη σε αεροπορικές εταιρείες. Η εταιρεία επίγειας εξυπηρέτησης Swissport απέλυσε 20.000 από τους 65.000 εργαζομένους της σε όλο τον κόσμο. Συνολικά, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2021 απασχολούνταν 2,3 εκατομμύρια λιγότεροι άνθρωποι στον κλάδο των αερομεταφορών, σύμφωνα με έρευνα της Oxford Economics.
«Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι εκκλήσεις των συνδικάτων για προγράμματα διατήρησης του προσωπικού κατά την διάρκεια της κορύφωσης της κρίσης έπεσαν στο κενό», σύμφωνα με τον Στίβεν Κότον, γενικό γραμματέα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Εργαζομένων στις Μεταφορές. «Το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα… απώλεια περισσότερων από 2 εκατομμυρίων ειδικευμένων εργαζομένων σε αεροπορικές εταιρείες, αεροδρόμια, αεροπορικές υπηρεσίες και παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού όταν η βιομηχανία τους χρειάζεται περισσότερο».
Τα συνδικάτα έχουν ισχυριστεί ότι ο αντίκτυπος των απωλειών θέσεων εργασίας επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι πολλά ανώτερα στελέχη συμπεριλήφθηκαν στις απολύσεις. Το αποτέλεσμα αυτού του χάσματος δεξιοτήτων και γνώσεων γίνεται μόλις τώρα σαφές καθώς οι εταιρείες προσπαθούν να το ξαναχτίσουν.
Το πρόβλημα περιπλέκεται από τους ασταθείς ρυθμούς της πανδημίας. Η British Airlines άρχισε να επαναπροσλαμβάνει προσωπικό στα τέλη του περασμένου έτους, καθώς τα υγειονομικά μέτρα χαλάρωσαν και οι υπερατλαντικές πτήσεις ξεκίνησαν ξανά. Αλλά μόλις μερικές εβδομάδες αργότερα, η εμφάνιση της παραλλαγής Όμικρον σηματοδότησε την επιβολή νέων μέτρων.
Για τον Γουίλι Γουάλς, το πρώην αφεντικό της British Airlines, ο οποίος τώρα ηγείται της Διεθνούς Ένωσης Αεροπορικών Μεταφορών, ο κλάδος εξακολουθεί να υφίσταται τις επιπτώσεις των διαφορετικών κυβερνητικών κανόνων ταξιδιού.
«Με τις κυβερνήσεις να κάνουν ανατροπές και αλλαγές πολιτικής, υπήρχε αβεβαιότητα μέχρι την τελευταία στιγμή, αφήνοντας λίγο χρόνο για την επανεκκίνηση μιας βιομηχανίας που ήταν σε μεγάλο βαθμό αδρανής για δύο χρόνια. Δεν είναι περίεργο που βλέπουμε επιχειρησιακές καθυστερήσεις σε ορισμένες τοποθεσίες», δήλωσε.
Ο κλάδος δεν είναι σε καμία περίπτωση ο μόνος που αγωνίζεται να βρει προσωπικό στις σημερινές συνθήκες των εργασιακών αγορών, όμως οι κανόνες ασφαλείας του τον φέρνουν σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Πολλές νέες προσλήψεις πρέπει να περάσουν από ελέγχους ιστορικού πριν τους επιτραπεί να εργαστούν. Αυτές οι διαδικασίες μπορεί να διαρκέσουν αρκετές εβδομάδες, οπότε οι υποψήφιοι μπορεί να έχουν βρει άλλη δουλειά.
Κάποιοι λένε ότι ο κλάδος έχει γίνει λιγότερο ελκυστικός για όσους αναζητούν εργασία, μετά από δύο χρόνια περικοπών και αρνητικών πρωτοσέλιδων. «Πολλοί που τον έβλεπαν ως έναν ελκυστικό χώρο εργασίας σήμερα έχουν αλλάξει γνώμη», σύμφωνα με τον Τζόζεφ Βάραντι, διευθύνοντα σύμβουλο της Wizz Air, μιας πανευρωπαϊκής αεροπορικής εταιρείας χαμηλού κόστους. «Οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να εξετάζουν άλλους κλάδους και τομείς για να προωθήσουν τις καριέρες τους».
Ενώ λίγες εταιρείες έχουν αναφέρει προβλήματα με την πρόσληψη καλά αμειβόμενων πιλότων, άλλες θέσεις εργασίας —ιδιαίτερα η εργασία στο έδαφος στα αεροδρόμια— είναι πιο δύσκολο να προσελκύσουν υποψήφιους. «Να είστε ειλικρινείς», δήλωσε στέλεχος της ευρωπαϊκής αερποπορικής βιομηχανίας. «Θα προτιμούσατε να εργάζεστε σε ένα σούπερ μάρκετ με αξιοπρεπές ωράριο σε μια κανονική βάρδια ή να σηκώνεστε στις δύο το πρωί και να στέκεστε στο κρύο σε ένα αεροδρόμιο;»
Ωστόσο, η κλίμακα της διαταραχής που πλήττει μεμονωμένες αεροπορικές εταιρείες δεν αντιστοιχεί απόλυτα στην έκταση των περικοπών θέσεων εργασίας. Ενώ η easyJet έχει πληγεί ιδιαίτερα φέτος, έχει σχεδόν τον ίδιο αριθμό προσωπικού που είχε το 2019. Η Wizz Air αναμένει να έχει 6.700 εργαζόμενους μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, από 4.000 πριν από την πανδημία, όμως εξακολουθεί να είναι αναγκασμένη να ακυρώνει πτήσεις.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτές οι αεροπορικές εταιρείες σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, οι οποίες είναι ευάλωτες σε διακοπές εκτός του άμεσου ελέγχου τους. Ενώ ένας επιβάτης μπορεί να έχει επαφή μόνο με την αεροπορική εταιρεία και το αεροδρόμιο, κάθε πτήση εξαρτάται από μια σειρά εταιρειών, από παρόχους υπεργολαβικού προσωπικού check-in και χειριστές αποσκευών, μέχρι εταιρείες ασφαλείας αεροδρομίων και τρίτες εταιρείες τροφοδοσίας.
