Η ολοκλήρωση της καταμέτρησης των τοπικών εκλογών στην Αλβανία δεν επιφύλασσε εκπλήξεις: το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS) του πρωθυπουργού Έντι Ράμα θριάμβευσε επί της διαιρεμένης αντιπολίτευσης και ανέδειξε 53 από τους συνολικά 61 δημάρχους της χώρας. Η νίκη αυτή συνιστά το απόγειο της εξουσίας του PS και του Ράμα καθώς στα 30 περίπου χρόνια αστικής δημοκρατίας στην Αλβανία δεν έχει υπάρξει άλλο κόμμα με τόσο μακρά και αδιαμφισβήτητη κυριαρχία. Ο Ράμα όχι μόνο δεν αμφισβητήθηκε στη νότιο και κεντρική Αλβανία, αλλά άλωσε και τα παραδοσιακά προπύργια του Δημοκρατικού Κόμματος στον Βορρά. Πόλεις όπως η Σκόδρα, το Κούκσι, αλλά και η Τροπόγια (γενέτειρα του Σαλί Μπερίσα) ανέδειξαν νικητές τους υποψηφίους το Σοσιαλιστικού Κόμματος.

«Σε τι αποδίδεται αυτή η κυριαρχία;» θα ρωτούσε κανείς.

Είναι δύο τινά. Από τη μια, η αντιπολίτευση, δηλαδή το Δημοκρατικό Κόμμα, βρίσκεται σε μια πρωτοφανή κρίση. Όπως έχουμε ξαναγράψει, ο Μπερίσα, που έχει μαζί του την πλειοψηφία της κομματικής βάσης, βρίσκεται σε σύγκρουση με την αναγνωρισμένη από τα δικαστήρια ηγεσία του κόμματος. Ως εκ τούτου, η χρηματοδότηση που προβλέπει ο νόμος για τη διαφήμιση κ.ο.κ. πήγε αποκλειστικά στο επίσημο PD. Η συμμαχία του Μπερίσα με τον πρώην πρόεδρο της χώρας Ιλίρ Μέτα, που από τη δική του κρατική χρηματοδότηση χρηματοδοτούταν θεωρητικά (γιατί στην πράξη υπάρχουν και μαύρα ταμεία) η καμπάνια των περισσοτέρων υποψηφίων της αντιπολίτευσης, δεν ήταν ικανή να τους δώσει τη νίκη, σε αντίθεση με αυτό που έλεγε το σύνθημά τους «Μαζί Νικάμε». Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις δύο σχετικά μικρών δήμων, της Κουτσόβα και της Μαλακάστρας, όπου οι υποψήφιοι Μπερίσα-Μέτα και PD έλαβαν συνολικά περισσότερες ψήφους από τους αντίστοιχους του PS, αλλά καθώς κατέβηκαν με χωριστά ψηφοδέλτια ηττήθηκαν (στην Αλβανία δεν υπάρχει δεύτερος γύρος).

Είναι προφανές πως αυτή η εικόνα ήταν μη θελκτική για τους ψηφοφόρους, αλλά και για τους ολιγάρχες, οι οποίοι βλέπουν στο πρόσωπο του Ράμα και στο μόρφωμα του PS έναν ικανότερο διαχειριστή. Επίσης η παγιωμένη κόντρα της αμερικάνικης πρεσβείας με το Μπερίσα που έχει ανακηρυχθεί persona non grata για τις ΗΠΑ δρα κι αυτή ως τροχοπέδη για τις επιδιώξεις του γερόλυκου της αλβανικής πολιτικής, διότι όλοι στην Αλβανία γνωρίζουν πως χωρίς την ανοχή (αν όχι έγκριση) της πρεσβείας δεν μπορεί να υπάρξει προοπτική εξουσίας. Ο συνδυασμός των παραπάνω, δηλαδή η ταύτιση σχεδόν ολόκληρης της μερίδας των ολιγαρχών, αλλά και του διεθνούς παράγοντα με τον Ράμα έχει καταστήσει το PS μονοκρατορία. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως στο PS έλαχε να διαχειριστεί την ανοικοδόμηση των πληγεισών περιοχών από τον σεισμό του 2019 με όσα ρουσφέτια αυτό συνεπάγεται.

