Εδώ και λίγες μέρες, ο παγκόσμιος καπιταλιστικός κόσμος και ιδίως ο δυτικός, έχει στα χείλη του μία λέξη: «contagion». Δεν πρόκειται για την έλευση των ζόμπι μέσα από μια πανδημία όπως μας έδειχνε το «The Walking Dead» αλλά για την επιβεβαίωση των zombienomics. Εταιρείες, ιδίως του χρηματοπιστωτικού τομέα, που επιβίωναν ή διασώθηκαν χάρη στην πιστωτική χαλάρωση (το ατελείωτο χρήμα των κεντρικών τραπεζών) ή αφού έφτιαξαν μια γιγάντια φούσκα, σκάνε με κρότο, «επιμολύνοντας» τον τραπεζικό τομέα και προκαλώντας «συστημικό κίνδυνο».
Εν προκειμένω, πρόκειται για την Silicon Valley Bank και την κατάρρευσή της, η οποία είναι και η μεγαλύτερη τραπεζική κατάρρευση μετά το 2008. Η Ομοσπονδιακή Αρχή Εγγύησης Καταθέσεων (FDIC) των ΗΠΑ ήδη ανέλαβε την τράπεζα για να διασφαλίσει τις καταθέσεις έως του ύψους των 250.000 δολαρίων. Όπως πάντα, άλλες τράπεζες σπεύδουν να καλύψουν το κενό της, ενώ αγωνία επικρατεί τόσο στους καταθέτες για το ύψος της διασφάλισης των καταθέσεών τους, όσο και για την πιθανότητα να επεκταθεί ο συστημικός κίνδυνος, λόγω των γνωστών ή και αγνώστων (και αδιαφανών) διατραπεζικών σχέσεων. Η τράπεζα, η οποία περηφανευόταν για τις χρηματοδοτήσεις της προς νεοφυείς επιχειρήσεις και διέθετε μέχρι το Δεκέμβριο περιουσιακά στοιχεία ύψους 209 δισ. δολαρίων (ποσό μεγαλύτερο από το ελληνικό ΑΕΠ δηλαδή) κατέρρευσε μέσα σε λίγες μέρες σαν χάρτινος πύργος και αφού τα διευθυντικά της στελέχη έβαλαν κάμποσα εκατομμύρια δολάρια στην άκρη.
Οι αρχές και οι οικονομολόγοι στις ΗΠΑ έσπευσαν (στην πλειοψηφία τους, όχι όλοι) να διαβεβαιώσουν ότι δεν υπάρχει συστημικός κίνδυνος. Οι διαβεβαιώσεις αυτές ελάχιστα μας καθησυχάζουν, κυρίως εξαιτίας του πλαισίου στο οποίο λαμβάνει χώρα η εν λόγω εξέλιξη. Το προφανές στοιχείο είναι ότι ο τραπεζικός τομέας διεθνώς παραμένει παροιμιωδώς αδιαφανής. Δεν είναι όμως μόνο ή κυρίως αυτό. Η έξοδος από την κρίση του 2007- 2008 για το πολύ μεγάλο κεφάλαιο συντελέστηκε μέσα από την κρατικοποίηση των χρεών του. Οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι κυβερνήσεις διόγκωσαν το δημόσιο χρέος προκειμένου να δώσουν φτηνό χρήμα και εγγυήσεις στους τραπεζίτες, οι οποίοι με τη σειρά τους κράτησαν αυτά τα κεφάλαια και τα έριξαν σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα και σε λίγες ολιγοπωλιακές επιχειρήσεις.
Το ακριβές παγκόσμιο μέγεθος της πιστωτικής χαλάρωσης είναι άγνωστο. Γνωρίζουμε ενδεικτικώς ότι στις ΗΠΑ, η FED προχώρησε μεταξύ 2007 και 2017 σε ποσοτική χαλάρωση της τάξης περίπου των 3,6 τρισ. δολαρίων. Όλες οι κεντρικές τράπεζες προχώρησαν σε αντίστοιχα προγράμματα, με αναφορά την κρίση του 2007-2008 και τη διαχείριση των συνεπειών της, όπως και αργότερα την πανδημία.
