Το ότι ο δημόσιος χώρος «βάλλεται» διαρκώς και πανταχόθεν, δεν είναι κάτι νέο. Τι συμβαίνει όμως όταν οι «καταπατητές» του δημόσιου χώρου, είναι αυτοί που υποτίθεται ότι τον υπερασπίζονται πρώτοι από όλους; Η περίπτωση της street artist -ανάμεσα σε άλλα- καλλιτέχνιδας, Άννας Δημητρίου, έχει πολλά να πει, τόσο για τον σεξισμό και την πατριαρχία, που συνεχίζουν να κρατούν ισχυρές αντιστάσεις στη χώρα μας, όσο και για τη διαταραγμένη μας αντίληψη απέναντι στην έννοια του δημόσιου χώρου, ειδικά όταν θέλουμε να τον οικειοποιηθούμε εμείς.
Η Άννα Δημητρίου, (Anna Dimitriou Collage Artist στο Facebook/ Canndyblue στο Instagram) εργαζόταν ως σκηνοθέτιδα τρέιλερ στην τηλεόραση επί 27 χρόνια. Εδώ και κάποιο καιρό, έχει περάσει αποκλειστικά στον χώρο της εικαστικής δημιουργίας. Έγινε ευρέως γνωστή από τα graffiti έργα-τοιχογραφίες στα εγκαταλελειμμένα ξενοδοχεία «Ξενία» όλης της χώρας.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Άννα, με ένα ωραίο κόνσεπτ στο μυαλό της και με τις αποσκευές της γεμάτες χρώματα, ιδέες και φαντασία, μπήκε με δύο φίλους της στον αχανή και γοητευτικό πρώην βιομηχανικό χώρο στη Νέα Πέραμο, για να κάνει μερικά από τα χαρακτηριστικά σε όλη την street art σκηνή, έργα της. Μια τέχνη ξεκάθαρα γυναικεία από όλες τις απόψεις: θηλυκή, γλυκιά, sexy, τρυφερή, μαχητική, φεμινιστική, διεκδικητική.
Η Άννα ξεκινά να περιγράφει στο Κοσμοδρόμιο πώς έφτιαξε την πρώτη τοιχογραφία της στο δάπεδο του εξωτερικού χώρου, στο πρώην βιομηχανικό, εγκαταλειμμένο κτίριο στη Νέα Πέραμο. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2022 είχε ολοκληρώσει 5 τοιχογραφίες. Οι υπόλοιπες ήταν μέσα σε ένα δωμάτιο, με άδειους τοίχους. Οι άλλοι τοίχοι, στη δεξιά πτέρυγα, ήταν όλοι κατειλημμένοι από άλλους καλλιτέχνες. Στο τελευταίο έργο που έκανε, φώναξε και άλλους δυο φίλους της, ο ένας πολύ γνωστός καλλιτέχνης κολαζίστας και η άλλη φίλη της με την οποία κάνει μαζί τοιχογραφίες, εκείνη σε πολύ μικρότερη κλίμακα.
«Η τοιχογραφία που σβήσανε, η πρώτη μου δηλαδή, είχε να κάνει με την κραυγή του έρωτα. Την πρώτη βλάβη που γίνεται στην παιδική ηλικία» περιγράφει την ταυτότητα του έργου της η Άννα και συνεχίζει: «Σε μία σχέση, η αξία του υποκειμένου είναι μικρή, σχεδόν ανύπαρκτη. Ο έρωτας είναι το πρώτο τυραννικό καθεστώς, η μεγαλύτερη νοητική ασθένεια που καταργεί τη λογική, η απαρχή της υποδούλωσης. Με λίγα λόγια, ο πραγματικός εξευγενισμός του έρωτα είναι πιο ουτοπικός από την επικράτηση της αληθινής αναρχίας».
Η δεύτερη τοιχογραφία μεγάλης κλίμακας, τεσσάρων μέτρων είχε να κάνει με τη Μαχσά Αμινί, που σκότωσε η αστυνομία επειδή δεν κάλυπτε τα μαλλιά της με το χιτζάμπ. Μια Ιρανή που κόβει τα μαλλιά της και από κάτω γράφει: «freedom is a choice» (η ελευθερία είναι επιλογή).
Και η τελευταία ,είχε να κάνει με τις γυναικοκτονίες. Μια γυναικά, που προσεύχεται και από κάτω λέει: Save Me (Σώστε Με).
Αφού έχει τελειώσει τις τοιχογραφίες της, σε ανυποψίαστο χρόνο, η Άννα λαμβάνει ένα mail από γνωστό Έλληνα άνδρα street artist. Το «φασιστικό» mail, όπως το αποκαλεί η Άννα, έγραφε τα παρακάτω:
Τρίτη 15 Νοε 2022, 10:34 .
