«Το πραγματικό λύκειο είναι το δικό σας. Είναι εκείνο που συνδέεται στενότερα με την ιταλική κουλτούρα», αναφώνησε η νεοφασίστρια πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι στους μαθητές αγροτικών σχολών, με αφορμή την έκθεση Vinitaly στη Βερόνα. Για την Ιταλίδα πολιτικό, τα επαγγελματικά σχολεία, περισσότερο από εκείνα της κλασσικής ή επιστημονικής κατεύθυνσης είναι πιο «διορατικά» και «προσφέρουν περισσότερες διεξόδους» στην αγορά εργασίας. Μιλώντας, όχι τυχαία, σε μία αρκετά ξενόφοβη και ακροδεξιά περιφέρεια, η Μελόνι τόνισε πως όραμά της είναι «να ενισχύσει τον δεσμό που υπάρχει μεταξύ του πολιτισμού μας, των εδαφών και της ταυτότητάς μας» και εξήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου τύπου λυκείου, του σχολείου Made in Italy, θυμίζοντας τις τεχνικές σχολές επί φασιστικού καθεστώτος Μουσολίνι. Πώς θα είναι όμως το λύκειο Made in Italy που ανακοίνωσε η κυβέρνηση Μελόνι;

Το σχολείο που οραματίζεται η Μελόνι, αλλά δεν το ομολογεί ανοικτά, είναι το σε γενικές γραμμές παρόμοιο με αυτό που τα τελευταία χρόνια προωθούν οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις. Εκείνο που στον νέο κύκλο σπουδών του συγκεκριμενοποιεί τις κατευθύνσεις και τις προτεραιότητες των επιχειρήσεων και τις ανάγκες της αγοράς. Αφενός για προσωπικό καταρτισμένο στις προτεραιότητες του νέου μοντέλου παραγωγής και αφετέρου ήδη πειθαρχημένου στις ιδεολογικές αρχές του ανταγωνισμού, της επιβίωσης και του κοινωνικού δαρβινισμού, του (ιδεολογικού και κοινωνικού) κομφορμισμού και της αδιαφορίας για την πολιτική. Ιδίως για την ταξική της διάσταση. Το Made in Italy σχολείο της Μελόνι θα είναι εκείνο που δεν θα δίνει πλέον έμφαση στη διδασκαλία των Λατινικών και των Αρχαίων Ελληνικών ως μαθημάτων «άχρηστων» για το επαγγελματικό μοντέλο του καπιταλισμού των υπηρεσιών, της οικονομίας της πλατφόρμας και της κατανάλωσης. Γιατί το σχολείο που οραματίζεται η νεοφασιστική κυβέρνηση θα επεκτείνεται ως ουσία του προγράμματός του και στην πανεπιστημιακή παιδεία. Σύμφωνα με το υπ’ αριθμ. 497 νομοσχέδιο που κατατέθηκε για συζήτηση στο Κοινοβούλιο, προβλέπονται εναλλασσόμενα μαθήματα σχολικής εργασίας. Επεκτείνοντας το γνωστό (και θανατηφόρο πολλές φορές) μέτρο της «επαγγελματικής κατάρτισης στην πράξη» (alternanza scuola e lavoro) του Ματέο Ρέντσι, το πρόγραμμα σπουδών θα σχεδιάζεται με τους βιομηχανικούς κλάδους αναφοράς, θα είναι συγκεκριμένο και όχι επικίνδυνο. Το πρόγραμμα που περιέχεται στο νομοσχέδιο στοχεύει στη δημιουργία «ενός δικτύου λυκείων με γραφεία στις περιφέρειες του Made in Italy», που θα συντονίζεται από το ίδιο το υπουργείο και θα το ενστερνισθούν «οι  επιχειρηματίες που εκπροσωπούν την αριστεία του Made in Italy».

Ο προσανατολισμός του νέου λυκείου στα ιταλικά αυτά ιδεώδη, συνδυάζεται και κατ’ επίφαση με την εθνική διάσταση της εκπαίδευσης, που επαγγέλλεται το πυροτεχνικό μέτρο των προστίμων (από 5 έως 100.000 ευρώ) που πρότεινε για τις δημόσιες υπηρεσίες ο νεοφασίστας αντιπρόεδρος της Βουλής, Φάμπιο Ραμπέλι, που επιμένουν να χρησιμοποιούν αγγλικούς ή ξενικούς όρους, αντί για τις αντίστοιχες ιταλικές ερμηνείες τους. Και αυτό παρ’ όλο που η ίδια η Μελόνι φοίτησε σε λύκειο τουριστικής διαχείρισης (στο  Amerigo Vespucci στη Via Tiburtina) με ειδίκευση στις ξένες γλώσσες (με άριστο απολυτήριο λυκείου, 60/60).