Αρκετές αεροπορικές εταιρείες έχουν κατηγορήσει για τα προβλήματά τους υπαλλήλους εδάφους, οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες από τον ανεφοδιασμό των αεροπλάνων μέχρι το προσωπικό check-in, επειδή δεν έχουν αρκετούς εργαζομένους. Όμως, απογοητευμένα στελέχη αυτών των εταιρειών λένε ότι οι ίδιες αεροπορικές εταιρείες συμπιέζουν εδώ και χρόνια τα περιθώρια κέρδους στα συμβόλαια που προσφέρουν.
Στην προσπάθεια αποκατάστασης της τάξης, ορισμένοι στον κλάδο αμφισβήτησαν ένα σύστημα που προσέφερε μειωμένες τιμές εστιάζοντας στην αποτελεσματικότητα πάνω από όλα σχεδόν οτιδήποτε άλλο. Μέλος του συμβουλίου ευρωπαϊκής αεροπορικής εταιρείας υποστήριξε ότι είναι σαφές ότι το σύστημα δεν μπορεί πλέον να λειτουργεί με τα περιθώρια κέρδους του 2019, όμως η εφαρμογή μέτρων για την αποφυγή μελλοντικών διαταραχών θα οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές εισητηρίων.
Ωστόσο, οι εταιρείες εξακολουθούν να κατηγορούνται ότι υπερεκτιμούν πόσες πτήσεις θα μπορούν να εξυπηρετήσουν αυτό το καλοκαίρι. Τον Μάιο, το αφεντικό της Lufthansa, Κάρστεν Σπορ, δήλωσε ότι η ομάδα του «ξεπερνά διανοητικά την κρίση», καθώς προέβλεψε ότι θα μεταφέρει αυτό το καλοκαίρι περισσότερους ανθρώπους «από ποτέ». Ωστόσο, ο αερομεταφορέας αργότερα ανακοίνωσε ότι πρόκειται να ακυρώσει 900 πτήσεις τον Ιούλιο, κατηγορώντας «τα σημεία συμφόρησης και τις ελλείψεις προσωπικού» σε ολόκληρο τον κλάδο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο υπουργός Μεταφορών, Γκραντ Σαπς, κατηγόρησε τις αεροπορικές εταιρείες ότι «υπερπώλησαν σοβαρά τις πτήσεις και τις διακοπές» αυτόν τον μήνα.
Ο οργανισμός ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας της Ευρώπης έχει προειδοποιήσει για προβλήματα που εκτείνονται μέχρι τον Ιούλιο, ενώ οι αεροπορικές εταιρείες της ηπείρου αναμένουν ότι η διαταραχή θα διαρκέσει για μεγάλο μέρος του καλοκαιριού. Ο Τζον Χόλαντ-Κέι, διευθύνων σύμβουλος του αεροδρομίου Χίθροου στο Λονδίνο δήλωσε ότι μπορεί να χρειαστούν 18 μήνες για να ανακτηθεί η επιχειρησιακή ικανότητα.
Η μόνη σχεδόν δίοδος που απομένει για τα αφεντικά των αεροπορικών εταιρειών είναι η πιο δύσκολη: να προσπαθήσουν να μειώσουν τις πτήσεις. Η απόφαση της Lufthansa να ελαττώσει τις πτήσεις της αντικατοπτρίζει μια προηγούμενη απόφαση της British Airlines, η οποία μείωσε τις καλοκαιρινές της πτήσεις κατά 10 τοις εκατό για να διασφαλίσει ότι οι δραστηριότητές της θα είναι περισσότερο αξιόπιστες. Αυτό λειτούργησε, μέχρι στιγμής, και έκτοτε η αεροπορική εταιρεία είναι πιο ανθεκτική.
Μια άλλη, ίσως προφανής, λύση, είναι η βελτίωση των απολαβών και των συνθηκών εργασίας στον κλάδο των αερομεταφορών. Ο αναλυτής μεταφορών Αλεξάντερ Έρβινγκ, σχολιάζοντας το ζήτημα των απεργιών των εργαζομένων του κλάδου, δήλωσε πως «Πιθανώς τελικά σημαίνει πως πρέπει να τους αμείβουμε περισσότερο και να τους αντιμετωπίζουμε ελαφρώς καλύτερα».
