(Σημείωμα που δημοσίευσε στο γαλλικό περιοδικό Marianne o γνωστός Γάλλος δημογράφος, ιστορικός και ανθρωπολόγος Emmanuel Todd )
Αν με ρωτούσαν ποια έννοια χαρακτηρίζει καλύτερα τη σημερινή Δύση θα απαντούσα χωρίς δισταγμό: η «ψευδής συνείδηση». Δεν ξέρουμε πλέον τι είμαστε, τι είναι οι άλλοι και τι σκέπτονται για εμάς. Αφήσαμε να καταστραφούν οι βιομηχανίες μας και οι εργατικές μας τάξεις. Οι ανισότητες εκτοξεύονται και το επίπεδο διαβίωσής μας πέφτει. Στις ΗΠΑ, το προσδόκιμο επιβίωσης των φτωχών μειώνεται. Η ισχύς του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου έχει μεταμορφώσει το πολιτικό σύστημα σε άθυρμα των πλουσίων. Παντού στη Δύση, η νέα εκπαιδευτική διαστρωμάτωση έχει δημιουργήσει ξεχωριστούς κόσμους για όσους έχουν ανώτερη εκπαίδευση και για τους ημι-πολίτες με δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Εάν οι οικονομικοί και πολιτισμικοί μετασχηματισμοί επέτρεψαν να επιβιώσουν οι θεσμοί της δημοκρατίας, έχουν πάντως καταστρέψει τα ήθη της.
Οι δυτικές δημοκρατίες έχουν μεταλλαχθεί, έχουν γίνει, χωρίς κανείς να το αντιληφθεί, «κάτι άλλο». Ένα δυτικό έθνος δίχως «ψευδή συνείδηση» θα αναγνώριζε τον εαυτό του ως φιλελεύθερη ολιγαρχία, παρά ως δημοκρατία. Όμως πιστεύουμε πάντα ότι είμαστε φιλελεύθεροι και δημοκρατικοί και συνεχίζουμε να διακηρύσσουμε την ανωτερότητά μας και την οικουμενικότητα των αξιών μας. Και στο όνομα αυτών των αξιών αντιμαχόμαστε στην Ρωσία, για να βοηθήσουμε την Ουκρανία να διατηρήσει την ανεξαρτησία και την εδαφική της ακεραιότητα. Προσθέτοντας την αμνησία στην «ψευδή συνείδηση», προτιμήσαμε τις οικονομικές κυρώσεις από την αποστολή στρατευμάτων, χωρίς κανείς να μας θυμίσει ότι αυτό το πολεμικό εργαλείο δεν είναι διόλου χαμηλής έντασης. Οι κυρώσεις αποτελούν κλασικό συστατικό του ολοκληρωτικού πολέμου. Ο Nicholas Mulder, λαμπρός Ολλανδός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Cornell των ΗΠΑ, μας θυμίζει, στο βιβλίο του The Economic Weapon (Yale, 2022), ότι οι κυρώσεις της Κοινωνίας των Εθνών άντλησαν έμπνευση από τον συμμαχικό αποκλεισμό του 1914-1918, που ευθύνεται για 300.000 θανάτους στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες και για 500.000 θανάτους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι οικονομικές κυρώσεις κατά του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεϊν sanctions, με τη σειρά τους, άφησαν πίσω τους 300.000 νεκρούς.
