Έχοντας ως μότο την φράση του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ «Η Ευρώπη, το κοινό μας σπίτι», αναπτύσσεται εδώ και τρία χρόνια (2020-2023)στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα «Το ευρωπαϊκό πνεύμα μέσω του πολιτισμού και της φιλοσοφίας: προς μια ανοικτή Ευρώπη»/Ακρωνύμιο: EURοpen

Οι ανθρωπιστικές και πολιτισμικές σπουδές στις οποίες βασίστηκε η ίδια η δημιουργία της ιδέας της Ενωμένης Ευρώπης τη δεκαετία του 1950, δεν εκπροσωπούνται  επαρκώς στα πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένων και των Τμημάτων που ανήκουν στις ανθρωπιστικές και στις κοινωνικές επιστήμες. Το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων (ΠΕΔΙΣ) περιλαμβάνει στο Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματα για την πολιτική και την οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από τα οποία όμως απουσιάζει η πολιτιστική διάσταση. Σήμερα, μπροστά στον ευρωσκεπτικισμό που αυξάνεται στην Ευρώπη, γίνεται, μέσα από αυτό το πρόγραμμα, μία προσπάθεια,  για την ευαισθητοποίηση  των φοιτητών και των φοιτητριών αλλά και των νέων ερευνητών στις διαχρονικές αξίες του πολιτισμού, της φιλοσοφίας και των τεχνών που αναπτύχθηκαν στο «Κοινό Σπίτι της Ευρώπης».

Η περιοχή της Κορίνθου είναι μια αποβιομηχανοποιημένη περιοχή, σοβαρά αποδυναμωμένη από την οικονομική κρίση που έχει πλήξει  τη χώρα τα τελευταία χρόνια. Ο κοινωνικός ιστός της περιοχής χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο αριθμό μεταναστών που έφτασαν πρόσφατα και μια μεγάλη κοινότητα Ρομά που είναι εντελώς περιθωριοποιημένη. Το ακροδεξιό πολιτικό κόμμα Χρυσή Αυγή, διαπνεόμενο από αντιευρωπαϊκά αισθήματα, έχει εκεί ένα από τα υψηλότερα ποσοστά του στην Ελλάδα: 11%.  Υπάρχουν αρκετές ΜΚΟ στην περιοχή, οι δραστηριότητες των οποίων επικεντρώνονται στην ένταξη των μεταναστών. Το ερευνητικό αυτό έργο είναι επίσης ανοιχτό σε μέλη (leaders, εθελοντές, διοικητικό προσωπικό) της Κοινωνίας των Πολιτών της περιοχής, τα οποία θα έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο υλικό που θα διανεμηθεί μέσω της πλατφόρμας e-class και μέσω του ιστότοπου του προγράμματος, με τη λήξη του, στα τέλη του 2023.

Στόχος του ευρωπαϊκού αυτού  έργου είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα που αφορούν την ετερότητα στην οικοδόμηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας και της πολιτικής ενότητας, την υποδοχή και την ένταξη των μεταναστών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, την εκπαίδευση που είναι ανοιχτή στη διαφορετικότητα και την ειρήνη στην Ευρώπη και τον κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, οι στόχοι αυτού του προγράμματος και ο αναμενόμενος αντίκτυπος στον φοιτητικό κόσμο αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία είναι  η  ενθάρρυνση της εισαγωγής μιας διάστασης της Ε.Ε. με βάση τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις τέχνες στα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων. Επιδιώκει επίσης την ευαισθητοποίηση του κοινού  στις αρχές μιας Ευρώπης ανοικτής σε άλλους πολιτισμούς, σε μια πολυμορφία γλωσσών, πεποιθήσεων και ιδεολογιών. Αυτοί που παρακολουθούν το πρόγραμμα,  θα είναι σε θέση να κατανοήσουν την πολυπλοκότητα των καθιερωμένων πολιτισμών και των πολιτισμών που βρίσκονται υπό διαμόρφωση, καθώς και την ευτυχή συμβίωση και αλληλεπίδρασή τους εντός της Ευρώπης.  Αποβλέπει ακόμη στην εξοικείωση των μελών της κοινωνίας των πολιτών με τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις τέχνες, ώστε να τους παρέχεται ένα πολιτιστικό υπόβαθρο με επίκεντρο τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές. Αυτό θα τους επιτρέψει να διαδώσουν το ευρωπαϊκό πνεύμα σε όλη την κοινωνία, ιδίως στους νέους.

Το έργο EURopen περιλαμβάνει μια σειρά πρωτοβουλιών και εκδηλώσεων προκειμένου να συνδέσει τη θεωρία με την πράξη, να συμβάλει στη γνώση, να εξασφαλίσει τη μεταφορά της γνώσης σε φοιτητές/τριες  και σε ακτιβιστές και ακτιβίστριες και να ωφελήσει την Κοινωνία των Πολιτών  στην περιοχή της Κορίνθου, και της Πελοποννήσου. Το έργο χωρίζεται σε διάφορες δραστηριότητες: Περιλαμβάνει δύο διδακτικές δραστηριότητες (ένα πανεπιστημιακό μάθημα και ένα θερινό σχολείο ανοιχτό στο κοινό),  δημόσιες διαλέξεις, 2 θεατρικά εργαστήρια, και επιστημονικά άρθρα, φυλλάδιο καλών πρακτικών και βιβλιογραφικό οδηγό. Με αυτόν τον τρόπο, το  έργο  συνδυάζει δραστηριότητες διδασκαλίας, κατάρτισης και δημόσιας γνώσης και ευαισθητοποίησης.

