Το ζήτημα είναι γνωστό στις αρχές κάποια χρόνια τώρα, όμως, επειδή δεν «βλέπει» εύκολα το φως της δημοσιότητας, τίποτα δεν αλλάζει επί της ουσίας. Πριν από περίπου ένα μήνα, το θέμα της παράνομης μετακίνησης ζώων συντροφιάς ανακινήθηκε εκ νέου. Για άλλη μια φορά έμεινε κάτω από το ραντάρ.
Στις 4/5/2023 το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κοινοποιεί στον Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Σύλλογο μια επιστολή- η οποία μάλιστα έμεινε για ημέρες αναρτημένη στο site του συλλόγου- με τίτλο: «Διαβατήρια Ζώων Συντροφιάς», στην οποία ανάμεσα σε άλλα αναφέρει και τα εξής: « Μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας iRASFF (on line διασύνδεση για την ταχεία ανταλλαγή πληροφορίας ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. σχετικά με την ενημέρωση ως προς τα μη ασφαλή τρόφιμα ή τις ζωοτροφές) δεχόμαστε συνεχώς ενημερώσεις για μη σωστή συμπλήρωση των διαβατηρίων αλλά και για υποθέσεις υποψίας παράνομου εμπορίου. {……} Σε αρκετές περιπτώσεις παράνομου εμπορίου σκύλων χρησιμοποιούνται διαβατήρια τα οποία έχουν δοθεί κενά από εξουσιοδοτημένους κτηνιάτρους και στη συνέχεια συμπληρώνονται με πλαστά στοιχεία και Microchip που δεν έχουν καταχωρηθεί στην επίσημη βάση του Υπουργείου {……} Σας υπενθυμίζουμε πως τα διαβατήρια διανέμονται ονομαστικά, κατόπιν ενημέρωσης του Πανελλήνιου Κτηνιατρικού Συλλόγου, και σύμφωνα με τον νόμο 4830/2021, άρθρο 5, παράγραφος 4 και τον κανονισμό576/2013 ΕΕ, ΔΕΝ μεταβιβάζονται σε άλλο φυσικό πρόσωπο. Οι κτηνίατροι που εκδίδουν τα διαβατήρια είναι υποχρεωμένοι να διατηρούν σχετικό αρχείο. Σύμφωνα με τα ανώτερο παρακαλούμε για την άμεση ενημέρωση των συναδέλφων για την αποφυγή νομικών περιπετειών.»
Της ανακοίνωσης είχε προηγηθεί έναν χρόνο πριν, μια πρωτοβουλία ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. για να περιοριστεί το φαινόμενο της παράνομης μετακίνησης ζώων συντροφιάς. Κατόπιν αναφορών από τα κράτη-μέλη για απάτη στον τομέα των μετακινήσεων των ζώων συντροφιάς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.) και οι χώρες EU/EFTA, συμφώνησαν να προβούν σε συντονισμένους ελέγχους από την 1η Ιουλίου 2022, οι οποίοι θα συνεχιστούν και στο 1ο εξάμηνο του 2023, με σκοπό την αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου των ζώων συντροφιάς.
Η δράση αποσκοπεί σε: 1) προστασία της υγείας των ζώων συντροφιάς αλλά και της δημόσιας υγείας (λύσσα, λεπτοσπείρωση, εχινόκοκκοι κ.λπ.) μέσα από τον εντοπισμό παρατυπιών και παραποίησης επίσημων εγγράφων (διαβατήρια, εκθέσεις δοκιμών για λύσσα και πιστοποιητικά υγείας), 2) προσδιορισμό του εμπορίου ζώων (εμπορικές μετακινήσεις) που μεταμφιέζονται ως μη εμπορικές μετακινήσεις, τόσο στα σύνορα όσο και αργότερα εντός της ΕΕ και 3) αποτροπή εμπλεκόμενων απατεώνων (εκτροφείς, μεταφορείς, κτηνίατροι, έμποροι).
