Η Κίνα είναι αναντίρρητα μία αχανής χώρα. Διαθέτει επίσης έναν τεράστιο πληθυσμό (τον μεγαλύτερο, επί του παρόντος, στον πλανήτη). Είναι επίσης γνωστό πως τις τελευταίες δεκαετίες έχει βάλει σταθερά «πλώρη» για την κατάκτηση της πρώτης θέσης στο διεθνές γεωπολιτικό και οικονομικό στερέωμα, αυξάνοντας τον ανταγωνισμό με δυτικές δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ. Μοιραία, λοιπόν, διαθέτει τα πάντα. Ακόμη και κίνημα «Δεν πληρώνω»!
Το κίνημα «Δεν πληρώνω» στην Κίνα (που στα κινέζικα ακούγεται σαν «Wo bu fu») είναι φαινόμενο λίγων μηνών. Παρόλα αυτά μοιάζει σαν σύμπτωμα ασθένειας ιδιαίτερα επικίνδυνης για μία καπιταλιστική οικονομία με… «κινέζικα χαρακτηριστικά». Μεταξύ άλλων γιατί αφορά την γιγαντιαία φούσκα ακινήτων και τις τρελές μπίζνες γιγαντιαίων κατασκευαστικών ομίλων που δούλευαν επί δεκαετίες στο ρελαντί και δίχως το άγχος πιστώσεων.
Επί χρόνια στην Κίνα τα προνομιακά δάνεια δίνονταν εύκολα. Οι δανειολήπτες πουλούσαν ό,τι είχαν και δεν είχαν, ενώ αρκετά νεαρά ζευγάρια «έβαζαν χέρι» ακόμη και στο εφάπαξ» των γονιών για ένα «κεραμίδι» πάνω από το κεφάλι τους.
Ως το 2020 το σύστημα δούλευε περίπου ως εξής: Διάλεγες ένα ακίνητο από τα σχέδια και τις μακέτες του κατασκευαστικού ομίλου με τις προδιαγραφές που σε ικανοποιούσαν (π.χ. διαμέρισμα στον 12ο όροφο με τρία υπνοδωμάτια, σύγχρονες παροχές και υποδομές, ζώνες πρασίνου, σχολεία και εμπορικά κέντρα σε απόσταση περιπάτου κ.λπ.). Έδινες μετρητοίς το 20 με 30% της εμπορικής αξίας του ακινήτου και στη συνέχεια εξασφάλιζες το υπόλοιπο μέρος του κεφαλαίου με στεγαστικό δάνειο πριν καν ολοκληρωθεί η ανέγερσή του. Μέσα σε περίπου 12 με 18 μήνες έμπαινες μέσα και συνέχιζες την πληρωμή των δόσεων ανάλογα με τον διακανονισμό που είχες κάνει έχοντας, περίπου, λύσει το πρόβλημα «στέγη».
Από το 2020 ωστόσο τα πράγματα άλλαξαν και στον κατασκευαστικό τομέα αφού τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα που ξεκίνησαν λίγο νωρίτερα στην Κίνα λόγω του νέου κοροονοϊού δεν έφεραν μόνον σημαντικές ανατροπές στην διεθνή παραγωγή και εφοδιαστική αλυσίδα αλλά και οικονομικές «στενότητες» στη χρηματοδότηση γιγαντιαίων οικιστικών έργων.
Οι «κινέζικοι Lehman Brothers»
Η μπάλα πήρε πρώτο τον δεύτερο μεγαλύτερο σε μέγεθος κατασκευαστικό όμιλο της Κίνας, China Evergrande. Το 2021 ο κινέζικος κατασκευαστικός όμιλος (που είχε ανοικτά ως τότε δεκάδες ανολοκλήρωτα οικιστικά έργα) αναγκάστηκε να δηλώσει χρεοκοπία και να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση χρεών που σύμφωνα με αμερικανικά ΜΜΕ (Bloomberg, NY Times κ.α.) κυμαίνονταν συνολικά σε 300 ή και 400 δις δολάρια.