Οι κυρώσεις έχουν ως στόχο την κοινωνική αποσταθεροποίηση των αντιπάλων και την καταστροφή του καθεστώτος τους – ξεκινώντας με τον θάνατο των ηλικιωμένων και των παιδιών τους. Θελήσαμε να καταστρέψουμε την ρωσική οικονομία και να προκαλέσουμε την πτώση του Πούτιν. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, δεν σήμαινε αυτό ότι θα εξαναγκασθούν οι Ρώσοι να απαντήσουν με οικονομική κλιμάκωση και να μας στερήσουν το φυσικό αέριο, ώστε να αποσταθεροποιήσουν τις κοινωνίες και τα καθεστώτα μας; «Ψευδής συνείδηση», πάλι και πάντα. Και αυτό δεν είναι όλο. Με τις κυρώσεις καταστήσαμε αναγκαίο έναν πλανητικό πόλεμο. Όπως παρατηρεί ο Mulder, οι κυρώσεις, για να προκαλέσουν ασφυξία στον αντίπαλο, πρέπει να εξαφανίσουν τους «ουδέτερους». Αυτή είναι η λογική που οδήγησε τη Δύση να απαιτήσει από όλους τους λαούς να συμμετάσχουν στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας.
Λειτουργώντας ασυνείδητα ως εργαλείο αυτής της λογικής, ο Εμανουέλ Μακρόν ζήτησε από τους ουδέτερους, μιλώντας στα Ηνωμένα Έθνη, να λάβουν μέρος στις κυρώσεις. Η διογκωμένη εικόνα του εαυτού μας υποτίθεται ότι νομιμοποιεί αυτό το τελεσίγραφο.
Αλλά ας αποδεχθούμε για μια στιγμή, ως νοητικό πείραμα, την ύπαρξη του άλλου. Πώς μας βλέπει ο «υπόλοιπος κόσμος»; Σε ποσοστό 75% αποτελεί, σύμφωνα με όσα μας λέει η ανθρωπολογία, φορέα πατρογραμμικών οικογενειακών αξιών και όχι ατομικιστικών, αξιών ελάχιστα φεμινιστικών και το συνηθέστερο ομοφοβικών. Οι δικές μας υπέρμετρα ατομικιστικές, φεμινιστικές και LGBT αξίες δεν του αρέσουν. Σε αυτό το ανθρωπολογικό πεδίο. Η Ρωσία είναι κατά τα λοιπά μια παραδοξότητα, πατρογραμμική και όχι ατομικιστική, ομοφοβική, αλλά με ενισχυμένη τη θέση των γυναικών.
Ας μιλήσουμε λιγότερο τεχνικά και περισσότερο ιστορικά: Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Γερμανία και η Ιαπωνία υπήρξαν οι πιο άγριες αποικιακές δυνάμεις απέναντι σε αυτές τις ουδέτερες χώρες, των οποίων απαιτούμε την συμμόρφωση. Οι ΗΠΑ, επί μακρόν «χωροφύλακας» της Λατινικής Αμερικής, μετουσίωσαν σταδιακά από την πλευρά τους το σύνολο των αποικιακών εξουσιών σε μία δεσποτική παγκοσμιοποίηση, όπου υπαγορεύουν κανόνες και ποινές, προσπαθώντας να κρατήσουν στα χέρια τους τον πλανήτη με τα χρηματοπιστωτικά τους εργαλεία και με το Διαδίκτυο – για να μην ξεχνάμε και τον στρατό τους.
Αλλά επιθυμεί η Ινδία να υποκλιθεί εκ νέου στον βασιλιά της Αγγλίας; Επιθυμεί η Δυτική Αφρική να υπακούει στον Γάλλο πρόεδρο, η Ινδονησία στην Ολλανδία, η Λατινική Αμερική και οι Άραβες στις ΗΠΑ, η Κίνα στους Ευρωπαίους και στους Ιάπωνες; Ο υπόλοιπος κόσμος δεν μας εμπιστεύεται. Δεν προσχωρεί στις πολιτικές και ανθρωπολογικές μας αξίες. Δεν μας βλέπει ως φιλελεύθερες δημοκρατίες, αλλά ως ολιγαρχίες που περιφρονούν τους φτωχούς τους. Αισθάνεται κυρίως ένα αναδυόμενο αποικιακό ταμπεραμέντο. Αν κληθεί να επιλέξει ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία, ο υπόλοιπος κόσμος κινδυνεύει να διαλέξει τους Ρώσους.
(Μετάφραση: Διονύσιος Καλιντέρης)
