Μέχρι να έρθει η πανδημία και να τους ρίξει ένα γερό χαστούκι, οι Gen Zs, αν και είχαν περάσει από τη χρηματοοικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008- ήταν μικροί βέβαια τότε, είχαν κατηγορηθεί για πολλά -αδιάφοροι, έρμαια της τεχνολογίας, απολιτίκ. Τώρα, όλες αυτές οι θεωρήσεις καταρρίπτονται… με κρότο. Ο λόγος για όσους είναι σήμερα από 17 έως 28 ετών (έχουν γεννηθεί δηλαδή από το 1995 έως το 2010).

«Πρόκειται για μια γενιά με διακριτά χαρακτηριστικά, αυτά της γενιάς που μεγάλωσε μέσα σε κρίσεις» ξεκινάει να περιγράφει στο «Κοσμοδρόμιο» η Δανάη Κολτσίδα, διευθύντρια του «Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς», πολιτική επιστήμονας και ειδική στην αποκωδικοποίηση των κοινωνικών-πολιτικών τάσεων σε Ελλάδα και Ευρώπη και συνεχίζει να εξηγεί: «Είναι συγκλονιστικό το ότι ενώ πρόκειται για γενιά που θα έπρεπε να επικρατούν τα θετικά συναισθήματα της νιότης, το 31%, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό δηλαδή, δηλώνει πως διακατέχεται από αίσθημα απελπισίας».

Και μπορεί να μην πολιτικοποιούνται με τα ίδια χαρακτηριστικά που το έκαναν όλες οι προηγούμενες γενιές, είναι όμως πολίτες έντονα πολιτικοποιημένοι. Μάλιστα, ποσοστό άνω του 70% δηλώνει πως ενδιαφέρεται για την πολιτική αρκετά ή πολύ.

«Να πούμε πως σε ποσοστό 93% δηλώνουν πως θέλουν να ψηφίσουν στις επερχόμενες εκλογές» τονίζει η κ. Κολτσίδα αλλά εξηγεί, πως προφανώς, αντικειμενικοί λόγοι δουλειάς -ειδικά όσων δουλεύουν σεζόν στον τουρισμό- ή οικονομικοί, μπορεί να τους αποτρέψουν, ειδικά αν πάμε σε επαναληπτικές εκλογές. «Παρόλα αυτά, η πρόθεση συμμετοχής υπάρχει. Θα κάνουν όντως το βήμα μαζικά προς τις κάλπες; Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον ως προς αυτό» σημειώνει η ίδια.

Ηγούνται κινημάτων που αφήνουν το στίγμα τους

Ανάμεσα στα βασικά ζητήματα που απασχολούν τους Gen Zs είναι η κλιματική κρίση, το LGBTQI κίνημα, το #metoo.  Τα δικαιωματικά και ταυτοτικά ζητήματα βρίσκονται στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων τους.

«Ωστόσο, τα υλικά αιτήματα είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, ψηλά- έχουμε να κάνουμε με μια γενιά που αντιμετωπίζει κάποια χρόνια τώρα νευραλγικά προβλήματα διαβίωσης όπως οι χαμηλοί μισθοί, τα ακριβά ενοίκια και τελευταία και έναν πιεστικό πληθωρισμό», αναλύει περαιτέρω τα χαρακτηριστικά του προφίλ τους η κ. Κολτσίδα και υπογραμμίζει πως αυτή η πολιτικοποίηση των νέων μοιάζει να ενέχει για πολλούς μια αντίφαση, γιατί είναι μια γενιά η οποία δεν εκφράζεται πάντα με τις κλασικές μεθόδους διαμαρτυρίας, όπως τις γνωρίζουμε ως τώρα: πορεία, απεργία, συνδικαλισμός και κυρίως, κομματική ένταξη. «Χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι έχουν απορρίψει και την κλασική πολιτική» τονίζει η κ. Κολτσίδα.

