Η ρήξη στις σχέσεις του Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν με τη νέα και νεοφασίστρια πρωθυπουργό της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι και η διπλωματική κρίση που έχει ξεσπάσει, εμπλέκοντας τρίτες χώρες και την Ε.Ε., στις πλάτες των προσφύγων, που παραμένουν σε μία επικίνδυνα μετέωρη κατάσταση, δεν έχει καμία σχέση με την εικόνα που είχε σχηματισθεί πριν από ένα μήνα. Όταν κατά την επίσκεψή του στη Ρώμη ο Γάλλος πρόεδρος έμοιαζε να δίνει πρώτος μέσα στην Ε.Ε. το χρίσμα και να καθαγιάζει την πρώτη νεοφασιστική κυβέρνηση στη μεταπολεμική Ευρώπη. Αυτό τουλάχιστον είχε δείξει η χειραψία και η κατά μόνας συνομιλία των Μακρόν-Μελόνι, αλλά και η δήλωσή του πως η συζήτηση για την προάσπιση των αξιών της Ευρώπης «δεν είναι ο σωστός όρος».
Μπορεί λοιπόν, το νέο προσφυγικό επεισόδιο και η απόφαση της Ιταλίας να κλείσει τα λιμάνια της, να αποτελεί τη μόνη αφορμή για την επιδείνωση των διμερών σχέσεων; Ο Μακρόν, που ήδη είχε προκαλέσει πολλές αντιδράσεις, ιδίως στην ένθεν των Άλπεων Γαλατία με την επίσκεψή του στη Ρώμη και τη χειραψία του που κάποιοι τη συνέκριναν με εκείνη του Στρατάρχη Φιλίπ Πετέν με τον Χίτλερ, όψιμα ανακάλυψε τη χλεύη των ευρωπαϊκών αξιών από τη Μελόνι. Ποια μπορεί να είναι η πραγματική αιτία για την μεταστροφή του Μακρόν απέναντι στην Ιταλίδα ηγέτιδα, που πρώτος έσπευσε να συγχαρεί και να την καλωσορίσει στην ευρωπαϊκή οικογένεια;
Το πραγματικό νόημα της κρίσης θα πρέπει να το αναζητήσουμε βαθύτερα. Πρώτα στην ευρύτερη πολιτική συγκυρία στην οποία βρίσκεται ο Μακρόν, όσον αφορά την εσωτερική κατάσταση στη Γαλλία, αλλά και ευρύτερα αναφορικά με τις ηγεμονικές φιλοδοξίες του στην Ευρώπη. Και δεύτερον στα οικονομικά συμφέροντα και τη διείσδυση της Γαλλίας στη γείτονά της και εν μέρει στις συγκρουόμενες βλέψεις τους στη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο.
Ο Γάλλος πρόεδρος προφανώς δεν είδε με καλό μάτι τη συνάντηση της Μελόνι με τον Γερμανό καγκελάριο, Όλαφ Σολτς στο περιθώριο της συνάντησης Cop27, που επιβεβαίωσε το καλό κλίμα της προηγούμενης τηλεφωνικής τους συνομιλίας, λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας από την Ιταλίδα. Η διαφαινόμενη προσέγγιση στα φλέγοντα σημερινά ζητήματα της Ιταλίας με τη Γερμανία (που με τη Γαλλία διασταυρώνουν πυρά για το ενεργειακό), ανατρέπει τα σχέδια του Μαρκόν στο πλαίσιο του ενδο-ευρωπαϊκού ανταγωνισμού, ιδίως εκείνου ανάμεσα στο Βερολίνο και το Παρίσι. Κατά τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όπου η γερμανική κυριαρχία αμφισβητείται λόγω της πολυσθενούς (ενεργειακής, οικονομικής, πληθωριστικής, κοινωνικής κλπ) κρίσης, που έχει προκύψει μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Μακρόν αναζητεί νέα ερείσματα και συμμάχους για να παγιώσει μία γαλλική ηγεμονία μέσα στην Ε.Ε.. Άλλωστε, ο Μακρόν από καιρού έχει αποδυθεί σε μία επιχείρηση να προσεγγίσει τις χώρες του Βίζεγκραντ, πασχίζοντας να συστήσει έναν δικό του άξονα επιρροής μέσα στην Ε.