Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) πρόκειται να εκτοξεύσει έναν δορυφόρο στον πλανήτη Δία, μια από τις πιο φιλόδοξες αποστολές του οργανισμού που έγιναν ποτέ. Ο δορυφόρος σχεδιαζόταν αρχικά να φύγει από τη Γη σήμερα, για να ξεκινήσει ένα ταξίδι οκτώ ετών που θα καταλήξει στα μεγάλα φεγγάρια του γιγαντιαίου πλανήτη.
Ωστόσο, μια έκτακτη πρόγνωση για ενδεχόμενο κεραυνών οδήγησε στην αναβολή της εκτόξευσης για αύριο.
Υπάρχουν καλές ενδείξεις ότι αυτοί οι παγωμένοι κόσμοι – η Καλλιστώ, η Ευρώπη και ο Γανυμήδης – κρύβουν ωκεανούς υγρού νερού σε βάθος.
Η αποστολή του Esa στοχεύει, επίσης, στο να διαπιστώσει εάν τα φεγγάρια έχουν τις απαραίτητες συνθήκες για τη διατήρηση της ζωής.
Το έργο είναι γνωστό ως «Jupiter Icy Moons Explorer», ή «Juice» για συντομία.
Το Juice δεν επιδιώκει να ανιχνεύσει τη ζωή – δεν θα στείλει πίσω φωτογραφίες εξωγήινων ψαριών για παράδειγμα. Αλλά θα μπορούσε να βοηθήσει να καθοριστεί εάν οι συνθήκες στους κρυμμένους ωκεανούς των φεγγαριών έχουν τουλάχιστον μια πιθανότητα να υποστηρίξουν απλούς μικροβιακούς οργανισμούς.
Αυτή δεν είναι μια τρελή ιδέα, λέει η καθηγήτρια Carole Mundell, διευθύντρια επιστήμης στο Esa.
«Σε κάθε ακραίο περιβάλλον στη Γη, είτε πρόκειται για υψηλή οξύτητα, υψηλή ραδιενέργεια, χαμηλή θερμοκρασία, υψηλή θερμοκρασία – βρίσκουμε μικροβιακή ζωή σε κάποια μορφή», είπε στο BBC News.
«Αν κοιτάξετε τις (ηφαιστειακές) οπές στον πυθμένα των ωκεανών της Γης, αυτές μοιάζουν ακόμη και με εξωγήινους κόσμους. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο αυτή η μικροβιακή ζωή δεν θα μπορούσε να υπάρχει αλλού, αν έχουμε παρόμοιες συνθήκες. Και είναι αυτές οι συνθήκες που θέλουμε να σπουδάσουμε με τον Juice».
Η αποστολή των 1,6 δισ. ευρώ έχει προγραμματιστεί να εκτοξευθεί με πύραυλο Ariane-5 από το Κουρού της Γαλλικής Γουιάνας, στις 09:15 τοπική ώρα (13:15 BST).
Ο πύραυλος Ariane δεν έχει την ενέργεια να στείλει τον Juice απευθείας στον Δία, σίγουρα όχι μέσα σε ένα χρήσιμο χρονικό πλαίσιο.
Αντίθετα, θα στείλει το διαστημόπλοιο σε μια διαδρομή γύρω από το εσωτερικό Ηλιακό Σύστημα. Στη συνέχεια, μια σειρά από πτήσεις της Αφροδίτης και της Γης θα μεταφέρει βαρυτικά την αποστολή στον προορισμό της.
Η άφιξη στο σύστημα Jovian αναμένεται τον Ιούλιο του 2031.
To Juice θα πραγματοποιήσει 35 κοντινά περάσματα από τα φεγγάρια – φτάνοντας σε απόσταση 400 χιλιομέτρων από την επιφάνειά τους περιστασιακά – πριν εγκατασταθεί σε τροχιά γύρω από τον Γανυμήδη.
Το διαστημόπλοιο μεταφέρει συνολικά 10 όργανα. Υπάρχουν διάφορες κάμερες, ανιχνευτές σωματιδίων, ραντάρ για τη χαρτογράφηση υποεπιφανειακών χαρακτηριστικών, ενώ υπάρχει ακόμη και ένα lidar, το οποίο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία τρισδιάστατων χαρτών του εδάφους της επιφάνειας.
Αλλά είναι το μαγνητόμετρο που δόθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο που θα μπορούσε να παρέχει μερικά από τα πιο σημαντικά δεδομένα. Το πείραμα που κατασκευάστηκε από το Imperial College του Λονδίνου θα μας πει για τις ιδιότητες των κρυμμένων ωκεανών των φεγγαριών. Και στον Γανυμήδη, συγκεκριμένα, οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι αρκετά λεπτομερείς.
«Θα γνωρίζουμε το βάθος του ωκεανού, την περιεκτικότητά του σε αλάτι, πόσο βαθιά είναι ο φλοιός πάνω από τον ωκεανό και αν ο ωκεανός είναι σε επαφή με τον βραχώδη μανδύα», εξήγησε ο καθηγητής Michele Dougherty, κύριος ερευνητής του μαγνητομέτρου του Imperial.
