Ένας από τους πιο γνωστούς ακτιβιστές κατά του ρατσισμού της Πορτογαλίας, ο Μαμαντού Μπα, θα δικαστεί για δυσφήμιση ενός νεοναζί του οποίου η υπόθεση έχει επικυρωθεί από τον πορτογαλικό γενικό εισαγγελέα.
Ο Μπα, στον οποίο δόθηκε το βραβείο Human Rights Defenders at Risk το 2021 από τη ΜΚΟ Front Line Defenders, κινδυνεύει με ποινή φυλάκισης ή πρόστιμο εάν καταδικαστεί.
Ο Μάριο Μασάντο, το ιδρυτικό μέλος πολλών ακροδεξιών κινημάτων, συμπεριλαμβανομένων των Portugal Hammerskins, Frente Nacional (Εθνικό Μέτωπο) και Nova Ordem Social (Νέα Κοινωνική Τάξη), ισχυρίζεται ότι ο Μπα «τραυμάτισε την τιμή του» σε μια ανάρτηση του 2020 στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που υποστηρίζεται πως τον αποκάλεσε «δολοφόνο».
Η δικηγόρος υπεράσπισης του Μπα, Ιζαμπέλ Ντουάρτε, λέει ότι η κατηγορία είναι αβάσιμη, καθώς η εν λόγω ανάρτηση έχει παρατεθεί εσφαλμένα.
«Μιλώντας αντικειμενικά, δεν υπήρξε έγκλημα. Και μιλώντας υποκειμενικά, θα έλεγα ότι δεν υπάρχει τιμή ώστε να προσβάλλεται ή να τραυματίζεται. Επομένως, είναι ένα αδύνατο έγκλημα», είπε στο Al Jazeera.
Το 2012, ο Μασάντο καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση για βαριά σωματική βλάβη, φυλετικές διακρίσεις, εκβιασμό εισαγγελέα και παράνομη κατοχή όπλων, σε τρεις ξεχωριστές υποθέσεις.
Είναι περισσότερο γνωστός επειδή βρέθηκε σε συγκέντρωση νεοναζί στο κέντρο της Λισαβόνας το 1995, την οποία ακολούθησαν 11 ξεχωριστές, βίαιες επιθέσεις σε μαύρους στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του Αλτσίντο Μοντέιρο, ο οποίος πέθανε από τα τραύματά του δύο ημέρες αργότερα. Ο Μοντέιρο ήταν 27 ετών.
Εννέα από εκείνους που βρίσκονταν στην ίδια εκδήλωση για την Ημέρα της Πορτογαλίας, συμπεριλαμβανομένου του Μασάντο, συνελήφθησαν σε σχέση με τις επιθέσεις.
Η Ημέρα της Πορτογαλίας έχει ιδιαίτερη σημασία για τα ακροδεξιά κινήματα, διότι κατά τη διάρκεια του Ιστάντο Νόβο (Νέο Κράτος) της Πορτογαλίας –της αποικιακής δικτατορίας που κράτησε μέχρι το 1974– γιορταζόταν ως «Ημέρα Αγώνα», σε ανάμνηση της «πορτογαλικής φυλής».
Ο Μασάντο κρίθηκε ένοχος για διάπραξη «σωματικής βλάβης» στις επιθέσεις της 10ης Ιουνίου και καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση. Δεν ήταν μεταξύ των 11 ατόμων που καταδικάστηκαν για τη δολοφονία του Μοντέιρο.
«Η δολοφονία του Μοντέιρο άφησε βαθιά εντύπωση στις μνήμες των ανθρώπων», είπε ο Μιγκέλ Ντόρες, του οποίου το ντοκιμαντέρ Alcindo πραγματεύεται το πλαίσιο και τις συνέπειες της δολοφονίας σχεδόν 20 χρόνια αργότερα.
«Οι άνθρωποι είναι ακόμα βαθιά συγκινημένοι –ακόμα και τραυματισμένοι– από το γεγονός. Όσοι το θυμούνται λένε ότι ήταν η στιγμή που κατάλαβαν ότι ο ρατσισμός μπορούσε να σκοτώσει. Στις προβολές ταινιών, οι άνθρωποι έκλαψαν, ήταν σωματικά άρρωστοι, έπρεπε να φύγουν από την αίθουσα…»
Ο Ντόρες πιστεύει ότι η αναβίωση της μνήμης της δολοφονίας του Μοντέιρο «σχετίζεται με το γεγονός ότι σήμερα οι υπεύθυνοι για αυτήν είναι ελεύθεροι και οργανωμένοι, σε μια εποχή που υπάρχει ένα αυξανόμενο φυλετικό μίσος, αλλά και ένας αυξανόμενος αγώνας κατά του ρατσισμού» και λέει ότι ελπίζει πως «η ταινία του θα βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τη δολοφονία του Μοντέιρο όχι ως ένα μεμονωμένο, εξαιρετικό γεγονός, αλλά ως αποτέλεσμα βαθιάς κοινωνικής δομής και του οργανωμένου ρατσισμού στο παρελθόν και το παρόν της Πορτογαλίας».