Ε.. Οι χώρες του Βίζεγκραντ έχουν αναδειχθεί με το Ουκρανικό σε βαρύνουσες συνισταμένες, σε προνομιακούς εταίρους του ΝΑΤΟ, το οποίο πλέον σε επίπεδο αποφάσεων έχει υπερσκελίσει την Ευρώπη, ενώ και η Ιταλία χάρις στην «ενθουσιώδη» εκστρατεία της κατά του Πούτιν αποκτά σημαντικό ρόλο στους στρατηγικούς σχεδιασμούς στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, στη διττή γραμμή ενίσχυσης της ηγετικής εικόνας, αλλά και προώθησης συμβολαίων στην αμυντική βιομηχανία, θα πρέπει να αναγνωσθεί και η αποστολή της Γαλλίδας ΥΠΕΞ Κατριν Κολονά στην Εσθονία, μιας και οι χώρες της Βαλτικής συνιστούν πλέον την προκεχωρημένη γραμμή στον εμπόλεμο ανταγωνισμό με τη Ρωσία και, ελέω και ΝΑΤΟ, έχουν νευραλγική σημασία στις ισορροπίες μέσα στην ασθενή Ε.Ε.. Ωστόσο, η εμφανής προσόρμιση της Μελόνι στο ΝΑΤΟϊκό μέτωπο, την ώρα που ο Μακρόν επιδιώκει μία ανεξάρτητη στρατηγική πορεία, υπονομεύουν τις βλέψεις του Γάλλου προέδρου. Δεν είναι τυχαίο που και η κρίση ξέσπασε κατά την επίσκεψη του ΓΓ του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ στη Ρώμη, ο οποίος έπλεξε το εγκώμιο της Ιταλίας ως «κινητήριας δύναμης» εντός της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Επισκεπτόμενος τη Ρώμη ο Μακρόν διακήρυξε την ειρήνη και μίλησε για την εκστρατεία να αποφευχθεί η διάδοση του πολέμου στον κόσμο με τον Ιταλό πρόεδρο Σέρτζο Ματαρέλα και τον Πάπα Φραγκίσκο. Βρήκε άλλη μια ευκαιρία για να παρουσιασθεί (όπως προτού ξεσπάσει η σύρραξη στην Ουκρανία) ως «ειρηνοποιός» και ως ηγετική φυσιογνωμία στην Ευρώπη. Τη στιγμή που πλέον το ειδικό βάρος του Όλαφ Σολτς είναι σχεδόν μηδαμινό και η ηγεσία της Κομισιόν σχεδόν φασματική, μία γαλλική συμμαχία με την Ιταλία, που άλλωστε τους ενώνουν τα συμφέροντα στη Λιβύη (πετρέλαιο για την Ιταλία, ουράνιο για τη Γαλλία και τους σταθμούς της) θα εγγυόταν την ασφάλεια των γαλλικών συμφερόντων. Άλλωστε και στην ίδια την Ιταλία, οι Γάλλοι έχουν σημαντικά συμφέροντα που πρέπει να προστατεύσουν. Ο Μακρόν έχοντας συνάψει με τον απερχόμενο δοτό πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι την ετεροβαρή Συνθήκη του Κυρηναλίου, λίαν επωφελή για τα γαλλικά συμφέροντα, είχε κάθε ενδιαφέρον να σπεύσει στη Ρώμη για να διασφαλίσει την ισχύ της. Εξ ου και το ένθερμο tweet με το εμφατικό «Grazie Mario» και τη χειραψία του με τον πρώην τραπεζίτη που ανήρτησε ο Μακρόν, σε αναγνώριση της καλής τους σχέσης.
Η διατρανωμένη διακήρυξη της Μελόνι ότι θα ενισχύσει το «Made in Italy» και τις εγχώριες επιχειρήσεις στη διανομή του πακτωλού των χρημάτων του Υπερταμείου των Βρυξελλών, πιθανώς να θέσει σε κίνδυνο πολλές από τις γαλλικές επενδύσεις. Άλλωστε, οι γαλλικές εταιρείες είναι εκείνες που ετοιμάζονται να επιδράμουν στο ιταλικό έδαφος για να καρπωθούν μεγάλο μέρος από τα χρήματα που προορίζονται για την Ιταλία στον τομέα των μεγάλων έργων. Από καιρό βρίσκονται στο στόχαστρο των Γάλλων αρκετά κατασκευαστικά έργα (κυρίως η σιδηροδρομική γραμμή μεγάλης ταχύτητας ΤΑV-Λιόν/Τορίνο), μέχρι την ενέργεια (της πυρηνικής περιλαμβανομένης), του ελέγχου των τηλεπικοινωνιών και του κυβερνοχώρου (με εταιρείες που η μία μετά την άλλη περνούν σε γαλλικές), έως τις τράπεζες. Ή ακόμη, μιας και αναφερθήκαμε στο Ουκρανικό και στην τεράστια αύξηση των αμυντικών δαπανών -που εγκρίνει ασμένως η Μελόνι- η Γαλλία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να επεκταθεί η ήδη υπάρχουσα συνεργασία στον τομέα της βιομηχανίας όπλων, όπου οι δύο χώρες σχεδιάζουν το νέο ευρωπαϊκό άρμα μάχης. Οι Γάλλοι εδώ και καιρό ζητούν από την Ιταλία να εγκαταλείψει υπέρ αυτών το «διαμάντι» της αμυντικής τους βιομηχανίας Oto Melara, που σήμερα ανήκει στη Leonardo.