Γεια σου Άννα.
Σου γράφουμε για να σε ενημερώσουμε αναφορικά με τις τοιχογραφίες στο βιομηχανικό χώρο στη Νέα Πέραμο. Διαπιστώσαμε ότι ανακάλυψες και εσύ τον χώρο, όπου και έκανες κάποια έργα. Μπορεί να μην έγινε αντιληπτό, αλλά στις τέσσερις μεγάλες αίθουσες έχουμε ξεκινήσει ένα πρότζεκτ που προσπαθούμε να ολοκληρώσουμε και δυστυχώς το ότι ζωγράφισες στις αίθουσες αυτές, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε το πρότζεκτ.
Στην προσπάθειά μας να ολοκληρώσουμε το εγχείρημα αυτό σε ενημερώνουμε ότι σκοπεύουμε να χρησιμοποιήσουμε όλους τους τοίχους, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχεις ζωγραφίσει. Προφανώς, η απόφαση δεν έχει προσωπικό χαρακτήρα, έχει ληφθεί εξαρχής και έχουν ήδη καλυφθεί έργα που δεν ανήκουν στο πρότζεκτ και από σεβασμό στον κάθε δημιουργό σε ενημερώνουμε για την απόφασή μας. Πιστεύουμε πως ο ευρύτερος βιομηχανικός χώρος είναι παραπάνω από επαρκής για να μας χωρέσει όλους και όλες. Ελπίζουμε η απόφαση αυτή να είναι κατανοητή, όπως και οι προθέσεις μας. Θα σου ζητούσαμε να ενημερώσεις αν μπορείς και τα υπόλοιπα άτομα που ζωγραφίσατε παρέα σχετικά με το μέλλον των έργων που έγιναν εντός των αιθουσών.
Με εκτίμηση (αλφαβητικά) – 5 ανδρικές υπογραφές
Η Άννα απάντησε με το εξής mail:
Καλημέρα Δ. Σ’ ευχαριστώ για την ενημέρωση, όμως να σου πω και εγώ, πως θεωρώ απαράδεκτο το όλο σκεπτικό σας για κάποιον που πέρασε εβδομάδες να κάνει κάποια πράγματα, σε έναν χώρο που όταν είχα επισκεφθεί για πρώτη φορά εγώ με τον Μ.Ρ δεν είχε πατήσει άνθρωπος. Αφού σας είναι πιο εύκολο να καταργήσετε κάποιον καλλιτέχνη από να τον αφομοιώσετε, ειλικρινά λυπάμαι. Σας είχα για πιο προοδευτικούς και λιγότερο γκέτο.
Είσαστε μια ομάδα καλλιτεχνών που παρακολουθώ, θαυμάζω βαθύτατα, (και εσύ αυτό το ξέρεις από παλιά), εκτιμώ και σέβομαι και αυτό φάνηκε και από το ότι αναγκάστηκα κι εγώ να τροποποιήσω τα έργα μου και να τα βάλω σε πλαίσιο, κάτι που σιχαίνομαι.
Έχετε πάρει την απόφασή σας. Η τακτική σας (και σκέψου το πριν κάνεις γκριμάτσα), δεν διαφέρει και πολύ από την τακτική των μπάτσων που βγάζουν έξω τους καταληψίες από τις καταλήψεις των Εξαρχείων.
Λυπάμαι ειλικρινά γιατί ιδίως η Ιρανή ήταν ένα έργο που μου πήρε πολλές μέρες, χιλιόμετρα, βενζίνες και δουλειά. Το ότι κάνω κολλάζ και όχι αυτά που κάνουν όλοι δηλαδή και εσείς, δεν με κάνει λιγότερο καλλιτέχνη.
Κάντε ό,τι καταλαβαίνετε. Εγώ θα ντρεπόμουνα να το κάνω. Άλλωστε ό, τι κι αν πω θα είναι μάταιο.
Καλή συνέχεια, Χαιρετισμούς στον Σ.»
Τον Σ. που αναφέρει στο τέλος, τον είχε γνωρίσει σε μια πρόσφατη έκθεση και τον είχε προσεγγίσει, αγοράζοντας κάποια μικρά έργα του για να τον υποστηρίξει. Τον είχε ήδη ενημερώσει για την πρώτη τοιχογραφία (την κραυγή) λέγοντας του ότι έχει σεβαστεί την φόρμα τους, έχοντας κάνει ένα έργο στο άλλο δωμάτιο οπού δεν υπήρχε κανείς και όλοι οι τοίχοι ήταν άδειοι.
