Τα 14 χρόνια κρίσης, από το 2008 (διπλάσια από τα χρόνια της, τεχνητής έστω, ευμάρειας μετά την καθιέρωση του ευρώ) μας έδωσαν κρύα σπίτια, ιδίως στις μεγαλουπόλεις, πολλή αστυνομία, βία χουλιγκανικού τύπου, ακροδεξιά, αριστερά που απογοήτευσε, γκρέμισμα του μεταπολιτευτικού κομματικού συστήματος και κατόπιν ασθενή παλινόρθωσή του, πολλά ριάλιτι, ξεπουλημένους «πνευματικούς ανθρώπους», πολλή ξενοκρατία, ανεξέλεγκτη ολιγαρχία, κοινωνία του θεάματος και σάχλα, αλλά και μερικές νησίδες ειλικρίνειας.
Πράγματι, η ραπ δεν είναι το αγαπημένο είδος μουσικής πολλών εξ ημών. Ξένης καταγωγής, δύσκολη στο άκουσμα, ιδίως για πολλή ώρα, και συχνά δήθεν, δεν μπορεί να μας συγκινήσει με τον εσωτερικό, υπαρξιακό τρόπο των διαφορετικών εκδοχών του λαϊκού τραγουδιού, ιδίως δε του πλέον κοινωνικού- πολιτικού. Κατά τη γνώμη αρκετών εξ ημών, δεν θα προσεγγίσει σε έκταση και ένταση την επαφή του κλασικού πολιτικού τραγουδιού με τους εξεγερμένους και μάλιστα νέους, όσο δημοφιλής και αν αποδεικνύεται κατά διαστήματα. Αλλά πώς να μην αναγνωρίσουμε ότι δίπλα στα σεξιστικά, νεοφιλελεύθερα σκουπίδια, υπάρχουν στίχοι ραπ καλλιτεχνών, οι οποίοι περιγράφουν με θαυμαστή ειλικρίνεια και διαύγεια την πραγματικότητα, όπως ακριβώς βιώνεται από τα περιθωριοποιούμενα, λαϊκά και πρώην μικροαστικά στρώματα; Στίχοι και καλλιτέχνες, πολλοί εκ των οποίων τολμούν να σηκωθούν πιο ψηλά από τον επιφανειακό δικαιωματισμό, σε αντίθεση με εκδοχές του έντεχνου, σε μια «πρωτολαϊκή» εκδήλωση θυμού και σε ένα κάλεσμα κοινωνικής σύγκρουσης με έστω θολά ταξικά χαρακτηριστικά, έχουν βρεθεί στην πρωτοπορία του κοινωνικού και πολιτικού τραγουδιού. Πρόκειται για μια στιχουργία η οποία επιτέλους αναιρεί τη δήθεν ευαίσθητη και αυτοαναφορική ποίηση των μικροαστών διανοουμένων-συγγραφέων, που μας κατακλύζουν με την αφόρητη πολιτική τους ορθότητα.
Η ύπαρξη αυτών των καλλιτεχνών και αυτών των στίχων συνιστά το άνοιγμα σε ένα νέο χώρο ζωντάνιας, από όπου μπορεί να ξεπηδήσουν ακόμα πιο δημιουργικές συνθέσεις, τόσο στο επίπεδο της μουσικής, όσο και της ποίησης (ή και τίποτα απολύτως), επειδή ακριβώς πρόκειται για γειωμένη τέχνη. Σε κάθε περίπτωση, σε αντίθεση με τα πρώτα χρόνια των μνημονίων, οπότε ψάχναμε με το κιάλι μια πολιτική-κοινωνική μουσική, αυτή τώρα φτιάχνεται. Και όχι μόνο φτιάχνεται, αλλά δείχνει προς τα πού πηγαίνουμε.