Οι παραπάνω έλεγχοι σύμφωνα με την Ε.Ε. ήταν επιβεβλημένοι μιας και το παράνομο εμπόριο ζώων συντροφιάς αποτελεί θλιβερή πραγματικότητα στην Ευρώπη. Πολλά ζώα συντροφιάς διακινούνται παράνομα, αποτελώντας πηγή εύκολου κέρδους με χαμηλό δυστυχώς κίνδυνο για τα εγκληματικά δίκτυα. Μεταξύ των παραγόντων που εμπλέκονται στο παράνομο εμπόριο κατοικιδίων είναι και οι Οργανισμοί Διάσωσης οι οποίοι μεταφέρουν παράνομα ζώα συντροφιάς με την επίφαση της διάσωσης. Αυτές οι «εταιρείες διάσωσης» συχνά δεν δηλώνουν τις μεταφορές ζώων στις αρμόδιες αρχές, παρακάμπτοντας έτσι τους επιβεβλημένους ελέγχους για την υγεία και την ευζωία των ζώων. Δεδομένου ότι οι μεταφορές δεν δηλώνονται ως εμπορικές, το οικονομικό κέρδος που προκύπτει από τη συναλλαγή, δεν εντοπίζεται από τις αρχές.
Βασικό εμπόδιο στην ιχνηλάτηση των ζώων συντροφιάς που μετακινούνται παράνομα είναι η νομοθεσία, η οποία επιτρέπει στους «ιδιοκτήτες ζώων» να ταξιδέψουν έχοντας μαζί τους μέχρι πέντε κατοικίδια, χωρίς να χρειάζεται να δηλωθεί η μεταφορά στο σύστημα TRACES (σ.σ δήλωση εισαγομένων και Εξαγομένων Ζώων, Ζωικών Προϊόντων και Ζωικών Υποπροϊόντων) ή να προσκομιστούν τα εισαγόμενα ζώα σε Συνοριακούς Σταθμούς Ελέγχου.
Το αποτέλεσμα είναι να ταξιδεύουν τελικά οι «ιδιοκτήτες» με πολλά ζώα μέσα από τις κοινές πύλες εισόδου ταξιδιωτών και μόλις φτάσουν στον προορισμό τους, να παραχωρούν την ιδιοκτησία του ζώου κατευθείαν στον αγοραστή. Συχνά, αγοράζονται κουτάβια σε χαμηλές τιμές σε κάποιες τρίτες χώρες και έπειτα μεταφέρονται σε χώρες της Ε.Ε. και πωλούνται για πολύ υψηλά κέρδη.
Πίσω, στην επιστολή που απέστειλε το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης στον Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Σύλλογο, ρωτήσαμε σε τι ακριβώς αναφέρεται η φράση: «υποψίες για παράνομο εμπόριο»; Πόσες είναι οι περιπτώσεις παράνομου εμπορίου ζώων συντροφιάς που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας και τι έχουν δείξει οι έλεγχοι που ξεκίνησαν πέρυσι και συνεχίζονται και φέτος μέχρι το τέλος του Ιουνίου;
Από το υπουργείο μας απάντησαν πως καθότι οι έλεγχοι και η έρευνα είναι ακόμα σε εξέλιξη, το ίδιο και οι παρατυπίες που καταγράφονται μέσα από αυτήν, δεν μπορούν να μας δώσουν ένα ακριβές νούμερο του τι έχει διαπιστωθεί ως τώρα. Παρόλα αυτά, όπως μας είπαν, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, το 10% περίπου των διαβατηρίων ζωών συντροφιάς που βγαίνουν από την Ελλάδα, αναφέρονται από τις χώρες του εξωτερικού όπου καταλήγουν, να έχουν παρατυπίες.
Σε ερώτηση που κάναμε στην πρόεδρο του Πανελλήνιου Κτηνιατρικού Συλλόγου, Αθηνά Τραχήλη, για την επιστολή που έλαβε ο σύλλογος, μας απάντησε με τη σειρά της πως… δεν είναι η πρώτη φορά που λαμβάνουν το συγκεκριμένο έγγραφο. Παρόλα αυτά, κατά την ίδια, όταν ζητούνται περισσότερες διευκρινίσεις για το ποια μέλη του συλλόγου προβαίνουν στην έκδοση παράνομων διαβατηρίων και τι έχουν διαπιστώσει στους ελέγχους τους, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, δεν τους απαντά.
Με έναν -ή και κανέναν- αστυνομικό, για να επιτηρεί τις μεταφορές ζώων συντροφιάς το Ελ. Βενιζέλος
Αξιόπιστη πηγή που εργάζεται στην Ελληνική Αστυνομία και γνωρίζει πολύ καλά το θέμα, ανεβάζει τον αριθμό των παράτυπων διαβατηρίων ζώων συντροφιάς τα οποία εκδίδονται στην Ελλάδα, στο 20%. Ο ίδιος άνθρωπος είχε πολλά ενδιαφέροντα να πει και για τον τρόπο που γίνεται ο δειγματοληπτικός έλεγχος στα ζώα συντροφιάς, τα οποία ταξιδεύουν προς χώρες του εξωτερικού, από το κεντρικό αεροδρόμιο της χώρας.