Του το έδειξα, το απαξίωσε κάπως με το ύφος του, λέγοντας ότι «οκ, κάνεις κολλάζ ναι…», αλλά μου είχε απαντήσει: «σε ευχαριστούμε που σεβάστηκες το ύφος μας». Της πρότεινε μάλιστα να πάνε στον χώρο μαζί για να βάψουν, το επόμενο Σαββατοκύριακο.
Δεν έγινε ποτέ αυτό. Η Άννα πήγε τελικά με έναν φίλο της και έφτιαξε και τα υπόλοιπα δύο έργα. Μετά, έλαβε το παραπάνω mail.
H ίδια, περιγράφει πως νευρίασε τόσο πολύ που «κατέδωσε» το γεγονός με ποστ της στο Instagram, και στο Facebook, χωρίς να «δώσει» όμως ονόματα και χώρο. Ήταν άλλωστε σίγουρη ότι τα είχαν ήδη σβήσει, ή έστω κάποια από αυτά μιας και είχε σταλεί αυτό το mail. Έναν μήνα αργότερα, όταν και κατάφερε να επισκεφτεί τον χώρο, η Άννα διαπίστωσε πως ένας από τους υπογράφοντες του mail είχε πατήσει πάνω στο έργο της. Η Άννα έκανε νέο ποστ, όπου κοινοποιούσε στους followers της, το αρχικό mail συμπληρώνοντας το με την εξής δήλωση της:
Δεν μπορώ να πιστέψω πως άνθρωποι που πολεμάνε το σύστημα φέρονται στο τέλος σαν κι αυτό. Άνθρωποι που ζωγραφίζουν μολότοφ και φτύνουν το πρόσωπο της εξουσίας κατάμουτρα, έχουν την ίδια συμπεριφορά με τους μπάτσους που πετάνε τους καταληψίες εκτός καταλήψεων στα Εξάρχεια. ΝΕΟΙ άνθρωποι, απόφοιτοι Καλών Τεχνών απειλούν ότι θα καταστρέψουν αμέριμνα έργα, άλλων ανθρώπων καλλιτεχνών που δεν ανήκουν στην κλίκα τους χωρίς να νοιάζονται για τον κόπο και την αξία που οι άνθρωποι αυτοί τους έχουν δώσει. Το πιο εύκολο πράγμα για εμένα θα ήταν να πάω και να τους τα καταστρέψω, γιατί και εμένα το δικό μου κόνσεπτ έχει να κάνει με την πάταξη κάθε είδος φασισμού και τρομοκρατίας. Αλλά η διαφορά με αυτούς είναι ότι εγώ, ενώ ΜΠΟΡΩ δεν θα το κάνω γιατί ΣΕΒΟΜΑΙ.
Σε αυτό το σημείο ρωτάμε την Άννα, αν η υπόλοιπη κοινότητα των γκραφιτάδων την υποστήριξε. Η ίδια απαντά πως πολλοί του χώρου, όχι μόνο την υποστήριξαν, στέλνοντας μηνύματα στην ομάδα των πέντε ανδρών street artists τονίζοντας πως αυτό που είχαν κάνει ήταν απαράδεκτο, αλλά και υπενθυμίζοντας τους τον άτυπο κανόνα που ισχύει στον χώρο τους, κανείς να μην πατάει το έργο του άλλου. «Πόσο μάλλον κάτι τόσο πρόσφατο και ιδίως όταν έχεις… άπειρους άδειους τοίχους να ζωγραφίσεις κάτι» υπογραμμίζει η Άννα.
Η δυναμική καλλιτέχνης περιγράφει πως ο χώρος της street art είναι ανδροκρατούμενος- «γι’ αυτό και αντιδρούν όταν μια γυναίκα 50 χρόνων κάνει θόρυβο. Υπάρχουν κλίκες και δεν μπορεί εύκολα να μπει κανείς μέσα σε αυτές. Τελικά, όλο το σκηνικό θυμίζει μικρές επαρχιακές πόλεις, με νοοτροπία ‘τσιφλικά’», τονίζει η Άννα και σημειώνει πόσο πιο απλά θα ήταν τα πράγματα αν τελικά είχαν επιλέξει να την ενσωματώσουν, με κάποιο τρόπο, στο εγχείρημα.
«Είσαι ακόμα οργισμένη τη ρωτάμε;», κλείνοντας, για να απαντήσει: «Λυπάμαι γιατί τους θαύμαζα όλους και τώρα απλά λυπάμαι για όλους τους».
