Όσα συμβαίνουν στο βυθό της Βαλτικής Θάλασσας, δε μένουν πάντα εκεί. Ενίοτε βγαίνουν στην επιφάνεια και ταράζουν τα νερά των διεθνών σχέσεων. Στην περίπτωση των αγωγών Nord Stream φαίνεται μάλλον να ισχύει το ρητό «όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει και φωτιά».
Ωστόσο, σύμφωνα με όσα υποστήριξε σε μια ομιλία του στο TEDx το 2012 ο Μάγκνους Γουόλμπεργκ, βιολόγος ψαριών και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας, πίσω στις δεκαετίες του 80 και του 90, στη Βαλτική θάλασσα οι σουηδικές ένοπλες δυνάμεις θεώρησαν ότι υπάρχει «καπνός», χωρίς από κάτω να υπάρχει «φωτιά», αλλά κάτι διαφορετικό…
Όλα ξεκίνησαν το 1981, όταν ένα σοβιετικό υποβρύχιο προσάραξε στη νότια ακτή της Σουηδίας, μόλις 10 χιλιόμετρα μακριά από μια σουηδική ναυτική βάση.
Οι Σοβιετικοί ισχυρίστηκαν ότι αναγκάστηκαν να εισέλθουν στα σουηδικά χωρικά ύδατα λόγω ενός σοβαρού προβλήματος στο σύστημα πλοήγησης και το υποβρύχιο συνοδεύτηκε κατά την αποχώρησή του προς τα ανατολικά. Το υποβρύχιο επέστρεψε στα διεθνή ύδατα, αλλά η σουηδική κυβέρνηση παρέμεινε σε επιφυλακή, πεπεισμένη ότι ρωσικά υποβρύχια ίσως ακόμη να επιχειρούν στα σουηδικά ύδατα.
Επιπλέον, οι Σουηδοί κατάφεραν να πείσουν σχεδόν τους εαυτούς τους ότι το υποβρύχιο που προσάραξε έφερε πυρηνικά όπλα, καθώς πραγματοποίησαν κρυφά από το πλήρωμά του φασματοσκοπία με ακτίνες γάμμα και εντόπισαν κάτι που ήταν σχεδόν σίγουροι ότι ήταν ουράνιο 238.
Λίγο μετά οι Σουηδοί άρχισαν να πιάνουν στα υδρόφωνα και στα σόναρ τους φευγαλέους υποβρύχιους ήχους. Το 1982, αρκετά από τα υποβρύχια, τα σκάφη και τα ελικόπτερα της Σουηδίας καταδίωξαν μία από αυτές τις άγνωστες πηγές ήχου για έναν ολόκληρο μήνα, εις μάτην.
Αυτό συνεχίστηκε για πάνω από μια δεκαετία. Το ναυτικό ανέφερε έναν μυστηριώδη ήχο βαθιά κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού. Ξανά και ξανά και ξανά το άκουγαν κοντά στις μυστικές στρατιωτικές βάσεις τους, στα λιμάνια τους και απ’ άκρη σ’ άκρη στη σουηδική ακτογραμμή.
Κάθε φορά που έπιαναν ένα ακουστικό σήμα ξεκινούσαν έρευνες, αλλά δεν έβρισκαν τίποτα περισσότερο από μερικές φυσαλίδες στην επιφάνεια της θάλασσας.
Το 1996 το σουηδικό Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε να μοιραστεί για πρώτη φορά με μη στρατιωτικό προσωπικό τον ήχο που καταδίωκε επί δεκαπέντε χρόνια.
«Μας έφεραν σε αυτό το εξαιρετικά μυστικό δωμάτιο κάτω από τη ναυτική βάση του Μπέργκεν στη Στοκχόλμη», ανέφερε στην ομιλία του στο TEDx ο καθηγητής Γουόλμπεργκ.
«Καθόμασταν εκεί με όλους αυτούς τους αξιωματικούς και στην πραγματικότητα έπαιζαν αυτούς τους ήχους για εμάς. Ήταν η πρώτη φορά που κάποιος πολίτης άκουγε τον ήχο».
Ο Γουόλμπεργκ περίμενε ότι θα ακούσει κάτι σαν τον ήχο που ακούγεται στις ταινίες όταν ανιχνεύεται ένα υποβρύχιο ή κάτι σαν τον θόρυβο μιας προπέλας. «Δεν ήταν τίποτα τέτοιο», είπε ο βιολόγος. «Ακουγόταν σαν κάποιος να τηγανίζει μπέικον. Σαν μικρές φυσαλίδες αέρα που απελευθερώνονται κάτω από το νερό».
Αυτός και ένας συνάδελφός του ξεκίνησαν να προσπαθούν να καταλάβουν τι θα μπορούσε να δημιουργεί φυσαλίδες σε κλίμακα που έκανε τη Σουηδία να πιστεύει ότι είχε να κάνει με ένα πυρηνικό υποβρύχιο.
Αφότου, μίλησαν με ντόπιους ψαράδες που είπαν ότι μερικές φορές τα δίχτυα τους «έβραζαν», μελέτησαν τη ρέγγα της Βαλτικής σε ενυδρεία και παρατήρησαν ότι κάνει κάποιους ήχους. Στη συνέχεια συνειδητοποίησαν ότι έπρεπε να πολλαπλασιάσουν αυτούς τους ήχους επειδή η ρέγγα ταξιδεύει σε μεγάλα κοπάδια (ένα κοπάδι ρέγγας του Ατλαντικού μπορεί να έχει όγκο έως και τέσσερα κυβικά χιλιόμετρα).
«Αποδεικνύεται ότι η ρέγγα έχει μια κύστη κολύμβησης… και αυτή η κύστη κολύμβησης συνδέεται με τον πρωκτικό πόρο του ψαριού», είπε ο Γουόλμπεργκ. «Είναι μια πολύ μοναδική σύνδεση, που βρίσκεται μόνο στη ρέγγα. Έτσι, μια ρέγγα μπορεί να πιέσει την κύστη της και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να εξωθήσει έναν μικρό αριθμό φυσαλίδων μέσα από το άνοιγμα του πρωκτού». Φάνηκε, μάλιστα, πως οι ρέγγες χρησιμοποιούν αυτές τις φυσαλίδες για να επικοινωνήσουν.
Μετά από τις έρευνες, κατανοήθηκε ότι οι ρέγγες ενός κοπαδιού αισθανθούν κάτι κοντά τους που τις τρομάζει – ας πούμε, ένα πεινασμένο κοπάδι σκουμπριών ή ένα υποβρύχιο που αναζητά Ρώσους κατασκόπους – μπορούν να παράξουν πολύ αέριο.
Ο Γουόλμπεργκ δημοσίευσε τα ευρήματά του μαζί με έναν συνεργάτη του το 2003 και κέρδισε το χιουμοριστικό IG Nobel (παρωδία του βραβείου Νόμπελ) του 2004. Κυρίως, όμως, το σουηδικό ναυτικό σταμάτησε να κινητοποιείται χωρίς λόγο και ένα διπλωματικό ή άλλου τύπου επεισόδιο αποφεύχθηκε.
Τα καλά νέα από τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν ότι οι τόσο συχνοί ήχοι δεν αντιστοιχούσαν σε παραβιάσεις των σουηδικών υδάτων από τους σοβιετικούς. Τα κακά νέα ήταν ότι είχε περάσει 10 χρόνια αναπτύσσοντας το ναυτικό της για την καταδίωξη κλανιών ρέγγας.
