Σάββατο βράδυ 14 Μαΐου 2023, μια εβδομάδα ακριβώς πριν από τις εκλογές και η Αθήνα πλημμυρίζει από κόσμο. Ή μάλλον… ξεχειλίζει. Στις 20.30, στο μετρό της μπλε γραμμής υπάρχει εδώ και μια ώρα καθυστέρηση στη διέλευση των συρμών, με αποτέλεσμα ο κόσμος που θέλει να βγει μια βόλτα στην πόλη αυτό το ανοιξιάτικο Σαββατόβραδο, να δίνει πραγματική μάχη για να στριμωχτεί όπως- όπως στους συρμούς.
Στο κατέβασμα στο Μοναστηράκι αναμονή σχεδόν πέντε λεπτά λόγω κοσμοσυρροής στην πλατφόρμα για να ανέβουμε στην επιφάνεια της πλατείας. Η οποία επιφάνεια, έχει κάτι από Νέο Δελχί. Και δεν είναι μόνο ότι είναι γεμάτη με κόσμο -είναι αυτός ο ακατάληπτος θόρυβος που καταλαμβάνει την ατμόσφαιρα. Στο γνωστό σουβλατζίδικο της πλατείας, τρεις μουσικοί που παίζουν live πασχίζουν να ακουστούν, τα ντεσιμπέλ όμως έρχονται από ψηλά – από τα roof garden bars που παρανόμως έχουν «αγκυροβολήσει», από την Πλάκα ως το Σύνταγμα.
Λίγα μέτρα παρακάτω, στο τέλος της Ερμού, ο Πολ Ευμορφίδης έξω από τα γραφεία του κόμματος του, ‘Ευ’, δίνει -πάνω στο πεζοδρόμιο που έχει καταλάβει-, μια παράσταση σε ένα (πολύ) νεανικό κοινό (απορείς κι αν ψηφίζει δηλαδή) παρουσιάζοντας ένα θέαμα, μάλλον θλιβερό.
Ο ίδιος, είναι ο άνθρωπος που άνοιξε πριν από τέσσερα περίπου χρόνια, τον δρόμο, για την μεγάλη τουριστική επέλαση στο σώμα της Αθήνας, υψώνοντας ένα θηριώδες ξενοδοχείο μπροστά από την Ακρόπολη. Πριν από λίγους μήνες, το ΣτΕ έκρινε παράνομη την ανέγερση των τριών τελευταίων ορόφων και αποφάσισε πως πρέπει να κατεδαφιστούν -μια απόφαση που θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά στην Αθήνα. Αν εφαρμοστεί, μιας και η απόφαση ακόμα δεν έχει ακόμα εκτελεστεί, αφού η εταιρεία των αδελφών Ευμορφίδη έχει προσφύγει στα αρμόδια δικαστήρια για την ακύρωση της πράξης μερικής ανάκλησης της άδειας δόμησης του ακινήτου.
Πριν από λίγο καιρό, οι «ορέξεις» της τουριστικής βιομηχανίας φάνηκαν και στην ιστορία των δύο κινηματογράφων Ιντεάλ και Άστορ. Σκοπός, να αξιοποιηθούν τουριστικά – το ΙΝΤΕΑΛ μάλιστα, ως (άλλο) ένα ξενοδοχείο στην καρδιά της Αθήνας.
Τελικά, μετά από έντονες κινητοποιήσεις, το Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποφάσισε τον χαρακτηρισμό της χρήσης των κινηματογράφων ως διατηρητέας. Παρόλα αυτά, η λύση ήταν μεσοβέζικη, μιας και στους χώρους της διατηρητέας χρήσης του ΙΝΤΕΑΛ θα επιτρέπεται η λειτουργία και άλλων πολιτιστικών χρήσεων καθώς και η χρήση του Συνεδριακού Κέντρου.
«Το καλοκαίρι σας περιμένουμε»…
Άλλο ένα ενδεικτικό παράδειγμα της βάρβαρης τουριστικοποίησης που βιώνει η Αθήνα από πέρυσι το καλοκαίρι, όταν και ελέγχθηκε σχεδόν η πανδημία και τα ταξίδια ξεκίνησαν με μεγάλη ορμή, είναι και αυτό της αίθουσας του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού.