Κάπου εκεί κοντά άρχισε και το κίνημα των απελπισμένων δανειοληπτών που πλήρωναν για σπίτι και σπίτι δεν έβλεπαν, καθώς τριγυρνάγανε για μήνες γύρω από τα γιαπιά των ουρανοξυστών αντικρίζοντας εργοτάξια-φαντάσματα με έναν δύο εργάτες να ψευτοδουλεύουν ανά όροφο…
Η εικόνα αυτή σε συνδυασμό με το γεγονός πως σπάνια απαντούσαν οι πολιτικοί μηχανικοί ή οι αρχιτέκτονες στα αγωνιώδη ερωτήματά τους για τον χρόνο ολοκλήρωσης και παράδοσης του έργου έκανε πολλές χιλιάδες δανειολήπτες να τους λούσει κρύος ιδρώτας.
Ο λόγος ήταν μάλλον προφανής: Είχαν δώσει ό,τι είχαν και δεν είχαν στην κατασκευαστική εταιρία, είχαν χρεωθεί με ένα δάνειο που θα διαρκούσε για χρόνια και σπίτι δεν είχαν ούτε και πρόκειται να αποκτήσουν για μήνες ή χρόνια…
Κάπως έτσι, στα τέλη του περασμένου Ιούνη, γεννήθηκε η κινέζικη εκδοχή του κινήματος «Δεν πληρώνω».
Τότε, περίπου 900 ιδιοκτήτες υπό ανέγερση διαμερισμάτων που είχαν προ-αγοράσει από την εταιρία China Evergrande σταμάτησαν να καταβάλλουν δόσεις μετά από τουλάχιστον ένα χρόνο ανάσχεσης των εργασιών στα υπό ανέγερση διαμερίσματά τους. Οι τρόποι κοινής αντίδρασης μεταξύ των απελπισμένων δανειοληπτών αναζητήθηκαν μέσα από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης όπως το WeChat, την κινέζικη εκδοχή του Τουίτερ, Weibo, και την κινέζικη εκδοχή του Τικ Τοκ, Douyin. Μέσα σε μερικές βδομάδες το κίνημα του «Δεν πληρώνω το στεγαστικό» μεταλαμπαδεύτηκε σε πάνω από 90 πόλεις αφορώντας πάνω από 300 υπό ανέγερση οικοδομικά τετράγωνα.
Το φαινόμενο χτύπησε «συναγερμό» στην Ρυθμιστική Επιτροπή Τραπεζών και Ασφαλίσεων Κίνας (CBIRC) που επιχείρησε με διαδοχικές ανακοινώσεις να καθησυχάσει τους δανειολήπτες πως τελικά θα παραλάβουν κάποτε ολοκληρωμένα τα διαμερίσματα που είχαν προ-αγοράσει.
Παράλληλα η κυβέρνηση ενθάρρυνε τις τράπεζες να αναλάβουν «κοινωνικές ευθύνες» βοηθώντας με ανα-χρηματοδότηση τα προβληματικά οικιστικά, υπό ανέγερση, έργα. Η κυβέρνηση εξετάζει να δώσει πιθανώς μία περίοδο χάριτος δίχως «ποινές» στους δανειολήπτες αυτών των ανολοκλήρωτων έργων ώστε να εκτονωθεί η λαϊκή οργή που θυμίζει ποτάμι που «σιγοβράζει».
Ο «κούκος» Evergrade φέρνει «βαρυχειμωνιά»;
Δεν είναι μόνον ο όμιλος China Evergrande (ο δεύτερος μεγαλύτερος κατασκευαστής ακινήτων στην Κίνα που βρίσκεται στην 122η κατάταξη του Fortune Global 500) που χρεοκόπησε πέρσι την άνοιξη. Αρκετοί άλλοι κατασκευαστικοί όμιλοι (Fantasia, Kaisa, Sunac κ.α.) ακολούθησαν τα χνάρια του στον ολισθηρό δρόμο της χρεοκοπίας στις αρχές του 2022.
Ορισμένοι διεθνείς οικονομικοί αναλυτές αντιμετωπίζουν τη χρεοκοπία του κατασκευαστικού ομίλου China Evergrande συγκρίνοντάς την, τηρουμένων των αναλογιών, με την κατάρρευση της αμερικανικής εταιρίας Lehman Brothers το 2008 που έδωσε αφορμή για την αμερικανική και διεθνή (σε ένα μεγάλο βαθμό) οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2009.
Κάποιοι άλλοι αντιμετωπίζουν το φαινόμενο στην Κίνα σαν την κατάρρευση μίας μεγάλης «πυραμίδας» ακινήτων στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου με διακρίνοντας δυσμενείς συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία.