«Έτσι, θα κατανοήσουμε την εσωτερική δομή του φεγγαριού και από παρατηρήσεις από άλλα όργανα που κοιτάζουν την επιφάνεια, θα είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε εάν υπάρχει οργανικό υλικό σε αυτήν την επιφάνεια».
Η Γη μας έχει διδάξει ότι η ζωή απαιτεί τέσσερις βασικές εισροές: υγρό νερό, θρεπτικά συστατικά κάποιου είδους, πηγή ενέργειας και χρόνος – μια εκτεταμένη περίοδος σταθερότητας κατά τη διάρκεια της οποίας η βιολογία μπορεί να εδραιωθεί και να εδραιωθεί.
Από καιρό θεωρούσαμε τον Άρη ως τον πιο πιθανό υποψήφιο να φιλοξενήσει εξωγήινη ζωή, αν όχι σήμερα, κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν του.
Αλλά για τους αστροβιολόγους – επιστήμονες που μελετούν την πιθανότητα ύπαρξης ζωής αλλού στο Σύμπαν – τα καλυμμένα με πάγο φεγγάρια του Δία και επίσης του Κρόνου αρχίζουν πραγματικά να κεντρίζουν το ενδιαφέρον τους.
Αυτοί οι κόσμοι μπορεί να βρίσκονται στο κρύο, εξωτερικό εύρος του Ηλιακού Συστήματος, μακριά από τον Ήλιο, αλλά θα μπορούσαν απλώς να ικανοποιήσουν τις τέσσερις εισροές – ακόμη και για μια παροχή ενέργειας. Δεν είναι το φως και ζεστασιά από ένα αστέρι, αλλά η συνεχής βαρυτική συμπίεση και ώθηση των γιγάντιων πλανητών που ασκούν στα φεγγάρια.
Είναι αυτή η κάμψη που παρέχει τα μέσα για να διατηρηθεί το νερό σε υγρή μορφή και θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει το είδος των ηφαιστειακών συστημάτων αερισμού στους πυθμένες των ωκεανών που αναφέρει ο καθηγητής Mundell και που ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα μπορούσε να ήταν η αρχή της ζωής στη Γη.
«Αν ήμουν άνθρωπος του στοιχήματος, πιθανότατα θα έβαζα τα χρήματά μου στο Europa να έχει ζωή που είναι ζωντανή, που υπάρχει σήμερα», λέει ο καθηγητής Lewis Dartnell, αστροβιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Westminster. «Οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο είναι πολύ υψηλότερες από την εύρεση υπάρχουσας (ζωντανής) ζωής στον Άρη σήμερα».
Οι ΗΠΑ θα ξεκινήσουν τη συνοδευτική αποστολή τους, γνωστή ως Clipper, τον επόμενο χρόνο. Θα επικεντρωθεί στην Ευρώπη, πραγματοποιώντας 50 πτήσεις, μερικές από τις οποίες είναι χαμηλά στα 25 χιλιόμετρα.
Το κοντινό πέρασμα ενός πλανητικού προορισμού συνήθως ακολουθείται από ένα μεταγενέστερο διαστημόπλοιο που μπαίνει σε τροχιά και στη συνέχεια μια περαιτέρω αποστολή που προσπαθεί να προσγειωθεί.
Έτσι έχει προχωρήσει η εξερεύνηση στον Άρη, όπου πρόκειται να κάνουμε ένα επιπλέον βήμα – αυτό της προσπάθειας να φέρουμε υλικό πίσω στη Γη για μελέτη στο εργαστήριο.
Οι έρευνες στα φεγγάρια του Δία και του Κρόνου δεν είναι τόσο προηγμένες στη σειρά, αλλά είναι δυνατό να οραματιστούμε εγχειρήματα αργότερα αυτόν τον αιώνα που θα μπορούσαν να προσγειωθούν σε αυτά τα συναρπαστικά σώματα του Ηλιακού Συστήματος και να επιδιώξουν να τρυπήσουν μέσα από τον παγωμένο φλοιό τους και να δοκιμάσουν τα νερά παρακάτω.
«Αν βρούμε στοιχεία για ζωή στα φεγγάρια του Κρόνου ή του Δία, τότε σχεδόν σίγουρα θα ήταν ανεξάρτητης προέλευσης», λέει ο Βασιλικός αστρονόμος, καθηγητής Sir Martin Rees.
«Αυτό τότε θα έφερε ένα βαρυσήμαντο μήνυμα ότι η ζωή – αν είχε ξεκινήσει δύο φορές, ανεξάρτητα, στο Ηλιακό μας Σύστημα – δεν μπορεί να είναι μια σπάνια ατυχία, και σχεδόν σίγουρα υπάρχει σε ένα δισεκατομμύριο μέρη στον γαλαξία μας, και μεταμορφώνει εντελώς τον τρόπο κοιτάμε τον ουρανό».