Στο κτίριο του Συλλόγου, κάτω από την αίθουσα όπου πραγματοποιούνται οι συναυλίες, βρίσκεται εδώ και σχεδόν δεκαετίες ένα γνωστό αθηναϊκό μπαρ, ο ιδιοκτήτης του οποίου ενοικιάζει τον χώρο από τον Σύλλογο.
Στη διάρκεια της καραντίνας, το αίθριο ακριβώς πίσω από το μπαρ, ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ως αποθήκη, με τον ιδιοκτήτη της επιχείρησης να πληρώνει ενοίκιο για αυτόν τον χώρο, στον Σύλλογο.
Σύμφωνα με τον Κώστα Τουρκάκη καλλιτεχνικό σύμβουλο του Συλλόγου, το περασμένο Πάσχα έγινε ένα συμφωνητικό για να δοθεί άδεια να χρησιμοποιηθεί το αίθριο ως χώρος εστίασης/διασκέδασης. «Ίσως τότε να μην είχαν υπολογιστεί καλά οι συνέπειες» παραδέχεται ο ίδιος μιλώντας στο «Κοσμοδρόμιο», σημειώνοντας πως η συνεργασία με τον ιδιοκτήτη του μπαρ είναι σταθερά πολύ καλή, γι’ αυτό και υπεγράφη το συμφωνητικό.
Όπως συνεχίζει να περιγράφει ο ίδιος: «Την Μεγάλη Τετάρτη, το μαγαζί έκανε εγκαίνια με περίπου 12 τραπεζοκαθίσματα. Μια ταμπέλα μάλιστα στη είσοδο έλεγε «Σας περιμένουμε στο νέο αίθριο, το καλοκαίρι». Τη Μεγάλη Παρασκευή η αίθουσα φιλοξενούσε ένα μουσικό σύνολο. Διαπιστώθηκε πως οι φωνές από το αίθριο, ενοχλούσαν μουσικούς και ακροατές. Λίγες ημέρες μετά είχε συναυλία η ΚΟΑ αλλά αναβλήθηκε, μέχρι να διευθετηθεί το ζήτημα- τόσο οι καλλιτέχνες, όσο και ο «Παρνασσός» δεν ήθελαν να επαναληφθεί η ίδια κατάσταση. Τελικά, ο σύλλογος ήρθε σε συνεννόηση με τον ενοικιαστή του μπαρ για να ηχομονωθούν τα παράθυρα του κτιρίου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δεδομένου ότι και το κτίριο είναι διατηρητέο. Επίσης, συμφωνήθηκε να μην ακούγεται καθόλου μουσική στο αίθριο την ώρα των συναυλιών.
«Μετά από αυτό, είχαμε μια συναυλία με μια ορχήστρα από το Ισραήλ και εξελίχθηκε πολύ καλά, χωρίς προβλήματα» λέει ο κ. Τουρκάκης, σπεύδοντας όμως να σημειώσει το εξής: «Είναι ένα στοίχημα πως θα κυλήσει το πείραμα. Είμαστε σε επαγρύπνηση αν συμβεί κάτι που προσβάλλει τον χώρο τέχνης του συλλόγου, θα δράσουμε άμεσα».