Τα δύο πρώτα χρόνια η διδακτέα ύλη  θα περιλαμβάνει: ιταλική γλώσσα και λογοτεχνία, ξένο πολιτισμό, ιστορία της τέχνης, μαθηματικά, πληροφορική, φυσικές επιστήμες, φυσική, αθλητισμό, ιστορία και γεωγραφία , δίκαιο και πολιτική οικονομία, απαραιτήτως θρησκευτικά ή «εναλλακτικές δραστηριότητες». Για τη δεύτερη διετία, πάλι οικονομικά και διαχείριση εταιρειών Made in Italy, «επιχειρηματικά μοντέλα στους κλάδους της μόδας, της τέχνης και των τροφίμων». Αλλά όχι λατινικά. Αντίθετα έμφαση θα δίνεται έμφαση στην προετοιμασία για την ιταλική κουζίνα, το κρασί και τη μόδα. Μαθήματα όμως θα υπάρχουν και για δίκαιο, πολιτική οικονομία και πληροφορική. Κύριο ρόλο θα έχει το μάθημα «Οικονομία και διαχείριση εταιρειών Made in Italy». Δηλαδή την τόσο επιζητούμενη από τους εργοδότες σχέση του σχολείου-κέντρου κατάρτισης με την επιχείρηση αναφοράς της, την οικονομική κάλυψη, το μάρκετινγκ. Θα ακολουθεί η σειρά μαθημάτων για τα «Επιχειρηματικά μοντέλα στη μόδα, την τέχνη και το φαγητό». Από το τρίτο έτος θα μπουν στο πρόγραμμα και τα φιλολογικά μαθήματα.

Το διδακτικό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει 891 διδακτικές ώρες την πρώτη διετία, «που αντιστοιχούν κατά μέσο όρο σε 27 ώρες την εβδομάδα». Και 1.023 ώρες τη δεύτερη διετία και το πέμπτο έτος, «που κατά μέσον όρο θα  αντιστοιχούν σε 31 ώρες/εβδομάδα». Ο σκοπός του λυκείου Made in Italy θα είναι «να καθοδηγήσει τον μαθητή να εμβαθύνει και να αναπτύξει τις γνώσεις και τις δεξιότητες και να αναπτύξει τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να κατανοήσει την πολυπλοκότητα και την ιδιαιτερότητα ορισμένων στρατηγικών τομέων της οικονομίας της χώρας, του λεγόμενου Made in Italy στους διάφορους παραγωγικούς τομείς στη χώρα». Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα πρέπει να προσφέρει γνώσεις σχετικά με τις «αρχές της διοικητικής οικονομίας,  εργαλεία για τη συνολική διαχείριση μιας επιχείρησης. Επιχειρηματικά μοντέλα, ειδικά τα επιχειρηματικά μοντέλα εταιρειών στους τομείς της μόδας, της τέχνης και των τροφίμων και προηγμένες τεχνικές μάρκετινγκ».

Όπως ο φασισμός του Μουσολίνι επιδίωκε την «επανεκκίνηση» του θεσμικού θώρακα της πολιτικής και της κοινωνίας, προκειμένου να «θεσμοποιήσει» τις δικές του δυνατότητες και να εξασφαλίσει για το όσο το δυνατόν περισσότερο τον έλεγχο των θεσμών και της κοινωνίας, έτσι και η Μελόνι, με πρόσχημα την χάραξη μίας πραγματικά εθνικής πολιτικής, διαμορφώνει με βολονταριστικό και ντετερμινιστικό τρόπο της πολιτειακή και θεσμική πραγματικότητα. Το νέο είδος λυκείου, η ιλαροτραγωδία για τη χρήση της ιταλικής γλώσσας, δεν θα πρέπει να γίνονται αντιληπτά αποκομμένα από άλλους «ηρωισμούς» της νεοφασιστικής κυβέρνησης , όπως ο διορισμός προσώπων προσκείμενων στην κυβέρνηση στην ηγεσία κρατικών μουσείων (το Maxxi στη Ρώμη), έως τη φαρσοκωμωδία για την (ψευτο-)αντίσταση στο «συνθετικό κρέας» ή τη σταυροφορία του Ματέο Σαλβίνι ενάντια στο αλεύρι από ειδικές ακρίδες (του βιετναμέζικης προέλευσης μόνον όχι εκείνο που ήδη κυκλοφορεί από ιταλικές εταιρείες στα ράφια των σουπερμάρκετ).