Η έκθεση και η συζήτηση για τον ρατσισμό σε όλα τα επίπεδα της πορτογαλικής κοινωνίας είναι αυτό που έχει κάνει τον διωκόμενο Μαμαντού Μπα μια τόσο σημαντική προσωπικότητα τα τελευταία χρόνια – καθώς και στόχο μίσους.
Τον Αύγουστο του 2020, νεοναζί ακτιβιστές φορώντας λευκές μάσκες και πυρσούς που μιμούνται τους Ναζί της δεκαετίας του 1930 παρέλασαν έξω από τα γραφεία SOS Racismo στο κέντρο της Λισαβόνας.
Το 2021, κυκλοφόρησε μια ηλεκτρονική αίτηση απέλασης του Μπα, παρά το γεγονός ότι ήταν Πορτογάλος πολίτης, με περισσότερες από 20.000 υπογραφές.
Ο Ζοάο Κάρλος Λούκα, ένας ανθρωπολόγος που ήταν ένας από τους ανθρώπους πίσω από μια διαδικτυακή καμπάνια το 2021 με τίτλο «Mamadou Ba Stays» (Ο Μαμαντού Μπα θα μείνει) και τώρα συμμετέχει στην εκστρατεία αλληλεγγύης Μαμαντού Μπα, είπε στο Al Jazeera ότι «Ο Μαμαντού Μπα αντιπροσωπεύει όλα όσα μισούν αυτοί οι άνθρωποι. Ένας μαύρος που είναι περήφανος για τις ρίζες του, που δεν φοβάται να μιλήσει, που δεν φοβάται το βάρος των λόγων του. είναι κάποιος που δεν χαμηλώνει τα μάτια του μπροστά σε αυτό το αποικιακό παρελθόν».
Ο Λούκα πιστεύει ότι οι ακραίες αντιδράσεις στις αναρτήσεις και τις δηλώσεις του Μπα «αποκαλύπτουν ότι υπάρχουν πολλά που πρέπει να επιλυθούν σε σχέση με το αποικιακό παρελθόν… πρέπει να αφήσουμε την ιδέα ότι η Πορτογαλία ήταν επωφελής για εκείνους που αποικίστηκαν. Αλλά έχουν περάσει μόνο 50 χρόνια και αυτά τα πράγματα εξακολουθούν να λύνονται».
Ο ίδιος ο Μπα είπε σε δημοσιογράφους ότι «είναι αδύνατο να μιλάμε για αστυνομικό ρατσισμό ή να καταγγείλουμε τη ρατσιστική βία στην Πορτογαλία».
«Όποιος προσπαθεί δέχεται επίθεση στο Διαδίκτυο, εκφοβίζεται, καταρρίπτεται δημόσια και τα λόγια του αφαιρούνται από το πλαίσιο για να τον επαναπροσδιορίσουν ως εχθρούς», είπε.
Εκτός από τις διαδικτυακές καμπάνιες, υπήρξαν πολλές προσπάθειες να παραπεμφθεί ο Μπα στα δικαστήρια – αλλά μέχρι τώρα πάντα απορρίπτονταν.
Ο Μπα εξέφρασε την ανησυχία του για την απόφαση του γενικού εισαγγελέα να συνεχίσει τη συγκεκριμένη υπόθεση, που ασκήθηκε από τον Μασάντο.
«Ουσιαστικά, οι αρχές λένε ότι οι ρατσιστές και οι αντιρατσιστές είναι το ίδιο», είπε.
Για τη δικηγόρο του Μπα, Ιζαμπέλ Ντουάρτε, η διατύπωση της ανάρτησης του Μπα είναι μια από τις πιο σημαντικές λεπτομέρειες στην κατηγορία: «Δεν είπε ότι ο Ματσάδο ήταν δολοφόνος, αλλά ότι ήταν ένας από τους ανθρώπους που έφεραν τη μεγαλύτερη ευθύνη για τα γεγονότα του 10 Ιουνίου [1995], που είναι ξεκάθαρο».
Η υπόθεση που ετοίμασαν οι δικηγόροι του Μασάντο σχετικά με την ανάρτηση του Μπα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λέει ότι «η διάδοση αυτού του συκοφαντικού ψεύδους… έχει προκαλέσει αναστάτωση στην προσωπική και οικογενειακή του ζωή».
Ο Μπα άφησε την Πορτογαλία πέρυσι για να μετακομίσει στο εξωτερικό, λέγοντας ότι φοβόταν για τη ζωή του.
«Έφτασα στο σημείο να μην μπορώ να περπατήσω μόνος μου στο δρόμο με ασφάλεια», είπε.
Η δίκη αναμένεται να γίνει τον Ιανουάριο του επόμενου έτους.