Με δεδομένη την ενεργειακή κρίση και τη σχετική επάρκεια στον τομέα αυτό της Γαλλίας, η σχέση με την Ιταλία αναδεικνύεται πολλαπλά επικερδής. Δεν είναι μόνον ο πολιτικός άξονας, αλλά κυρίως η εκπεφρασμένη πρόθεση της νέας κυβέρνησης να στραφεί προς την πυρηνική ενέργεια, που δίνει στη Γαλλία την ευκαιρία να επεκτείνει τη συνεργασία της. Παράλληλα, θα εκμεταλλευθεί την προνομιακή τούτη σχέση για να προμηθευθεί από ιταλικές εταιρείες (ήδη έχουν εντοπισθεί οι Tectubi Raccordi και IBF) σε προνομιακές τιμές, εκείνα τα μηχανικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για να αναβαθμισθούν οι 12 πυρηνικοί σταθμοί (από τους 56), που παραμένουν ανενεργοί για λόγους ασφαλείας και υπερθέρμανσης.
Ο Μακρόν ενδιαφέρεται άμεσα για την πρόοδο πολλών μεγάλων έργων που εμπεριέχονται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης της Ιταλίας (Pnrr). Ιδίως η καρκινοβατούσα κατασκευή της γραμμής υπερταχείας σύνδεσης Λιόν-Τορίνου, που είτε για τεχνικούς λόγους, είτε λόγω της αντίδρασης του πληθυσμού και οργανώσεων, παραμένει σε ένα στάσιμο σημείο. Η ιταλική κυβέρνηση έχει θέσει στόχο της ο Ματέο Σαλβίνι να ανακοινώσει τα φαραωνικά έργα (TAV, γέφυρα των Στενών της Μεσσήνης), θέτοντας παράλληλα τέλος στη «φιλοσοφία του όχι» των οικολόγων και ΣΙΑ. Η Γαλλία είναι φυσικό να σπεύσει να εκμεταλλευθεί τις όποιες προνομιακές σχέσεις μπορεί να εγκαθιδρύσει το νέο καθεστώς για να εξασφαλίσει χρυσοφόρα συμβόλαια. Μία προσέγγιση, όμως της Ιταλίας με τη Γερμανία σε οικονομικό και βιομηχανικό επίπεδο (και ιδίως στον τομέα της στρατιωτικής βιομηχανίας) θα έθετε σοβαρά προβλήματα στους αντίστοιχους γαλλικούς τομείς.
Από την άλλη, όμως, η αδύναμη θέση του Μακρόν μέσα στη Γαλλία, όπου πλέον δεν έχει τη δύναμη στην Εθνοσυνέλευση, γίνεται ακόμη δυσκολότερη με την άφιξη προσφύγων που δεν δέχεται η Ιταλία στο έδαφός της. Και μάλιστα σε περιφέρεια που ελέγχεται από τον Μαριανί, το ισχυρό στέλεχος της Μαρίν Λεπέν. Η στάση του Μακρόν αποσκοπεί σε δύο στόχους: πρώτα να δείξει πως κόπτεται για τα ανθρωπιστικά ιδεώδη στους άλλους Ευρωπαίους, αλλά συνάμα με την άρνησή του να δεχθεί τους 3.000 πρόσφυγες που διώχνει η Ιταλία, αποδεικνύει στους Γκωλιστές και Λεπενικούς αντιπάλους του στη Γαλλία πως γνωρίζει πως να προασπίζεται την εθνική της κυριαρχία.
Η αρχική κίνηση του Μακρόν να συναντηθεί με τη Μελόνι και να της συστήσει να συνεχίσουν τη συνεργασία τους είχε κι άλλον σκοπό: να διαχωρίσει σαφώς τη σχέση της Ιταλίδας νεοφασίστριας με τη Γαλλίδα ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν. Να υπογραμμίσει το πόσο πραγματίστρια είναι η νέα οιακοστρόφος της Ιταλίας, που επιλέγει να μη συγκρουσθεί με την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, υπερασπιζόμενη παράλληλα τα συμφέροντα της χώρας της όσο μπορεί (αυτό δεν κάνει άλλωστε και η Γαλλία;) σε αντίθεση με την Λεπέν, που υπονομεύει διαρκώς τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Με την επίσκεψή του ο Μακρόν έκανε έναν σαφή διαχωρισμό σε καλό (φασιστικό) εθνικισμό, που δεν βλάπτει το κεφάλαιο και την Ε.Ε. και σε κακή γαλλική ακροδεξιά, που διακυβεύει τη γαλλική επικυριαρχία στην Ευρώπη έτσι όπως την οραματίζεται ο ίδιος και η γαλλική κυρίαρχη τάξη. Η τωρινή προσφυγική κρίση προσφέρει στον Μακρόν μία άλλη πολιτική διέξοδο, δείχνοντας πως ο νεοφασισμός της Μελόνι είναι εξίσου επικίνδυνος με την ακροδεξιά της Λεπέν.