Φυσικά το τεχνικό λύκειο και η δήθεν προστασία της ιταλικής (κατά βάση της αγροτοδιατροφικής βιομηχανίας μόνον) αποσκοπεί αφενός να αποσπάσει την προσοχή της κοινής γνώμης -ή να παραμορφώσει την εικόνα- από την αναντίρρητη καθυστέρηση και ανικανότητα της κυβέρνησης Μελόνι να διαχειρισθεί το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Pnrr) και τα κεφάλαια που συνδέονται με αυτό. Η αδυναμία τούτη, σε συνδυασμό με τη σκανδαλώδη τροποποίηση για τις δημόσιες αναθέσεις και διαγωνισμούς, θα οδηγήσουν σε έναν ακόμη υποβιβασμό της Ιταλίας μεταξύ των τελευταίων χωρών στην Ευρώπη στην απορρόφηση κονδυλίων. Αφετέρου, δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί ο θόρυβος που κατορθώνουν να σηκώσουν στην κοινή γνώμη τέτοιες διακηρύξεις σε συνδυασμό με τις οπισθοδρομικές κορώνες της κυβέρνησης για το μεταναστευτικό, την αποστολή δυνάμεων έως και τον Ειρηνικό, την αντίθεση στην υιοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια. Τεχνάσματα που έχουν απήχηση στον κοινωνικό ιστό και σε βάθος χρόνου και καθ’ όσον έχει ξεκινήσει η «θεσμοποιητική» εκστρατεία των «Αδελφιών της Ιταλίας» για την αλλαγή του κράτους και την πολιτιστική-ιδεολογική οικειοποίησή του, να οδηγήσει σε άλωση θεσμική και πολιτική.

Μη λησμονούμε πως η άλωση του κράτους στα απολυταρχικά καθεστώτα ξεκινά (όπως έγινε με τον Μουσολίνι) από τον προσεταιρισμό της οικονομικής εξωθεσμικής εξουσίας. Αυτό δηλαδή που σήμερα πράττει η Μελόνι, με έμφαση τον αγροτοδιατροφικό κλάδο, την αμυντική βιομηχανία και την ενέργεια. Κατόπιν, εξασφαλίζει τη συνέργεια της καθεστηκυίας πολιτικής τάξης (τώρα τον πρόεδρο Ματαρέλα η Μελόνι, όπως τότε τον βασιλιά Βιττόριο Εμμανουέλε ο Μουσολίνι) και κατόπιν «κορπορατιβιστικά» ελέγχοντας τις Περιφέρειες (όπως τότε ο Ντούτσε και σήμερα με το νομοσχέδιο για τη «διαφοροποιημένη αυτοδιοίκηση» η Μελόνι). Και τέλος, όπως και ο Μουσολίνι (και καθ’ ημάς εάν θυμάστε ο Μεταξάς, με την τεχνική εκπαίδευση και την εισαγωγή της δημοτικής στα σχολεία) στον έλεγχο και κατεύθυνση της εκπαιδευτικής πολιτικής και του πολιτισμού. H ηγεμονία, όπως είναι γνωστό, επιβάλλεται όχι μόνον μέσα από τους θεσμικούς ή τους νόμιμους συντελεστές, αλλά από την ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑ και ΣΥΝΟΧΗ της πλατύτερης Weltanshaung που μέσα από άλλες παραμέτρους -συχνά εξωθεσμικές- λειτουργεί κι επενεργεί ΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ-ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ μέσα από μία γενικότερη πολιτιστική (ανα)διαμόρφωση του συλλογικού υποκειμένου.

Και ειδικά στο σχολείο και τότε και ιδίως σήμερα ο νεοφασισμός με ακόμη πιο αποφασιστικό τρόπο (πχ από τις επαίσχυντες μεταρρυθμίσεις της Λετίτσια Μοράτι επί κυβερνήσεων Μπερλουσκόνι ή του Ματέο Ρέντσι) προωθεί τη βούληση των επιχειρηματικών κύκλων. Μία βούληση που θέλει οι κανόνες που ρυθμίζουν το οικονομικό σύστημα να είναι ίδιοι με εκείνους που κυβερνούν και όλες τις υπόλοιπες λειτουργίες της κοινωνικής σφαίρας.

