Του Κώστα Ράπτη, αναδημοσίευση από το Capital.gr
Μιλώντας την Παρασκευή στην ΕΡΤ σχετικά με τη δέσμη 12 σημείων για την ειρηνική επίλυση της ουκρανικής κρίσης, που ανακοίνωσε η κινεζική διπλωματία, ανήμερα της πρώτης επετείου της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς δήλωσε χαρακτηριστικά: «Καλωσορίζουμε την εμπλοκή της Κίνας, αρκεί να είναι έντιμη, επιχειρησιακή και σε καμία περίπτωση εις βάρος της Ουκρανίας».
Και πράγματι, η κινεζική πρόταση δεν είναι «επιχειρησιακή», με την έννοια ότι δεν αποτελεί οδικό χάρτη συγκεκριμένων βημάτων, αλλά περισσότερο μια διακήρυξη γενικών αρχών. Αλλά ο υπαινιγμός περί «εντιμότητας» εκφράζει ακριβώς την υποψία ότι η Κίνα δεν τοποθετείται ως ουδέτερος τρίτος, αλλά ως η χώρα που διακηρύσσει την «δίχως όρια φιλία» της με τη Ρωσία.
Άλλωστε το κινεζικό κείμενο μόνο με αρκετή προσπάθεια μπορεί να το χαρακτηρίσει κανείς «σολομώντειο»: αν το πρώτο από τα 12 σημεία στέκεται στην υπεράσπιση της κυριαρχίας και ακεραιότητας όλων των κρατών (και με αυτή την έννοια αποτελεί αντι-ρωσική αιχμή), όλα τα υπόλοιπα, αρχής γενομένης από το δεύτερο περί «εγκατάλειψης της ψυχροπολεμικής νοοτροπίας», αποτελούν στην πραγματικότητα αντι-αμερικανικό κατηγορητήριο.
Ούτε η ίδια η Μόσχα δυσκολεύτηκε να υποδεχθεί το κινεζικό κείμενο, με τον «αστερίσκο» όμως, που διατύπωσε η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα, ότι ο σεβασμός της κυριαρχίας συνδέεται με τον σεβασμό του δικαιώματος στην αυτοδιάθεση, άρα ουσιαστικά με την αποδοχή του τετελεσμένου της πρόσφατης προσάρτησης στη Ρωσική Ομοσπονδία τεσσάρων ουκρανικών επαρχιών κατόπιν «δημοψηφισμάτων» εν μέσω πολέμου.
Η αντικειμενική συνθετότητα της διεθνούς πραγματικότητας δυσκολεύει όσους επιχειρούν να την ερμηνεύσουν με απλουστευτικούς όρους. Διότι ισχύει εξίσου τόσο το ότι η Κίνα και η Ρωσία έχουν συμπήξει έναν «άξονα», που μοιάζει ακατάλυτος, όσο και το ότι οι δύο χώρες δεν ταυτίζονται πλήρως στα συμφέροντά τους ή ακόμη περισσότερο στις μεθόδους με τις οποίες τα προωθούν.
Από αυτή την άποψη, το κινεζικό κείμενο αποβλέπει στην ίδια ανατροπή, δια διπλωματικών μέσων, της αμερικανοκεντρικής τάξης πραγμάτων που επιχειρεί η ρωσική πλευρά στα πεδία των μαχών, αλλά ταυτοχρόνως συνιστά και ένα «φρένο» προς τη Μόσχα.
Και το «φρένο» μπαίνει με πολύ πρακτικούς τρόπους: εφόσον έχει εκδηλωθεί η κινεζική πρωτοβουλία και ενόσω αναμένεται η προαναγγελθείσα επίσκεψη στη Μόσχα του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπινγκ (η οποία δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί πριν από την ετήσια συνεδρίαση της Λαϊκής Εθνοσυνέλευσης της Κίνας στις 5-6 Μαρτίου), δεν είναι νοητό να εξαπολυθεί η μεγάλη εαρινή ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, η οποία θρυλείται τις τελευταίες εβδομάδες ότι επίκειται από στιγμή σε στιγμή.
Από την άλλη πλευρά, το κείμενο των 12 σημείων δεν αποτελεί μεμονωμένη κίνηση. Μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα δημοσιοποιήθηκε τόσο η ευρύτερης εμβέλειας κινεζική Global Peace Initiative, όσο και το κείμενο εργασίας του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών περί Ηγεμονίας (και απαλλαγής του κόσμου από αυτήν), στην οποία διεξοδικά καταγγέλλονται οι μέθοδοι των ΗΠΑ για διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας τους στο στρατιωτικό, πολιτικό, οικονομικό, τεχνολογικό και επικοινωνιακό πεδίο. Και όλα αυτά, ενώ ο επικεφαλής της κινεζικής διπλωματίας Ουανγκ Γι (υπουργός Εξωτερικών μέχρι τέλους του 2022 και πλέον διευθυντής της Κεντρικής Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος) βρισκόταν στην Μόσχα όπου συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ και τον ισχυρό γραμματέα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της Ρωσίας, Σεργκέι Πατρούσεφ, ενώ έγινε δεκτός και από τον Βλαντίμιρ Πούτιν – πάντα σε θερμό κλίμα.
Προηγουμένως ο Ουάνγκ Γι είχε παρακολουθήσει (μόνος σημαντικός μη Δυτικός συμμετέχων πλέον) τη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, όπου προανήγγειλε την εμφάνιση του κειμένου των 12 σημείων. Η έμμεση απάντηση της αμερικανικής πλευράς, προκειμένου προληπτικά να ακυρώσει την απήχηση της κινεζικής κίνησης, ήταν να κινήσει δια του υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν και του διευθυντή της CIA Ουίλιαμ Μπερνς την φιλολογία ότι το Πεκίνο εξετάζει την αποστολή στρατιωτικού υλικού στη ρωσική πλευρά. Μετά δε την εμφάνιση του κειμένου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έκανε το πιο αποκαλυπτικό σχόλιο: «Η ιδέα ότι η Κίνα πρόκειται να διαπραγματευτεί την έκβαση ενός πολέμου εντελώς άδικου για την Ουκρανία απλώς δεν είναι ορθολογική».
Ο ένοικος του Λευκού Οίκου αναρωτήθηκε πώς μπορεί να είναι καλή μία πρόταση την οποία αποδέχεται ο Πούτιν, ωστόσο η βαθύτερη αντίρρησή του προέρχεται απλώς και μόνο από το γεγονός ότι η πρόταση διατυπώνεται από την Κίνα. Το γεγονός ότι η Κίνα προβάλλει εαυτήν ως τον αυριανό μεσολαβητή μιας μείζονος διεθνούς κρίσης αποτελεί τομή.
Η Κίνα (σε αντίθεση με τη Ρωσία που εδώ και πάνω από δύο αιώνες είναι ένας από τους Μεγάλους της Ευρώπης) δεν είχε μέχρι τώρα ιστορική παράδοση διπλωματικού “ακτιβισμού”. Ήταν πάντα το «Μέσο Βασίλειο», το κέντρο του κόσμου της, έξω από τα τείχη του οποίου βρίσκονταν απλώς βάρβαροι. Αλλά και η ανάλυσή της τις τελευταίες δεκαετίες στηρίχθηκε αποκλειστικά σε εμπορικά μέσα – και τέτοια επιθυμεί να παραμείνει η κατάσταση μέχρι να ολοκληρωθεί η πολιτικο-στρατιωτική ενδυνάμωσή της. Γνωρίζει μεν ότι τυχόν ήττα της Ρωσίας θα αποτελέσει πλήγμα για την ίδια, διότι θα την αφήσει μόνη και περικυκλωμένη απέναντι στον αμερικανικό ανταγωνισμό – αλλά δεν χαίρεται με την προοπτική διατάραξης των «δρόμων του μεταξιού» από την ουκρανική κρίση, ούτε βέβαια από τις πυρηνικές απειλές που αφήνει η Μόσχα να πλανώνται.
Αν ο Πούτιν επενδύει στην εξαγορά χρόνου για τους επόμενους μήνες (ή και χρόνια), ευελπιστώντας ότι θα προκύψει εσωτερική κατάρρευση της Ουκρανίας, η κινεζική ηγεσία επιθυμεί να εξασφαλίσει πολύ μεγαλύτερα χρονικά περιθώρια, ώστε να εκπληρώσει τον στόχο της να μετατραπεί, κατά το δυνατόν αθόρυβα, σε πρώτη παγκόσμια δύναμη μέχρι το 2049, εκατοστή επέτειο ίδρυσης της Λαϊκής Δημοκρατίας.
Είναι η αμερικανική πλευρά, η οποία επείγεται για ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών», όσο ακόμη τα πλεονεκτήματά της παραμένουν αδιαμφισβήτητα. Και για αυτό τον λόγο άλλωστε εγκατέλειψε, ως «πολυτέλεια» στις παρούσες συνθήκες, την προσπάθεια να δημιουργήσει αποστάσεις ανάμεσα στο Πεκίνο και τη Μόσχα, οικειοποιούμενο τη μία πλευρά εις βάρος της άλλης, κατά το θεαματικό προηγούμενο των Νίξον και Κίσινγκερ. Άλλωστε οι διαφορετικές πτέρυγες της Ουάσιγκτον δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν στο ποιον ανταγωνιστή ιεραρχούν ως πρώτο στόχο και ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής ήταν το να στοχοποιήσουν αμφοτέρους.
Το αποτέλεσμα είναι ιστορικά πρωτότυπο: η Κίνα και η Ρωσία βρέθηκαν η μία στην αγκαλιά της άλλης μολονότι οι σχέσεις τους σημαδεύονταν ιστορικά από ανταγωνισμό και καχυποψία. Οι σημερινές ρωσικές επαρχίες της Άπω Ανατολής αποτελούσαν μέχρι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα την «Εξώτερη Μογγολία» της Κινεζικής Αυτοκρατορίας, ενώ οι δύο χώρες βρέθηκαν εμπλεκόμενες σε μεθοριακούς πολέμους ακόμη και όταν αμφότερες ανήκαν στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο.
Την παρεμβολή μεταξύ Ρωσίας και Κίνας που δεν επιχειρούν πλέον οι ΗΠΑ φαίνεται πως στο εξής θα δοκιμάζει για λογαριασμό του το Πεκίνο μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης. Είναι σαφές ότι οι κυριότερες χώρες της Ε.Ε. δεν θα συμμετάσχουν σε έναν οικονομικό πόλεμο κατά της Κίνας με τον ίδιο ζήλο που προσχώρησαν στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Και πάντως, η προβολή του «ειρηνευτικού» προσώπου του Πεκίνου (που έχει μεγαλύτερο βάρος από τις φιλοδοξίες μεσαίων δυνάμεων όπως λ.χ. η Τουρκία) απευθύνεται όχι μόνο στο ευρωπαϊκό ακροατήριο, αλλά και σε αυτό του επιδεικτικά ουδέτερου Παγκόσμιου Νότου, καθώς και στον μηχανισμό του ΟΗΕ, στον οποίο υπόσχεται μιαν έξοδο του Οργανισμού από την τωρινή βαθιά του κρίση.