Το πανεπιστημιακό μάθημα έχει τον τίτλο «Το ευρωπαϊκό πνεύμα μέσω του πολιτισμού και της φιλοσοφίας: προς μια ανοικτή Ευρώπη»/Ακρωνύμιο: EURοpen

Το μάθημα χωρίζεται σε συνεδρίες αφιερωμένες στη φιλοσοφική συμβολή στην οικοδόμηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσα στους αιώνες της ευρωπαϊκής ιστορίας, σε συνεδρίες αφιερωμένες στο ρόλο της λογοτεχνίας και του πολιτισμού γενικότερα (κινηματογράφος, θέατρο) στην αμφισβήτηση του «ευρωκεντρισμού» και στη συμβολή τους στην οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας ανοιχτής στον παγκόσμιο πολιτισμό, και σε συνεδρίες που εστιάζουν σε ζητήματα ιστορίας και μνήμης. Στο πλαίσιο των μαθημάτων πραγματοποιούνται διεπιστημονικές προσεγγίσεις, ικανές να εξετάσουν κοινωνιολογικές και πολιτικές πτυχές που συνδέονται άμεσα με τις ιστορικές περιόδους που μελετώνται.

Το καλοκαίρι του 2021 πραγματοποιήθηκε με μεγάλη πανελλαδική συμμετοχή διαδυκτιακά (λόγω πανδημίας) το θερινό σχολείο «Το κοινό μας σπίτι, η Ευρώπη. Ευρωπαϊκή Ένωση: διεπιστημονικές οπτικές» στο οποίο  δίδαξαν καθηγητές και καθηγήτριες  από την Ελλάδα και την Γαλλία. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκαν  δύο θεατρικά εργαστήρια με θέμα την «Ευρώπη των λαών». Το διαδραστικό θεατρικό δρώμενο «Από τον Σοφοκλή στον Μπρεχτ: ενάντια στον πόλεμο και τη βία» εστίασε στη δύναμη του θεάτρου να αντιταχθεί στην βαρβαρότητα. Το πρόγραμμα του Θερινού Σχολείου περιλάμβανε τις ενότητες:

1) Η φιλοσοφία ως θεώρηση του Άλλου,  2) Η τραγωδία στην Ευρώπη: από τον Ευριπίδη στον Πιραντέλο 3) Εθνικές ταυτότητες: φανταστικές ή ριζωμένες; 4) Πολυπολιτισμική Ευρώπη 5) Ευρωπαϊκός κινηματογράφος: υπέρβαση των διαιρέσεων, επούλωση των τραυμάτων .

Το έργο  «Το ευρωπαϊκό πνεύμα μέσω του πολιτισμού και της φιλοσοφίας: προς μια ανοικτή Ευρώπη»/EURοpen περιλαμβάνει ακόμη ανοιχτές δημόσιες διαλέξεις. Πραγματοποιήθηκαν ήδη ανοιχτές διαλέξεις ακαδημαϊκών και  ανθρώπων της διανόησης και των τεχνών, όπως ο Χρήστος Μαρσέλλος για θέματα φιλοσοφίας (σύνδεσμος της διάλεξης : https://youtu.be/DiVXwX3cmJE), ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου για ιστορικά ζητήματα  (συνδεσμος της διάλεξης : https://youtu.be/7Mz5EdQtuKE), η Λουκία Ευθυμίου για το φεμινιστικό κίνημα (σύνδεσμος της διάλεξης :https://youtu.be/gIgP7yblTew) , η Ιφιγένεια Μποτουροπούλου για την Ευρώπη στις τέχνες (σύνδεσμος διάλεξης : https://youtu.be/BU0UBokdWpI), o Σταύρος Περεντiδης για το Βυζάντιο (σύνδεσμος διάλεξης: https://youtu.be/FT3R3KX76Ms).

Από τη φύση του, το έργο είναι διεπιστημονικό, καθώς το ευρωπαϊκό πνεύμα και οι ανθρωπιστικές αρχές της Ευρώπης παρουσιάζονται μέσω της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας και των τεχνών,  του κινηματογράφου, του θεάτρου και των εικαστικών. Μέσα από το πρόγραμμα αυτό, έγινε προσπάθεια εξοικείωσης του φοιτητικού κόσμου και γενικότερα του κοινού της Κορίνθου και της Πελοποννήσου με τις ανθρωπιστικές αρχές της Ευρώπης που πρεσβεύουν την ειρήνη και την ευημερία αλλά και της Ευρώπης των πολέμων, του ρατσισμού και της μετανάστευσης, καθώς όλα τα ζητήματα στα οποία εστίασε το πρόγραμμα, προσεγγίστηκαν με κριτικό πνεύμα και διάθεση διαλόγου. Ο Βιβλιογραφικός Οδηγός και το τεύχος Καλών Πρακτικών θα αναρτηθούν στον υπό διαμόρφωση ιστότοπο του έργου, συμπληρώνοντας και ολοκληρώνοντας αυτήν την προσπάθεια ένταξης των ευρωπαϊκών ανθρωπιστικών αρχών και εννοιών στο πρόγραμμα σπουδών  του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

^{*Η Βασιλική Λαλαγιάννη είναι καθηγήτρια, συντονίστρια του ευρωπαϊκού έργου.}