Όπως κάθε Μπιενάλε της Βενετίας, έτσι και η φετινή 18η της Αρχιτεκτονικής, με τίτλο «Το Εργαστήριο του Μέλλοντος» (The Laboratory of the Future) δεν περιορίζεται μόνο στο κεντρικό πρόγραμμα με τις εκθέσεις στα εθνικά περίπτερα και τις επιλογές του καλλιτεχνικού διευθυντή της (φέτος η Γκανέζα Λέσλεϊ Λόκκο). Παράλληλα, η Μπιενάλε εμπιστεύεται τις εγκαταστάσεις της στο Αρσενάλε σε πανεπιστημιακά ιδρύματα ή ανεξάρτητα Ινστιτούτα, προκειμένου για παιδευτικούς -όχι στενά διδακτικούς σκοπούς- να παρουσιάσουν ολοκληρωμένα προγράμματα και εκθέσεις. Συνήθως τα οποία μάλιστα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς σε αυτά μπορούν να προστεθούν και σημαντικές προσωπικότητες και καλλιτέχνες που δεν βρήκαν χώρο στο περιορισμένο πρόγραμμα των εθνικών περιπτέρων ή των επιλογών του καλλιτεχνικού διευθυντή.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι και το «(Α) Κοινωνική Οικολογία» Ecologia (A)sociale), που παρουσιάζουν η Escuela Moderna Ateneo Libertario σε συνεργασία με το Fuoriposto Mestre και το Marche Arte Viva. Ένα συμπεριληπτικό πρόγραμμα με χάπενινγκ, παρεμβάσεις, εγκαταστάσεις και εκπαιδευτικά σεμινάρια, ανοικτά για το κοινό στους χώρους της Μπιενάλε, το Σάββατο 20 και την Κυριακή 21 Μαΐου. Η παρέμβαση της Escuela Moderna, που εξακριβώνεται σε διαφορετικές θεματικές και σε ένα ευρύ πλαίσιο καλλιτεχνικών δρώμενων ανοίγει ένα αισθητικό ριπίδι που δεν περιορίζεται μόνο στα στενά πλαίσια μίας αρχιτεκτονικής πρότασης, εν προκειμένω.
Μέσα στο πρόγραμμα της «(Α)Κοινωνικής Οικολογίας» βρίσκονται καλλιτέχνες διεθνούς φήμης, όπως οι Σαντιάγο Σιέρα, Πέδρο Ρομέρο, Αλάιν Ουρούτια, Μάσιμο Ματσόνε, Νικολέτα Μπράγκα, Λάουρα Κατσανίγκα, Ζένρου Λιάνγκ, Ελίζα Φραντσόι κι άλλα γνωστά ονόματα, που ο χώρος δεν επιτρέπει να αναφέρουμε όλους. Ανάμεσά τους και ο τεχνοκριτικός Γιώργης-Βύρων Δάβος με βιντεοποίημά του.
Η προγραμματική σύγκλιση αρχιτεκτονικής, τέχνης και κοινωνίας που πρεσβεύει η παρεμβατική τούτη «συντεχνία» με τη μακρά πορεία και παρουσία, όχι μόνον στη Βενετία, αλλά και σε άλλες σημαντικές διοργανώσεις, πάντοτε έχει ως γνώμονα τον κοινωνικό προσανατολισμό και τη δεοντολογική υποθήκη των δράσεων και της αποστολής που πρέπει να έχουν η αρχιτεκτονική και η τέχνη, ως αισθητικές και λειτουργικές διαδικασίες που ιστορικά καθορίζουν την διαιώνια πορεία του ανθρώπινου γένους και της δημιουργίας του.