(Σχεδόν) σώθηκε το Αμόνι
Και υπάρχει φυσικά και η ιστορία με το βιβλιοπωλείο «Αμόνι» στη διάσημη πια πλατεία Μερκούρη στα Πετράλωνα. Το βιβλιοπωλείο έκανε γνωστό στην αρχή του μήνα, τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει έπειτα από σχεδόν 22 χρόνια λειτουργίας, γιατί όπως σημείωνε ο εμπνευστής του βιβλιοπωλείου, Γιάννης Βαρεβαλάκης στα social media: «ένα μαγαζί εστίασης θέλει να “καταπιεί” το Αμόνι, για να γίνει από 100 τ.μ., 113 τ.μ.. Γιατί; Γιατί η γειτονιά μας έχει αλλάξει. Όταν ανοίξαμε, η πλατεία ήταν για πολλά χρόνια μια μικρή άγνωστη πλατεία. Μετά όμως ήρθε η ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Ανάπτυξη σημαίνει να μετατραπούν οι γειτονιές μας χωρίς καμία συζήτηση και σχέδιο σε γειτονιές θελκτικές μόνο για τουρίστες. Απ’ τον Οκτώβρη είμαστε σε διαπραγμάτευση για το συμβόλαιό μας που λήγει τον Ιούνη. Παλινωδίες, καμία καθαρή απάντηση -κάθε φορά που πλησιάζαμε σε μια συμφωνία ανέβαινε το ποσό στη λογική να αρπάξουμε όσα περισσότερα μπορούμε, να συρρικνωθεί ήδη το μικρό μεροκάματο στον βωμό του μεγαλύτερου ενοικίου- και τελικά καμία διάθεση συμφωνίας, αφού η απόφαση είναι ήδη ειλημμένη γιατί οι άλλοι δίνουν περισσότερα. Άρα το μικρό μας βιβλιοπωλείο να γκρεμιστεί! {…}Στη γειτονιά μας έχουν έρθει συγγραφείς, ιστορικοί, καλλιτέχνες, παιδαγωγοί και άλλοι πολλοί δημιουργώντας μια εστία πολιτισμού».
Με ζεστές τις μηχανές από τις κινητοποιήσεις για το Άστορ και το Ιντεάλ, οι Αθηναίοι προσέτρεξαν για βοήθεια και στα Πετράλωνα. Ο Γιάννης Μαραβελάκης λέει στο «Κοσμοδρόμιο» πως δεν είναι μόνο η γειτονιά που συσπειρώθηκε γύρω από την προστασία και δικαίωση του βιβλιοπωλείου, αλλά Αθηναίοι από πολλές και διάφορες περιοχές, μιας και οι ίδιοι έχουν αρχίσει πια να δρουν κινηματικά και συντονισμένα απέναντι στις απειλές που δέχονται οι χώροι πολιτισμού στην μητρόπολη.
Όπως λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος: «Και έτσι, τα 13 τ.μ του Αμονιού έγιναν σημαία και στοίχημα για πολίτες από όλη την Αθήνα, οι οποίοι καταλαβαίνουν ότι το ζήτημα είναι βαθύτερο».
Τα καλά νέα σύμφωνα με τον κ. Μαρεβαλάκη, είναι πως οι διαμαρτυρίες έπιασαν τόπο, μιας και τώρα ο ίδιος βρίσκεται με τον ιδιοκτήτη του χώρου σε φάση συζήτησης για το ύψος του ενοικίου :«κάτι το οποίο είναι σαφώς καλύτερο από το να συζητάμε από την αρχή για το αν θα ανανεωθεί ή όχι το συμβόλαιο. Το ότι θα υπάρξει μια μικρή αύξηση το θεωρούμε δεδομένο. Ο ιδιοκτήτης σκεφτόταν πάντως την αλλαγή της χρήσης του χώρου, ήδη από το 2020. Για αυτό και πέρυσι είχαμε προχωρήσει μόνο σε έναν χρόνο επέκτασης του συμβολαίου».
Ο ίδιος τονίζει και την βαθύτερη ουσία αυτής της συζήτησης: «Είναι φοβερό ότι ένας ιδιοκτήτης μιας μικρής επιχείρησης όπως το Αμόνι, μπορεί να βρίσκεται στον ίδιο χώρο εδώ και 22 χρόνια και να μην τον προστατεύει καμία νομοθεσία. Πιο παλιά, υπήρχε νόμος που όριζε πως στην 12ετία δεν μπορούσες να φύγεις από τον χώρο όπου ενοικίαζες ως έμπορος. Η νέα βίαια πραγματικότητα του τουρισμού έρχεται με μια λογική που υπαγορεύει το: “Δεν πειράζει, και τι έγινε;”. Η πανευρωπαϊκή εμπειρία όμως δείχνει ότι πειράζει και μάλιστα, πολύ. Έχει ήδη φανεί στην Λισαβόνα και στη Βαρκελώνη. Οι επιθέσεις που δέχονται οι μητροπόλεις είναι ζήτημα που πρέπει να κοινωνικοποιηθεί, να μάς αφορά και να μάς ξεσηκώνει όλους».