«Έχει παρατηρηθεί ότι κτηνίατροι, κάποιες φορές, δεν καταχωρούν στην εφαρμογή ΕΜΖΣ (Διαδικτυακή βάση καταγραφής ζώων συντροφιάς του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης) το microchip του ζώου, με αποτέλεσμα να φαίνεται ακαταχώρητο. Ή μπορεί να φαίνεται ο ιδιοκτήτης χωρίς να φαίνεται ο τρόπος απόκτησης του ζώου ή να παραλείπεται ο αριθμός του διαβατηρίου στην εφαρμογή» αναφέρει η πηγή στο «Κοσμοδρόμιο».
Σύμφωνα με τον ίδιο άνθρωπο, τα παράτυπα διαβατήρια έχουν ημερομηνία έκδοσης λίγες μέρες πριν το ταξίδι των ζώων. Έχει ακόμα παρατηρηθεί ότι οι ιδιοκτήτες που μεταφέρουν συχνά ζώα συντροφιάς, φαίνονται στην διαδικτυακή πλατφόρμα του υπουργείου να είναι καταχωρημένοι αρκετές φορές
Επίσης, αν και το ταξίδι επιτρέπεται για ζώα συντροφιάς που είναι άνω των 12 εβδομάδων, οι αστυνομικοί βλέπουν ζώα που κατά την εκτίμηση τους δείχνουν μικρότερα- γύρω στις 9 εβδομάδες.
Οι πιο κλασικές περιπτώσεις, σύμφωνα με τον άνθρωπο που μίλησε στο «Κοσμοδρόμιο», είναι οι επιβάτες που μεταφέρουν έως πέντε ζώα έκαστος ώστε να χαρακτηριστεί ως μη εμπορικού χαρακτήρα η μετακίνηση. Σε περίπτωση που θέλουν να μεταφέρουν παραπάνω από πέντε ζώα, φέρνουν και άλλον επιβάτη μαζί τους – «Βλέπεις άνθρωπο να φεύγει με 4 ταλαιπωρημένα σκυλιά από την Αθήνα και να επιστρέφει αυθημερόν στο αεροδρόμιο, χωρίς τα ζώα. Η υποψία για τα πιο ταλαιπωρημένα σκυλιά είναι πως προορίζονται για κυνομαχίες. Για περιπτώσεις σαν και την παραπάνω, όπου ένας άνθρωπος εμφανίζεται ξανά στο αεροδρόμιο χωρίς τα ζώα, ο εισαγγελέας ειδοποιήθηκε δύο φόρες την προηγούμενη χρονιά».
Η παραπάνω κακή και πρόχειρη εικόνα ενισχύεται περαιτέρω από το γεγονός, πως στο κεντρικό αεροδρόμιο της χώρας, στο πόστο του δειγματοληπτικού ελέγχου των διαβατηρίων για τα ζώα συντροφιάς δουλεύει ένας μόνο αστυνομικός. Μάλιστα, τον περασμένο Αύγουστο τον απέσπασαν και μεταφέρθηκε σε άλλο πόστο, με αποτέλεσμα επί 4 μήνες η εν λόγω θέση να μείνει εντελώς ακάλυπτη.
Τρανταχτές υποθέσεις
Παράλληλα, οι υποθέσεις που αφορούν σε παράνομο εμπόριο ζώων συντροφιάς και φτάνουν τελικά στα δικαστήρια, είναι λίγες αλλά πολύ ενδεικτικές του τι συμβαίνει «κάτω από το ραντάρ». Μελετώντας δικογραφίες και αποφάσεις που ήρθαν σε γνώση μας (και βρίσκονται στη διάθεσή μας), ξεχωρίσαμε 3 χαρακτηριστικές περιπτώσεις
Περίπτωση Αθήνας
Δικαστήριο έκρινε ένοχες δυο μεταφορείς ζώων συντροφιάς για 1)παράνομη εμπορία ζώων από κοινού και 2)Παράβαση αρ.5παρ.1Γ και 20 παρ.2 Ν.4039/2012 από κοινού, οι οποίες τελέσθηκαν στα Σπάτα Αττικής και με την οποία καταδικάστηκαν σε ποινή φυλάκισης ενός (1) έτους και χρηματική ποινή πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ, η κάθε μία, για κάθε πράξη και σε συνολική ποινή φυλάκισης δεκαοχτώ (18) μηνών και επτά χιλιάδων (7.000) ευρώ, η κάθε μία, με τη προαναφερόμενη ποινή φυλάκισης των δεκαοχτώ (18) μηνών, να έχει ανασταλεί για τρία (3) χρόνια, για κάθε μία.