Υπόνοιες φούσκας;

Για να έχουμε μια πιο μεγάλη εικόνα πρέπει να αναφερθούμε στην οικοδομική δραστηριότητα εν γένει, η οποία μαζί με τις υπηρεσίες αποτελούν ναυαρχίδες της οικονομίας. Στα Τίρανα υπάρχει τα τελευταία χρόνια μια πρωτοφανής οικοδομική δραστηριότητα, με ανέγερση όχι μόνο πολυκατοικιών, αλλά και γιγαντιαίων πύργων 40 και άνω ορόφων στο κέντρο της πόλης. Το πεδίο αυτό νέμονται ισχυρά συμφέροντα εντός της χώρας, αλλά υπάρχει και χρηματοδότηση από το εξωτερικό. Η έκδοση αδειών οικοδόμησης περνάει και μέσα από τους δήμους, με τους δημότες να βλέπουν τους δημόσιους χώρους και τα πάρκα και της πλατείες να εξαφανίζονται και στη θέση τους να φυτρώνουν τεράστια εργοτάξια. Συνεπώς ο έλεγχος των δήμων ήταν σημαντικό ζήτημα για την εξουσία και τον Ράμα. Ο υποψήφιός του και νυν δήμαρχος Τιράνων κατάφερε να επικρατήσει του αντιπάλου του με 54,7% έναντι 34,5%.

Ωστόσο, με τις τιμές αγοράς στέγης και ενοικίων να έχουν εκτιναχτεί και τα επιτόκια δανεισμού να έχουν επίσης πιάσει ταβάνι, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως έχει δημιουργηθεί μια φούσκα που συντηρείται από το μαύρο χρήμα που έρχεται απ’ έξω και «αποθηκεύεται» σε μορφή διαμερισμάτων και γραφείων. Όσο δεν υπάρχει φρένο και έλεγχος από τη διεθνή κοινότητα, οι τιμές θα παραμένουν σε εξωφρενικά υψηλά επίπεδα για τον μέσο Αλβανό και θα θησαυρίζουν όσοι δραστηριοποιούνται στην οικοδομική δραστηριότητα και πέριξ αυτής. Αυτό το στρώμα εργολάβων, κατασκευαστών κλπ. αλλά και όσοι μεταφέρουν το μαύρο χρήμα στην Αλβανία και συνεπώς και οι διάφορες μαφίες είναι σε σύμπνοια με το Ράμα. Για αυτούς τους λόγους, το αποτέλεσμα των εκλογών θεωρούταν προδιαγεγραμμένο.

Χαμηλή συμμετοχή και σχετικά ομαλή διαδικασία

Επειδή ακριβώς το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο, η συμμετοχή καταβαραθρώθηκε. Σε αυτές τις εκλογές η συμμετοχή δεν ξεπέρασε το 38%, τη στιγμή που στις προηγούμενες (εθνικές) εκλογές ήταν 48,5%. Οι κύριες απώλειες προήλθαν από την αντιπολίτευση που δεν κατάφερε να εμπνεύσει τους ψηφοφόρους της. Αν και τα ποσοστά αυτά φαίνονται ιδιαίτερα χαμηλά, πρέπει να σημειωθεί πως στους εκλογικούς καταλόγους υπάρχουν και παραπάνω από ένα εκατομμύριο μετανάστες που ζουν στο εξωτερικό, συνεπώς μια συμμετοχή περίπου στο 50% θεωρείται σχετικά υψηλή.