Και πως παρακολουθούν την πολιτική; «Μέσα από θεσμικούς λογαριασμούς στο YouTube και σε άλλα social media, μέσα από συζητήσεις για θέματα που τους ενδιαφέρουν σε μίντια που θεωρούνται σοβαρά από την Βουλή μέχρι και την ΕΡΤ. Η ενημέρωσή τους είναι εξατομικευμένη, με την έννοια του customized, όχι του εγωιστικού. Γιατί να μην είναι λοιπόν και η πολιτική τους έκφραση; Συνδέουν το προσωπικό με το πολιτικό με αμφίδρομο τρόπο. Έτσι σκέφτονται».

Μάλιστα, σύμφωνα με την διευθύντρια του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, η πολιτικοποίηση της νέας γενιάς συνολικά, δεν είναι «συνεχής», τουλάχιστον με τον τρόπο που αυτό γινόταν στο πρόσφατο παρελθόν. «Οι νέοι άνθρωποι πολιτικοποιούνται με ασυνέχειες και ανάλογα με τις συνθήκες, όποτε κάτι προσελκύει το ενδιαφέρον τους» αποσαφηνίζει η ίδια.

Όταν πάντως συμβαίνει αυτό, καταφέρνουν να αλλάζουν με τον (νέο) τρόπο τους το πολιτικό σκηνικό. Η κ. Κολτσίδα εξηγεί τον τρόπο: «Πρωτοστάτησαν στο κίνημα #metoo διαμορφώνοντας το, αλλά πρωτοστάτησαν και στο πρόσφατο καλλιτεχνικό κίνημα που είχε μεγάλη και επιδραστική σημασία. Και φυσικά στις μεγάλες διαμαρτυρίες μετά το δυστύχημα στα Τέμπη. Μιλάμε λοιπόν για μια γενιά που αντιλαμβάνεται τη συλλογικότητα με ένα πολύ ζεστό και τρυφερό τρόπο. Είναι η γενιά που εκφράστηκε μέσα από τα συνθήματα ‘Εγώ αδελφή μου σε πιστεύω’ και ‘Πάρε με (ότ)αν φτάσεις’. Είναι και τα δύο πολιτικά συνθήματα, αλλά εκφέρονται με πιο ανθρώπινο τρόπο, πιο συναισθηματικό αλλά και πιο αυτοαναφορικό, από ό,τι τα παλιότερα. Όταν κάτι τους αφορά προσωπικά, το κάνουν συλλογικό και μάλιστα με τρόπο ευρηματικό. Υπενθυμίζω πως μιλάμε για τη γενιά που σκέφτεται και δρα, μερικές φορές πολύ αποτελεσματικά, με hashtags όπως το #cancelefood. Είναι άρα και μια γενιά που διακατέχεται από αίσθημα αλληλεγγύης και το δείχνει».

Αλλαγές συνολικά στο πολιτικό σκηνικό, όχι μόνο στην Gen Z

Όπως εξηγεί πάντως η κ. Κολτσίδα δεν είναι μόνο η Gen Z που κομίζει μια διαφορετική αντίληψη στο ελληνικό πολιτικό σκηνικό, αλλά μια σειρά από γεγονότα, που άλλαξαν το τελευταίο δραστικά την τελευταία δεκαετία. 

«Το 2012, η εκλογική συμπεριφορά όπως την γνωρίζαμε ως τότε, άρχισε να αλλάζει με ραγδαίο τρόπο. Τότε, όσοι ήταν για παράδειγμα 50 ετών, ψήφιζαν  -σε μεγάλο βαθμό- βάσει και κληρονομικής κομματικής ταυτότητας, με την έννοια της οικογενειακής παράδοσης.

Μετά  όμως συνέβησαν πολλά, πολύ γρήγορα. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβηκε θεαματικά και το ΠΑΣΟΚ κατέρρευσε εξίσου θεαματικά. Επομένως, ένα ερώτημα είναι τι αποτελεί ‘οικογενειακή παράδοση’ για τη σημερινή νέα γενιά, τη στιγμή που μεγάλο τμήμα των μεγαλύτερων, των γονιών τους μετατοπίστηκε εκλογικά. Προφανώς υπάρχουν, αυτό που λέμε, αριστερές ή προοδευτικές και δεξιές ή συντηρητικές οικογένειες, αλλά οι κομματικές ταυτότητες έγιναν πιο σχετικές».