Με το τέρας της ηχορύπανσης παλεύουν στην Πλάκα
«H μηχανή της ηχορρύπανσης έχει αρχίσει ήδη να παίρνει μπρος για το φετινό καλοκαίρι», λέει τέλος, με τη σειρά του στο «Κοσμοδρόμιο» και ο αρχιτέκτονας Γιώργος Ζαφειρίου, ο οποίος μένει πάνω από 25 χρόνια στην καρδιά της Πλάκας και είναι πρόεδρος της Επιτροπής Κατοίκων της περιοχής.
Το περυσινό καλοκαίρι, όταν και η ιστορική γειτονιά γύρισε στην προ κορωνοϊού τουριστική της κατάσταση, αλλά με πολλαπλάσια ισχύ, ήταν εφιαλτικό για τους κατοίκους: επέλαση Airbnb, επέλαση ηχορρύπανσης, κομφούζιο από τουρίστες και παντός είδους οχήματα σε δρόμους και στενά.
«Το πρόβλημα δεν λύνεται γιατί δεν υπάρχει η πολιτική βούληση να λυθεί» σημειώνει ο κ. Ζαφειρίου και εξηγεί: «Δεν υπάρχει από την κεντρική κυβέρνηση. Όσο κι αν επιμένουμε οι κάτοικοι, τα προβλήματα παραμένουν ενώ, στην ουσία, το Προεδρικό Διάταγμα για την Πλάκα απαγορεύει ρητά τη χρήση μεγάφωνων σε εξωτερικούς χώρους».
Ο ίδιος περιγράφει την υπάρχουσα κατάσταση, στην πιο όμορφη και ταυτόχρονα πιο τουριστική γειτονιά της πρωτεύουσας: «Η Επιτροπή Κατοίκων ζητά το απλό- να ελέγχονται τα εξωτερικά μεγάφωνα και μικρόφωνα που έχουν “πλημμυρίσει” την Πλάκα αλλά και σημαντικό κομμάτι του ιστορικού κέντρου. Στην Γαλλία, στο Παρίσι για παράδειγμα υπάρχουν ηχόμετρα. Είναι πολύ απλή η χρήση και ο έλεγχος τους και δεν είναι ακριβές οι συσκευές για να αγοραστούν.
Γιατί λοιπόν δεν υιοθετεί την κίνηση και ο Δήμος Αθηναίων; Είναι πραγματικά απορίας άξιον πως όλοι αυτοί που εμπλέκονται στις τουριστικές επιχειρήσεις στην Αθήνα δεν αντιλαμβάνονται το προφανές: πως πολύ σύντομα όλη αυτή η συμπεριφορά θα οδηγήσει σε αλλοίωση και έκπτωση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος στην Αθήνα. Στην Πλάκα έρχονται ομάδες τουριστών που έχουν αγοράσει πακέτο- μερίδα φαγητό με 8 ευρώ το άτομο, μαζί με ζωντανή μουσική…».
Ο κ. Ζαφειρίου αφήνει για το τέλος τη μεγάλη εικόνα του προβλήματος: «Αυτή τη στιγμή, η Αθήνα θυμίζει επικινδύνως Disneyland, χωρίς όμως να υπάρχουν οι υποδομές για να σηκώσουν αυτό το τεράστιο τουριστικό κύμα, είτε μιλάμε για δρόμους και Μ.Μ.Μ, είτε για ύδρευση και αποχέτευση. Έχουμε ήδη περάσει σε ένα σημείο όπου η καταστροφή δεν είναι αναστρέψιμη. Και την ίδια στιγμή, αφήνουμε να ρημάζουν όλα τα άδεια και υπό κατάρρευση διατηρητέα-στολίδια της πόλης».