Οι πέντε θεματικές που στοιχειώνουν τη φετινή παρέμβαση της Escuela Moderna και των άλλων συλλογικοτήτων που συνεργάζονται, είναι βασισμένες στην ανάγκη για συνδημιουργία, για τον συλλογικό στοχασμό και την κοινή δράση με πρόθεση τη δημιουργία ενός κοινού δημόσιου χώρου. Μία δημόσια σφαίρα που θα είναι ανοικτή όχι μόνον στον διάλογο, στο πλαίσιο της αρχαίας «αγοράς» και της «παρρησίας» της, αλλά ταυτόχρονα θα διαθέτει εκείνον τον χαρακτήρα της ελευθερίας -που κάποτε κατά τον Ρουσώ διέθετε η Φύση και πλέον έχει χαθεί- για την απόκτηση και συνδιαμόρφωση των εμπειριών. Εμπειριών κοινωνικής συμμετοχής, ενός συλλογικού εργαστηρίου, από τις οποίες θα αντλείται ένα δίδαγμα όχι απλά συμπεριφορικό, αλλά ιδίως ηθικά φορτισμένο και ελευθεριακά συγκροτημένο, πάνω στις αρχές της ανθρώπινης συμπόρευσης και του σεβασμού πάνω στη Γη. Για τούτο, η θεματική της ονομάζεται (Α)Κοινωνική Οικολογία. Επειδή το διακύβευμα είναι η διαμόρφωση ενός συνειδησιακά και πρακτικά ελεύθερου χώρου κοινωνικής διαβίωσης και μίας κοινωνικής οικολογίας, που δε θα στηρίζεται μόνον στην οικονομίστικου χαρακτήρα χρήση του δημόσιου πλαισίου συνύπαρξης. Ο χαρακτήρας της αστικής ζωής στις δράσεις της Escuela συμπίπτει με αυτόν της (νέας) προσέγγισης προς τη Φύση, η οποία δεν είναι ανταγωνιστική, ούτε δε και με όρους εκμετάλλευσής της, καθώς η συνύπαρξη των δύο τούτων παραγόντων -ανθρώπινων δραστηριοτήτων και φυσικού περιβάλλοντος- είναι, παρότι βρισκόμαστε στην Ανθροπόκαινο, εκφράσεις της ίδιας της Φύσης μέσα στην εξέλιξή της.
Το (Α)Κοινωνικό στον τίτλο δεν εκφράζει στο πλαίσιο τούτο μία απλή άρνηση, αλλά αντίθετα είναι εκείνη η διπλή «άρνηση της άρνησης»: η άρνηση της αρνητικής χροιάς και κατεύθυνσης που έχει λάβει η σημασία του κοινωνικού στις μέρες μας, προκειμένου στη σύνθεσή της και τη νέα αντίληψη για τη Φύση, να δημιουργήσει μία διαλεκτική άρση και σύνθεση μίας νέας σχέσης. Κι ίσως μίας νέας μορφής τόσο του κοινωνικού περιβάλλοντος και του δημόσιου χώρου, όσο και της αντίληψης για τον Φυσικό χώρο.
Δεν είναι τυχαίο πως μία από τις κεντρικές θεματικές ενότητες είναι η «Οσμοτοπία, Άυλες Αρχιτεκτονικές» σε επιμέλεια της Μαρίνα Μάρκες, που εξετάζει το τελευταίο «αποικίσιμο» βιοτικό στοιχείο από τον τεχνοκαπιταλισμό: τον αέρα και την ατμόσφαιρα. Στοιχεία που επιβαρύνονται διαρκώς ή γίνονται μέσω της κοσμετικής βιομηχανίας εμπορεύσιμα (ακριβώς όπως τόνιζε παλιότερα ο Αντρέ Γκορτζ, επειδή είτε σπανίζουν, είτε μολύνονται, η «καθαρότητά» τους κοστίζει περισσότερο). Μέσα από δράσεις καλλιτεχνών από πολλές χώρες, επιχειρείται ένα σχόλιο πάνω στην εμπορική και οικονομική εκμετάλλευση όλων των μορφών και τρόπων ζωής, όλων των βιοτικών στοιχείων της ανθρώπινης δραστηριότητας -μία τάση στην οποία η τέχνη ως έκφραση και στοχασμός πάνω στα πεπρωμένα του κόσμου και του ανθρώπου, αλλά και η αρχιτεκτονική, ως τέχνη της οργάνωσης του κατοικείν, δεν μπορούν να παραβλέψουν.