Για να έχουμε μια έμμεση ένδειξη, στα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ, το χρέος των κεντρικών κυβερνήσεων, από 66% το 2007 έφτασε το 107% το 2019, δηλαδή τις παραμονές της πανδημίας. Το χρέος αυτό όμως, δεν έγινε δημόσιες επενδύσεις, ούτε μετατράπηκε σε άνοδο του βιοτικού επιπέδου της εργατικής τάξης. Τα εισοδήματα από την εργασία αντιθέτως έπεφταν σταθερά, ακριβώς κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα, μέσα από το μηχανισμό της ποσοτικής χαλάρωσης και της αύξησης του δημοσίου χρέους, τα χαμηλότερα και μεσαία εισοδήματα, να διασώζουν και να μεγαλώνουν τον πλούτο στην κορυφή της πυραμίδας.
Με άλλα λόγια, διαμορφώθηκε μια πολιτική αντιμετώπισης της φούσκας των τραπεζών και των ενυπόθηκων δανείων του 2007-2008 μέσα από μια φούσκα των πάντων. Οι πλουσιότεροι παρασιτούν εις βάρος όλων των υπολοίπων, ελέγχουν την πολιτική εξουσία απολύτως και επενδύουν τη λεία της λεηλασίας τους σε μη παραγωγικές, κατά βάση, επενδύσεις. Έχουμε γράψει και αλλού ότι αυτή η πολιτική συνδυάστηκε με μια επίμονη πτώση της παραγωγικότητας της εργασίας στον αναπτυγμένο κόσμο.
Δεν σταμάτησε όμως εκεί το «κακό»: ενώ οι αμοιβές των εργαζομένων παραμένουν πολύ χαμηλές, η ολιγοπωλιακή και μονοπωλιακή συγκρότηση της παγκόσμιας οικονομίας, σε συνδυασμό με τις ιμπεριαλιστικές πολιτικές των ΗΠΑ και την προϊούσα ενεργειακή κρίση εκτόξευσαν τον πληθωρισμό. Οι κεντρικοί τραπεζίτες τι έκαναν; Το γνωστό. Φόρτωσαν την κρίση που πληρώνουν ήδη λόγω του πληθωρισμού κυρίως τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα, ξανά σε αυτά, μέσω της αύξησης των επιτοκίων. Οι καταναλωτές κοινώς ξεζουμίζονται από δύο και τρεις πλευρές. Οι δε μεγαλύτεροι επενδυτές έχουν κάθε λόγο να αποσύρουν καταθέσεις, οι οποίες δίνουν πολύ χαμηλά επιτόκια για να επενδύσουν σε ομόλογα με πολύ υψηλότερα επιτόκια και περιθώρια κέρδους. Πρόκειται για μια πολύπλευρη κρίση, η οποία μπορεί να ανατινάξει τις οικονομίες ένδοθεν. Πρόκειται για διπλό χτύπημα στα τραπεζικά συστήματα.
Τι θα κάνουν οι κεντρικοί τραπεζίτες (για τις άβουλες κυβερνήσεις δεν υπάρχει λόγος να μιλάμε καν); Θα συνεχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια καταφέρνοντας διπλό πλήγμα στον τραπεζικό τομέα; Ή θα προχωρήσουν σε νέα ποσοτική χαλάρωση, εγκαταλείποντας το στόχο της μείωσης του πληθωρισμού;
Φυσικά, στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα θα ακούμε για καιρό ότι είμαστε προστατευμένοι. Να μην έχουμε αυταπάτες: δεν υπάρχει καμία καπιταλιστική κρίση από την οποία είμαστε προστατευμένοι. Η νέα όξυνση της κρίσης του ελληνικού συστήματος εξουσίας ξεκίνησε με το έγκλημα στα Τέμπη. Θα συνεχιστεί με ένα νέο επεισόδιο χρηματοπιστωτικής κρίσης, έως κατάρρευσης.