Οικονομολόγοι του χρηματοπιστωτικού πολυεθνικού ομίλου Νομούρα, για παράδειγμα, εκτιμούν πως κατασκευαστικοί όμιλοι στην Κίνα έχουν ολοκληρώσει περίπου το 60% των οικιστικών σχεδίων που έχουν αναλάβει μεταξύ 2013-2020 με το σύνολο των στεγαστικών δανείων στην Κίνα να ανέρχεται ως τότε στα 26,3 τρις γουάν.
Η ασφαλιστική εταιρία GF Securities εκτιμά πως σήμερα το σύνολο των στεγαστικών δανείων που έχει «παγώσει» με πρωτοβουλία των δανειοληπτών ανέρχεται συνολικά σε αξία σε περίπου 2 τρισεκατομμύρια γουάν.
Η ίδια εταιρία σημειώνει πως το 70% του πλούτου των νοικοκυριών στην Κίνα αφορά επενδύσεις σε ακίνητα και το 30% των τραπεζικών δανείων. Από την άλλη, οι πωλήσεις γης αφορούν το 30 με 40% των εσόδων τοπικών αρχών.
Οι προφανείς κίνδυνοι που ελλοχεύουν από τα ανολοκλήρωτα ακίνητα και την ανάσχεση καταβολής δόσεων στεγαστικών δανείων ανάγκασαν την κεντρική κυβέρνηση της Κίνας να δημιουργήσει ένα «Ταμείο Σταθεροποίησης» που θα δίνει λύσεις σε χρηματοπιστωτικές εταιρίες και τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα στο φόντο εντεινόμενων κινδύνων στην οικονομία.
Όμως ορισμένα οικονομικά δεδομένα δείχνουν πως τα «σύννεφα» στην σινική οικονομία έχουν αρχίσει να μαζεύονται για τα καλά. Τον Ιούλιο η αύξηση του ΑΕΠ ήταν μόλις 0,4% σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα, γεγονός που θεωρείται η χειρότερη αύξηση ΑΠΕ από το πρώτο τρίμηνο του 2020. Η ανάπτυξη ήταν μικρότερη από 1,2% σύμφωνα με έρευνα οικονομολόγων του Bloomberg.
Παράλληλα η επιβράδυνση που παρατηρείται στον τομέα ανέγερσης οικοδομών επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις και σε άλλους τομείς όπως είναι η μείωση παραγγελιών σε οικοδομικά υλικά. Η ζήτηση σε σίδηρο μειώθηκε κατά 8% ρίχνοντας την τιμή κάτω από τα 100 δολάρια τον τόνο για πρώτη φορά από τον περασμένο Δεκέμβρη ενώ ένα χρόνο πριν το σιδηρομετάλλευμα είχε πάνω από 200 δολάρια ο τόνος. Πτωτικές τάσεις παρατηρούνται το ίδιο διάστημα και σε άλλα υλικά όπως είναι ο χάλυβας και ο χαλκός.
Παράλληλα η ανεργία στους νέους μετριέται πλέον πάνω από 20%. Οι πωλήσεις σπιτιών έπεσαν κάτω 28%.
Η κατάσταση ανάγκασε το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ενόψει και του ετήσιου κομματικού συνεδρίου) να ασκήσει πιέσεις στις τοπικές αρχές προκειμένου να εξασφαλιστεί η ολοκλήρωση των οικιστικών σχεδίων ανάπτυξης ακόμη και μέσω μίας κρατικής χρηματοδότησης των έργων.
Και αυτό γιατί οι γοργά εντεινόμενες διαμαρτυρίες ανησύχησαν τις αρχές για το τι διαστάσεις μπορεί να πάρει η υπόθεση εάν δεν υπάρξουν μέτρα αντίδρασης που θα καθησυχάσουν τους δανειολήπτες ανολοκλήρωτων κατοικιών. Πόσο δε μάλλον όταν σιγά-σιγά αχνοφαίνεται πως είναι έτοιμη να σκάσει ταυτόχρονα και μία άλλη «φούσκα»: Αυτή των δεκάδων μικρομεσαίων τραπεζών που ήδη εδώ και λίγο καιρό σε διάφορες επαρχίες της χώρας (π.χ. επαρχία Χενάν) έχουν αρχίσει προσχηματικά να «παγώνουν» τις καταθέσεις χιλιάδων, απλών καταθετών.
Πώς είπαμε το «Δεν πληρώνω» στα κινέζικα;