Υπό αυτό το πνεύμα, η αποδυνάμωση του ανθρωπιστικού μοντέλου στο λύκειο, που στόχευε στην κριτική ανάπτυξη της γνώσης και στην ελευθερία της επιλογής και όχι στην πειθαρχημένη και ιεραρχημένη κατάρτιση σε προκαθορισμένες δεξιότητες αποτελεί μία αναιδή υλοποίηση της λεγόμενης «Θεωρίας της αντιστοιχίας» (Correspondence Theory). Δηλαδή στην -όχι διαλεκτική-αντιστοίχιση μαθητή/δασκάλου, σχολείου/εργασίας, πολιτών/κράτους, επί τη βάσει της νομιμοποίησης της ιεραρχικής διαίρεσης της εργασίας. Και φυσικά και στην «ιδεολογία των πηλίκων νοημοσύνης», όχι όλοι κατάλληλοι για κάποια πράγματα, που εδράζεται στην ταξική διαίρεση, επιλογή, ιεράρχηση, τον τεχνητό καθορισμό της γνώσης υπό το πρίσμα μίας ευγονικής αντίληψης για την «εξυπνάδα».

Υποκρύπτοντας το σχέδιο της αγοράς για δημιουργία, αναλώσιμου και υποτακτικού, προσωπικού, οι νεο-κυβερνήσεις (φιλελεύθερες και φασιστικές) επιδιώκουν να μετατρέψουν το σχολείο σε ένα εργαστήριο παραγωγής εργατικής δύναμης, παρέχοντας ειδικευμένες γνώσεις και όχι εγκυκλοπαιδική και κριτική μάθηση, αλλά κυρίως μετατρέποντας τα σχολικά χρόνια σε περίοδο προσαρμογής των εφήβων στην έννοια της εργασίας, όχι ως παίδευση και κοινωνικοποίηση, αλλά ακριβώς ως «δουλειά». Δεν επιδιώκουν την ένταξη μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο και τη συμμετοχή στα κοινά, σαν εμπειρική προσπάθεια για την κατανόηση της φύσης ή της κοινωνίας,  αλλά σαν εκμάθηση και τρόπο λειτουργίας μέσα σε μία επιχείρηση και των ιεραρχικών δομών και των παραγωγικών επιταγών της, βλέποντας το παιδί ως «εν δυνάμει» ενήλικο.

Βέβαια, αυτή η «φολκλορική» αντίληψη για την αγορά, την εργασία, τις δεξιότητες, προς τα οποία θα πρέπει να εστιάζεται το σχολείο και η «ωφελιμιστική του» κατεύθυνση, δεν μπορεί να υποκρύψει τις υλικές και αντικειμενικές δυσχέρειες μίας κοινωνίας ανισοτήτων, όπως είναι η σημερινή Ιταλία. Εκεί όπου, το πρόβλημα δεν είναι τι είδους γνώση παρέχει το σχολείο, αλλά οι υλικές δυνατότητες που έχουν οι μαθητές να συνεχίσουν τις σπουδές τους, ακόμη και στη δημόσια εκπαίδευση.

Τη στιγμή που τα επίσημα στοιχεία δείχνουν πως η παιδική εργασία ανέρχεται σε 336.000 ανηλίκους, με περίπου έναν στους 15 εφήβους έως 16 ετών να εργάζεται, για να συμβάλει στο οικογενειακό εισόδημα, η ανισότητα στην εκπαίδευση και τις δυνατότητές της είναι αγεφύρωτη. Η υποβάθμιση των σπουδών και της υλικοτεχνικής δυνατότητας ή της στελέχωσης σε προσωπικό των σχολείων στην Ιταλία είναι τόσο μεγάλη, που η αποκαρδίωση των μαθητών φθάνει σε δυσθεώρητα ύψη με τους επτά στους δέκα να έχουν εκφράσει ακόμη και τη θέληση να εγκαταλείψουν τις σπουδές.  

Το Made in Italy σχολείο της Μελόνι, σαν τα τεχνικά σχολεία του Μουσολίνι, υπόσχεται ένα προκαθορισμένο, αλλά όχι εξασφαλισμένο, μέλλον στους μαθητές, μελλοντικούς εργαζόμενους στο συγκεκριμένο μοντέλο παραγωγής.