Το (πολύ) σύνθετο τοπίο των φετινών εκλογών

Πάντως, οι εκλογές οι οποίες θα τελεστούν σε λιγότερο από έναν μήνα από τώρα, θεωρούνται κατά γενική ομολογία, απρόβλεπτες και δυσερμήνευτες.«Το τοπίο είναι ίσως πιο σύνθετο από ποτέ» σημειώνει η κ. Κολτσίδα και συνεχίζει: «Η δε εφαρμογή της απλής αναλογικής γεννάει πρόσθετα ερωτήματα. Είμαστε σε μια κινούμενη άμμο, και εκεί θα παραμείνουμε μάλλον μέχρι το βράδυ των εκλογών. Η αναμέτρηση είναι αμφίρροπη.

Δεδομένου, ότι 1 στους 4 αποφασίζει τι θα ψηφίσει τον τελευταίο μήνα, η προεκλογική περίοδος στην καρδιά της οποίας βρισκόμαστε, είναι καθοριστική για αυτούς που δεν έχουν αποφασίσει ακόμα με ποιους θα πάνε».

Σύμφωνα πάντως με τα αποτελέσματα της 13ης κατά σειρά έκδοσης των Εκλογικών Τάσεων (13 Απριλίου), της περιοδικής ανάλυσης των πολιτικών ερευνών σε επιμέλεια των Δανάης Κολτσίδα και του μαθηματικού Κώστα Πουλάκη και η οποία περιλαμβάνει τα ευρήματα 51 συνολικά ερευνών από τα μέσα Δεκεμβρίου 2022 μέχρι και τις αρχές Απριλίου- η ΝΔ εξακολουθεί την πτωτική πορεία της, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ παρουσιάζει σταθερότητα, κάτι που μειώνει ακόμη περαιτέρω τη μεταξύ τους διαφορά (στις 2,3 ποσοστιαίες μονάδες πλέον).

Σημαντικές απώλειες καταγράφει και το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ, οι οποίες το απομακρύνουν από το στόχο του διψήφιου ποσοστού, ενώ έστω οριακή ενίσχυση παρουσιάζουν τα ποσοστά του ΚΚΕ και του ΜέΡΑ25, σε αντίθεση με τα «λοιπά κόμματα» των οποίων το αθροιστικό ποσοστό αυξάνεται αισθητά (+1,2 μονάδα).

Με βάση την ψήφο των επιμέρους ηλικιακών ομάδων, επιβεβαιώνεται το προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ (5,5 ποσοστιαίες μονάδες) στην κατηγορία των 17-44 ετών και της ΝΔ (8,3 ποσοστιαίες μονάδες) μεταξύ των άνω των 45 ετών.

Το «τυπικό» (αν και φυσικά δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στην πραγματική ζωή) προφίλ του αναποφάσιστου ψηφοφόρου είναι νέα γυναίκα, που εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα και τοποθετεί τον εαυτό της πολιτικά στον μεσαίο χώρο. Τέλος, ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο είναι ότι αυξάνεται το ποσοστό αυτών που προέρχονται από την «γκρίζα ζώνη» του 2019 και βρίσκονται και τώρα σε αυτή. 

Πίσω, στην Gen Z, η κ. Κολτσίδα ολοκληρώνει τη σκιαγράφηση του προφίλ τους ως εξής: «Αν και η αριθμητική επιρροή τους στο επικείμενο εκλογικό αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι τόσο καθοριστική, μιλάμε για μια γενιά που μακροπρόθεσμα είναι game changers. Είναι η επόμενη γενιά που θα έρθει στο κοινωνικό και πολιτικό προσκήνιο και θα αποφασίζει για πολλά».