Σύμφωνα με τα πρακτικά της δίκης οι κατηγορούμενες από κοινού ενεργώντας, διαπιστώθηκε να επιχειρούν να μεταφέρουν στο εξωτερικό αδέσποτα ζώα τα οποία είχαν περισυλλέξει από την Πάτρα, μέσω πτήσης για Φρανκφούρτη και με σκοπό να τα διαθέσουν προς πώληση σε άτομα αγνώστων στοιχείων αντί άγνωστου χρηματικού ποσού, χωρίς να διαθέτουν την απαιτούμενη άδεια και τις προβλεπόμενες υπεύθυνες δηλώσεις που να αναφέρουν ότι αυτά δεν προορίζονται για πώληση ή μεταβίβαση σε άλλον ιδιοκτήτη. Το έναν εκ των μεταφερομένων αδέσποτων ζώων , τα οποία κατασχέθηκαν από την αστυνομία, κουτάβι χρώματος μαύρου αμέσως μετά την κατάσχεση από την αρμόδια αστυνομική υπηρεσία μεταφέρθηκε σε κτηνιατρικό κέντρο σκελετωμένο ενώ παρουσίαζε αδυναμία κίνησης με συμπτώματα αφυδάτωσης, υποθερμίας, κατάπτωσης, λήθαργου και αιμορραγικής εντερίτιδας, με συνέπεια να χάσει τη ζωή του.
Περίπτωση Πάτρας
Τους επόμενους μήνες εκδικάζεται απόφαση που αφορά σε μετακίνηση ζώων συντροφιάς από την χώρα μας προς το εξωτερικό. Στο ένα βαν που εξετάστηκε από τις αρχές, υπήρχαν 19 ζώα συντροφιάς, 16 σκύλοι και 3 γάτες ενώ στο άλλο βαν, υπήρχαν 17 ζώα συντροφιάς, 12 σκύλοι και 5 γάτες.
Από τον έλεγχο των συνοδευτικών εγγράφων προέκυψε ότι για 14 ζώα δεν υπάρχει καταχώρηση στη βάση του ΥΠΑΑΤ ενώ για 7 ζώα προκύπτει από τη ότι ανήκουν σε άλλον ιδιοκτήτη από αυτόν που εμφανίζεται στο διαβατήριο και την εξουσιοδότηση.
Σύμφωνα με το κατηγορητήριο και την έκθεση της αρμόδιας κτηνιατρικής Υπηρεσίας οι συγκεκριμένες μετακινήσεις δεν πληρούν τις προϋποθέσεις μη εμπορικής μετακίνησης. Σύμφωνα με καταθέσεις που εμπεριέχονται στην δικογραφία, την ευθύνη συμπλήρωσής ορισμένων των διαβατηρίων των ζώων αναφορικά με τα στοιχεία των ιδιοκτητών ανέλαβαν ιδιώτες και όχι οι κτηνίατροι που εκδίδουν τα διαβατήρια των ζώων και συμπληρώνουν τα στοιχεία που απαιτούνται.
Περίπτωση Ηρακλείου Κρήτης
Σε αυτοψία που διενεργήθηκε από την αρμόδια κτηνιατρική υπηρεσία, σε χώρο συγκέντρωσης ζώων μη αδειοδοτημένο, διαπιστώθηκε η ύπαρξη φαρμακευτικών προϊόντων που ανήκουν στην κατηγορία των ναρκωτικών ουσιών και διέπονται από αυστηρές διατάξεις σε ότι αφορά την κυκλοφορία, διάθεση και χρήση τους καθώς και διαβατήρια και βιβλιάρια υγείας ζώων κενά κτηνιατρικών πράξεων, τα οποία ήταν προϋπογεγραμμένα και προσφραγισμένα. Μάλιστα η έκθεση αυτοψίας αναφέρει μεταξύ άλλων ότι η ανεύρεση όλων των παραπάνω υλικών και φαρμάκων, σε συνδυασμό με τη μεγάλη ποσότητα αυτών, αποτελούν σοβαρή ένδειξη ότι ο χώρος λειτουργούσε σαν κλινική μικρών ζώων ή κτηνιατρείο μικρών ζώων και ότι τα περισσότερα σκευάσματα-φάρμακα ήταν γερμανικής προέλευσης, με φύλλο οδηγιών χρήσης όχι στην ελληνική γλώσσα, αλλά μόνο στην γερμανική, χωρίς επομένως να έχουν άδεια εισαγωγής και κυκλοφορίας στη χώρα μας από τον ΕΟΦ. Επίσης βρέθηκαν συσκευές υποδόριας τοποθέτησης ηλεκτρονικής σήμανσης, με τους αντίστοιχους ηλεκτρονικούς αριθμούς, έτοιμα προς χρήση, καθώς επίσης και τα έντυπα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης, τα οποία ήταν προϋπογεγραμμένα και προσφραγισμένα από κτηνίατρο.
«Προμελετημένο έγκλημα εις βάρος των ζώων»
Ο Ευάγγελος Παλαιοδήμος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ζωοφιλικών Σωματείων Ελλάδας, σημειώνει μιλώντας στο «Κοσμοδρόμιο» πως η δράση της Ε.Ε. για την παράνομη διακίνηση και εμπορία ζώων κατόπιν σχετικών καταγγελιών από κράτη μέλη, αποτελεί μια δικαίωση της Ομοσπονδίας, η οποία αναδεικνύει επί σειρά ετών τα ζητήματα αυτά.
«Δυστυχώς στην χώρα μας απουσιάζει η πολίτικη βούληση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος και της παράνομης δράσης ορισμένων» λέει ο ίδιος και συνεχίζει: «Υπενθυμίζουμε ότι όταν ο τέως και εκ νέου υποψήφιος πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης επισκέφτηκε παράνομο καταφύγιο αδέσποτων ζώων σε σχετική ερώτηση που του έγινε ισχυρίστηκε ότι δεν υπάρχει εμπόριο αδέσποτων ζώων. Όμως όπως έχουμε επανειλημμένα αναδείξει, πολλές διατάξεις του πρόσφατου Ν4830/21(σ.σ νέο πλαίσιο για την ευζωία των ζώων συντροφιάς Πρόγραμμα «AΡΓΟΣ» και λοιπές διατάξεις), εισήχθησαν προκειμένου να απαλλάξουν κατηγορουμένους και σε πρώτο βαθμό καταδικασμένους για παράνομη διακίνηση και εμπορία αδέσποτων ζώων.
Εφόσον ο καθένας μπορεί να περισυλλέγει αμέτρητο αριθμό αδέσποτων ζώων, να τα καταγραφεί απευθείας στο όνομα του χωρίς να μεσολαβεί καμία κρατική αρχή και χωρίς να διερευνάται αν τα ζώα είναι εγκαταλειμμένα, χαμένα η κλεμμένα, είναι αναπόφευκτη η δημιουργία συνθηκών παράνομου εμπορίου. Στην ουσία, πρόκειται για προμελετημένο έγκλημα εις βάρος των ζώων.
Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πληθώρα άλλων διατάξεων του υποτιθέμενου νόμου πλαισίου, όπως το ξήλωμα των προδιαγραφών των καταφυγίων και η νομιμοποίηση όλων των περιφραγμένων χώρων συγκέντρωσης ζώων που διαμένουν τα ζώα προσωρινά σε άθλιες συνθήκες και στην συνέχεια καταλήγουν αντικείμενα παράνομης διακίνησης, την απαλλαγή από την υποχρέωση διαχείρισης των αδέσποτων ζώων από τους δήμους κ.ά.
Φυσικά, υπάρχουν και οι περιπτώσεις που ενώ προβλέπονται ποινικές κυρώσεις με σαφήνεια για διακίνηση ζώων κατά παράβαση των ευρωπαϊκών κανονισμών, αυτές δεν επιβάλλονται από τις δικαστικές αρχές. Το επόμενό χρονικό διάστημα, όπως έχουμε δεσμευτεί, θα προχωρήσουμε σε καταγγελία σε βάρος της χώρας μας για την παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς και των ευρωπαϊκών κανονισμών για την μετακίνηση των ζώων, θα ενημερώσουμε με πλήρη τεκμηρίωση όλα τα κόμματα με την συγκρότηση της νέας Βουλής για την ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των ζώων που επικρατεί με τις ευλογίες της ελληνικής πολιτείας και φυσικά θα αναδείξουμε τα ζητήματα αυτά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο».