Ο συνδυασμός έλλειψης μαζικών φορέων δράσης και καθοδήγησης, η φτώχεια, η ακύρωση ταλέντων, η προκλητικότητα της εξουσίας, το «στημένο παιχνίδι» του νεοφιλελευθερισμού και η αγωνία για διαφυγές από τη μίζερη καθημερινότητα θρέφουν το θυμό και την έλλειψη εμπιστοσύνης σε οτιδήποτε σχεδόν νεωτερικό. Άλλα προσλαμβάνονται άμεσα και εύκολα (η βία της αστυνομίας, η διαφθορά) άλλα πιο δύσκολα χάρη στους προπαγανδιστικούς μηχανισμούς (η εξάρτηση). Το κλομπ της αστυνομίας είναι πιο κοντά άλλωστε στον καθένα, από τον σταθμάρχη της CIA. Όμως σε κάθε περίπτωση, η προϊούσα συνειδητοποίηση είναι εδώ.
Αν με τα μνημόνια εξαφανίστηκε μεγάλο μέρος των εισοδημάτων των «από κάτω», ο στασιμοπληθωρισμός θα γονατίσει και θα απελπίσει τόσο τους «από κάτω» όσο και τους εναπομείναντες μεσαίους, ενώ τα χρηματοπιστωτικά τρικ των κεντρικών τραπεζιτών εξαντλούνται. Τι «σχέδιο Μάρσαλ» να ζητήσουν άλλωστε η δεξιά και η «αριστεροδεξιά» όταν αυτό το ξεκοκκαλίζουν ο Ζελένσκι και οι φίλοι του; Τι μπορεί να περιμένει κανείς από την ΕΚΤ, όταν ο πληθωρισμός των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων είναι «υψηλά» διψήφιος, η ύφεση βαθιά και τα επιτόκια ανεβαίνουν;
Μιλάμε για ανθρώπους όλων των ηλικιών που ζουν στον απόηχο της διάρρηξης του κοινωνικού συμβολαίου και του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ. Μιλούμε για μια κοινωνία σε αριστοτελικό υπαρξιακό σοκ: τόσο ως σύνθεση, όσο και ως άθροισμα ατόμων, αδυνατεί να εκπληρώσει το σκοπό της, χωρίς πάντα να καταλαβαίνει τι ακριβώς της φταίει. Αλλά εδώ μπαίνει το κρίσιμο ζήτημα: αν δεν τραγουδήσεις την πραγματικότητα, αν δεν υπάρξεις σε συλλογικά γεγονότα, πώς θα κάνεις το πρώτο βήμα ώστε να αντισταθείς στο ψέμα των μέσων ενημέρωσης και των ιδιωτικών ολιγοπωλίων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
Είναι δυστυχές ότι τα κόμματα, αυτά τα οποία κατά τα λοιπά τόσο μιλούν για την αριστερά, μένουν μακριά, φοβισμένα και ξένα προς όλα αυτά. Παρακαλούν για λίγη προσοχή από τα συστημικά μέσα γιατί αρνούνται να φτιάξουν τοπικές οργανώσεις και οργανώσεις μαζικών χώρων, μαθητικές και φοιτητικές παρατάξεις, ώστε να μη χρειάζονται τα μέσα και να τα πάρουν από τα χέρια της ολιγαρχίας. Αρνούνται να ακούσουν και δεν μπορούν κατά συνέπεια να ακουστούν. Προσπαθούν να πείσουν για τη νομιμοφροσύνη τους, ενώ θα έπρεπε να επιτίθενται στον πυρήνα της καθεστωτικής νομιμότητας της εξάρτησης και της ολιγαρχίας. Χτισμένα γύρω από γιγάντια «εγώ», από καριερίστες που λένε κοινοτοπίες ξεχνούν πώς ζει το νέο κοινωνικό περιθώριο και όσοι φλερτάρουν με αυτό. Ξεχνούν ότι ο λαός χρειάζεται το ηρωικό πρότυπο, πρέπει να διδαχθεί πρώτα απ’ όλα από το παράδειγμα της σύγκρουσης και της νίκης.
Οι ειλικρινείς κοινωνικά καλλιτέχνες δεν χρειάζεται να είναι επαναστάτες. Για να παραφράσουμε τον Μπομπ Ντύλαν, δεν χρειάζεσαι επαναστάτες για να δεις πού φυσάει ο άνεμος. Μόνο εντιμότητα. Και αυτό, ο Λεξ και άλλοι, το κάνουν προς το παρόν καλά. Για το μέλλον, θα χρειαστούμε πολύ περισσότερα και από τους ίδιους και από άλλους.