Για πρώτη φορά σε αυτές τις εκλογές είχε ενσωματωθεί ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής των ψηφοφόρων ώστε να αποφευχθούν οι παρατυπίες. Εν γένει λειτούργησε καλά, αν και η διαδικασία καταμέτρησης διαρκεί δύο μέρες. Οι καταγεγραμμένες ενστάσεις ήταν σχετικά λίγες, ενώ και τα περιστατικά βίας, που ήταν πολύ έντονα σε προηγούμενες εκλογές, υπήρξαν περιορισμένα, ίσως και γιατί όλοι ήξεραν από τα πριν το αποτέλεσμα. Ένα από τα παρατράγουδα αφορούσε τον υποψήφιο δήμαρχο Χειμάρρας με τον συνδυασμό Μπερίσα-Μέτα, Φρέντι Μπελέρη.

Η περίπτωση αυτή, ενώ στην Ελλάδα προκάλεσε σάλο (σε σημείο που, αν κανείς παρακολουθούσε τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, θα νόμιζε πως μόνο στη Χειμάρρα γίνονται εκλογές), δεν απασχόλησε ιδιαίτερα την αλβανική κοινή γνώμη. Ήταν άλλη μια περίπτωση υποψηφίου που πιάνεται «με τη γίδα στη πλάτη» να χρηματίζει ψηφοφόρους. Φυσικά αυτή η τακτική είναι συνήθης για τα παλιά πολιτικά κόμματα, με την τιμή να είναι στα 50 ευρώ ή 5.000 αλβανικά λεκ ανά ψήφο (το ευρώ έχει χάσει 10% της αξίας του εντός έξι μηνών και λόγω της αθρόας εισροής «μαύρων» ευρώ, οπότε η ισοτιμία είναι πλέον 1 ευρώ = 110 λεκ). Προφανώς η προσπάθεια Μπελέρη να δώσει 100 ευρώ το κεφάλι θεωρήθηκε αθέμιτος ανταγωνισμός και κινήθηκαν διαδικασίες για την καταγραφή της συνδιαλλαγής και τη σύλληψή του για κακούργημα. Η περίπτωση αυτή όμως και η αντίδραση της Ελλάδας ίσως μας απασχολήσουν σε μελλοντικό άρθρο.

Μια νέα ελπίδα;

Αυτό το άρθρο δε θα μπορούσε παρά να κλείσει με την περίπτωση του αριστερού Κινήματος ΜΑΖΙ και του Άρλιντ Κιόρι, από τον οποίον είχαμε πάρει συνέντευξη πριν από δύο εβδομάδες. Τελικά αυτός, οι συναγωνίστριες και οι συναγωνιστές του κατάφεραν κάτι το αξιοθαύμαστο. Έχοντας μηδενική χρηματοδότηση, ελάχιστο χρόνο προβολής στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, αλλά με μια καμπάνια πόρτα-πόρτα, γειτονιά-γειτονιά έλαβαν την τρίτη θέση στο δήμο Τιράνων και το ποσοστό του 4,7% στο παρθενικό τους κατέβασμα σε εκλογές. Το γεγονός γίνεται ακόμα πιο αξιοθαύμαστο, αν αναλογιστεί κανείς πως ο Κιόρι έλαβε περισσότερες ψήφους από τον υποψήφιο του επίσημου Δημοκρατικού Κόμματος, που είχε μια τεράστια επίσημη κρατική χρηματοδότηση και όλα τα μέσα που διαθέτει ένα κόμμα εξουσίας. Πλέον αναμένεται συμμετοχή του Κινήματος ΜΑΖΙ και στις εθνικές εκλογές του 2025, με την ελπίδα να εκφράσει και να αποτελέσει μια εναλλακτική στην βαλτώδη κατάσταση που ωθεί τους Αλβανούς νέους στη μετανάστευση.

Προσωπικό υστερόγραφο

Έπρεπε να φτάσω 31 χρονών και να τύχει να είμαι παρών στην Αλβανία, για να ψηφίσω πρώτη φορά στη ζωή μου. Αδιαπραγμάτευτα, τα δικαιώματα των μειονοτήτων πρέπει να είναι σεβαστά, αλλά το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και για τα περίπου μισό εκατομμύριο Αλβανών μεταναστών που ζουν και εργάζονται περίπου τριάντα χρόνια στην Ελλάδα, αλλά δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα.