Ο Γιόσεφ Σουτς ήταν πάνω από 100 ετών, όταν καταδικάστηκε πέρυσι αντιμετωπίζοντας πάνω από 3.500 κατηγορίες για φόνους την περίοδο που υπηρετούσε ως φρουρός σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Συγκεκριμένα, ο Γιόσεφ Σουτς καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης πέρυσι τον Ιούνιο, αλλά παρέμεινε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους εν αναμονή της έφεσης. Ο ίδιος αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη στις δολοφονίες, ενώ δεν επιβεβαίωσε πως εργαζόταν ως φρουρός των SS στο στρατόπεδο συγέντρωσης, Sachsenhausen (Ζάξενχαουζεν). Όπως έγινε γνωστό, ο πρώην φρουρός των SS πέθανε σε ηλικία 102 ετών, αναμένοντας το τελικό αποτέλεσμα της δίκης του.
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν δημιουργήθηκε από τους ναζί με αρχικό στόχο τον εγκλεισμό των αντιφρονούντων. Ήταν το «διάδοχο» στρατόπεδο του αντιστοίχου Οράνιενμπουργκ και κατασκευάστηκε κοντά του, γι’ αυτό και αναφέρεται και ως «Στρατόπεδο Ζάξενχαουζεν – Οράνιενμπουργκ». Στέγαζε μάλιστα το διοικητικό κέντρο ολόκληρου του συστήματος στρατοπέδων συγκέντρωσης, λειτουργώντας και ως εκπαιδευτικός χώρος για τους SS. Κατέληξαν σε αυτό και Εβραίοι και άτομα από άλλες χώρες (αντιστασιακοί, αντιφρονούντες, αιχμάλωτοι πολέμου). Συνολικά υπολογίζεται ότι από εκεί πέρασαν περίπου 200.000 κρατούμενοι μέχρι την κατάληψή του από τον Κόκκινο Στρατό το Μάιο του 1945. Εκτός από τους θανάτους από καταναγκαστική εργασία, οι κρατούμενοι υπέφεραν επίσης από ασθένειες και υποβλήθηκαν σε ιατρικά πειράματα από τους Ναζί. Το 1941, τουλάχιστον 13.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου, συμπεριλαμβανομένων πολλών Εβραίων, δολοφονήθηκαν διά τουφεκισμού σε μια ειδικά κατασκευασμένη μονάδα και σε δοκιμές με αέρια. Μια ειδική «μονάδα εξόντωσης», κατασκευάστηκε το επόμενο έτος, με έναν θάλαμο αερίων που προστέθηκε το 1943. Ύστερα από τον πόλεμο μετατράπηκε σε ειδικό στρατόπεδο της NKVD μέχρι το 1950.
Το δικαστήριο του Neuruppin (Νοϊρούπιν) ξεκίνησε έρευνα για το θέμα του Γιόσεφ Σούτς και εντόπισε αποδεικτικά στοιχεία σύμφωνα με τα οποία ο κατηγορούμενος ήταν μέλος της παραστρατιωτικής πτέρυγας του Ναζιστικού Κόμματος στα περίχωρα του Βερολίνου μεταξύ των ετών 1942 και 1945. Αρνήθηκε κατηγορηματικά τα πάντα, ακόμη και το ότι εργαζόταν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης λέγοντας στην απολογία του, «δεν καταλαβαίνω γιατί με έχετε φέρει εδώ, σε αυτόν τον σκουπιδότοπο της αμαρτίας. Δεν είχα καμία σχέση με όσα λέτε».
Οι εισαγγελείς κατηγόρησαν ωστόσο τον 102χρονο ότι βοήθησε και υποβοήθησε στις εκτελέσεις σοβιετικών αιχμαλώτων το 1942, καθώς και στις δολοφονίες κρατουμένων με το δηλητηριώδες αέριο Zyklon B. Σύμφωνα με νομική απόφαση του 2015, όποιος βοήθησε στη λειτουργία ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντωσης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορεί να διωχθεί στη Γερμανία ως συνεργάτης στις δολοφονίες που διαπράχθηκαν εκεί. «Υποστηρίξατε πρόθυμα αυτή τη μαζική εξόντωση με τη δραστηριότητά σας», είχε αποφανθεί ο δικαστής. «Επί τρία χρόνια παρακολουθούσατε αιχμαλώτους να εξοντώνονται κάθε μέρα και να βασανίζονται σκληρά», πρόσθεσε. «Ηθελημένα υποστηρίξατε αυτή τη μαζική εξόντωση μέσω της εργασίας σας».
Ο Γιόσεφ Σουτς κυκλοφορούσε ελεύθερος μέχρι να γεράσει, κάτι που ισχύει σε πολλαπλές περιπτώσεις πρώην SS, μιας και οι υποθέσεις έρευνας εναντίον τους «άνοιξαν» τα τελευταία 12-13 χρόνια. Η Γερμανία φέρνει σε δίκη πολλούς πρώην ναζί εγκληματίες πολέμου από το 2011 και μετά. Τότε ο πρώην φρουρός των SS John Demjanjuk του στρατοπέδου εξόντωσης στην Τρεμπλίνκα κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, είχε κριθεί ένοχος για εγκλήματα πολέμου. Οι νομικές υποθέσεις του άνδρα που έγινε γνωστός και ως «Ιβάν ο Τρομερός», αφορούσαν τη συμμετοχή του στο Ολοκαύτωμα και ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 ενώ συνεχίστηκαν μέχρι και τον θάνατό του το 2012. Διώχθηκε για κατηγορίες εγκλημάτων πολέμου σε Ισραήλ και Γερμανία.
Σύμφωνα με τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκομίστηκαν στις δίκες, η δουλειά του στο στρατόπεδο ήταν να λειτουργεί τους δύο κινητήρες των δεξαμενών που τροφοδοτούσαν τους θαλάμους αερίων. Επιζήσας του Ολοκαυτώματος κατέθεσε πως ο «Ιβάν» ήταν περίπου 25 ετών την περίοδο που δούλευε στο στρατόπεδο. Ήταν επίσης γνωστός για τα βασανιστήριά του, καθώς συνήθιζε να κόβει τα αυτιά των εργατών καθώς περπατούσαν, και εκείνοι αναγκάζονταν να συνεχίσουν να δουλεύουν ενώ αιμορραγούσαν. Βασάνιζε μάλιστα τα θύματα, πριν μπουν στους θαλάμους αερίων. Παρότι αρχικά είχε καταδικαστεί σε θάνατο δια απαγχονισμού στο Ισραήλ, αποφυλακίστηκε λόγω αμφιβολιών σχετικά με την πλήρη ταυτοποίησή του ως «Ιβάν ο Τρομερός».
Σημειώνεται πως η ταινία Το μουσικό κουτί (1989) σε σκηνοθεσία του Κώστα Γαβρά, είναι βασισμένη στην υπόθεση Demjanjuk. Το 2019, το Netflix κυκλοφόρησε ένα ντοκιμαντέρ των Ισραηλινών σκηνοθετών Ντάνιελ Σιβάν και Γιόσι Μπλοτς με τίτλο The Devil Next Door, το οποίο επικεντρώνεται στη δίκη του που είχε προηγηθεί, στο Ισραήλ.
Η δίκη του Demjanjuk στη Γερμανία έφερε περισσότερες έρευνες για πρώην ναζί που ήταν ακόμη εν ζωή. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Oskar Gröning καταδικάστηκε σε τετραετή φυλάκιση και πέθανε το 2018, σε ηλικία 96 ετών. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Irmgard Furchner έγινε η πρώτη γυναίκα που δικάστηκε για ναζιστικά εγκλήματα, στα 97 της χρόνια. Η 97χρονη κρίθηκε ένοχη για συνέργεια σε δολοφονίες περισσότερων από 10.500 ανθρώπων στο Stutthof όπου ήταν γραμματέας του στρατοπέδου συγκέντρωσης, όπου συγκεντρώνονταν όλα τα «ανεπιθύμητα πολωνικά στοιχεία».
