Η προοπτική μίας επανάληψης στη νίκη της δεξιάς στις εκλογές της 23ης Ιουλίου στην Ισπανία και κυρίως η αυξημένη πιθανότητα να συμμετάσχει στην κυβέρνηση το ακροδεξιό κόμμα Vox και κυρίως η εφαρμογή της σκοταδιστικής πολιτικής του για την κουλτούρα, έχει σημάνει συναγερμό στις τάξεις των ανθρώπων του χώρου.
Και όχι μόνο για το δημοσιευμένο πρόγραμμά του, όπου αναφανδόν ανακοινώνεται λογοκρισία σε όποια αναπαράσταση «διαστροφικού ερωτισμού» στην πλοκή οποιουδήποτε πολιτιστικού έργου. Ιδίως η ανησυχία των όσων θεραπεύουν την Τέχνη ξύπνησε απότομα μετά τα βοερά πρώτα δείγματα της πολιτικής του Vox, που ασκώντας την επιρροή του στην τοπική αυτοδιοίκηση πέτυχε να κατέβουν έργα, τα οποία έκρινε πως θίγουν τα ηθικά πρότυπα που ιδεολογικά διακηρύττει.
Πρώτα, έπειτα από την παρέμβαση του Vox κατέβηκε σε μια κοινότητα της Μαδρίτης το έργο Ορλάντο της Βιρτζίνιας Γουλφ, που θίγει το θέμα του Ερμαφρόδιτου και της ομοφυλοφιλίας. Στη συνέχεια, ο δήμαρχος του ΡΡ στη Μπριβιάσκα με απαίτηση του Vox απαγόρευσε ένα άλλο, βραβευμένο, θεατρικό έργο για έναν Ρεπουμπλικανό δάσκαλο που σχεδίαζε να πάει με τους μαθητές του εκδρομή για να δουν τη θάλασσα στην Καταλονία, αλλά δεν πρόλαβε γιατί δολοφονήθηκε από τους Φρανκιστές. Ένα τρίτο έργο κατέβηκε, πάλι μετά από παρέμβαση των ακροδεξιών συμβούλων, γιατί μιλούσε για διατροφικές διαταραχές. Σε έναν τέταρτο δήμο απαγορεύθηκε η προβολή της τελευταίας ταινίας Buzz Lightyear της σειράς Toy Story γιατί περιλαμβάνει ένα λεσβιακό φιλί. Από το ψαλίδι της λογοκρισίας του Vox δε γλίτωσε ούτε ο κλασσικός συγγραφέας Λόπε ντε Βέγα: το κόμμα απαίτησε να αφαιρεθούν τα «ερωτικά υπονοούμενα» από το κείμενο της κωμωδίας του «Η κακιά του Χετάφε» (La villana de Getafe), που το ανέβασμά της επρόκειτο να χρηματοδοτήσει με 4.400 ευρώ ο ομώνυμος δήμος της Μαδρίτης. Όλες τούτες οι παρεμβάσεις κοινό παρονομαστή έχουν ότι οι δημοτικές αρχές και στις τέσσερις περιπτώσεις ελέγχονται από το PP και το Vox.
Αναπόφευκτα στο μυαλό όλων ξυπνούν μνήμες του Φρανκισμού. Κι εάν προστεθεί και το προηγούμενο της παρέμβασης του Vox (που συγκυβερνά με το ΡΡ στην Καστίλη και Λεόν) για την επαναφορά του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ του Βαγιαδολίδ (Seminci) στην αρχική του δομή της ίδρυσής του επί Φράνκο (ταινίες για τις «Θρησκευτικές και Ανθρώπινες αξίες») καταλαβαίνει κανείς το μέγεθος της πολιτιστικής reconquista, που επιδιώκει το κόμμα του Σαντιάγο Αμπασκάλ. Το Vox αυτοανακηρύσσεται σε νέο El Cid των αξιών μίας Ισπανίας των χρόνων της Ιεράς Εξέτασης ή του Φράνκο. Σε αυτό το πνεύμα κάθε έκφραση μίας κουλτούρας διαφορετικής από εκείνης του τριπτύχου «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» δε θα είναι απλά κατακριτέα, αλλά θα εκδιώκεται από το δημόσιο προσκήνιο και θα αντικαθίσταται με πιο ηθικοπλαστικά θεάματα, ακροάματα και βιβλία. Αλλά, όπως είδαμε και παλαιότερα και η αμιγώς δεξιά τοπική κυβέρνηση στην Ανδαλουσία δεν πηγαίνει πίσω: η Περιφέρεια δεν περιλαμβάνει το θέατρο και την πολιτιστική παραγωγή στις προτεραιότητες για τη χρηματοδότηση και την ανάπτυξή του.
Η ανταπόκριση από τον χώρο του πολιτισμού δεν άργησε να έρθει. Η πρόσφατα δημιουργημένη πλατφόρμα Ελεύθερων Τεχνών (Plataforma Artes Libres) εξέδωσε ένα μανιφέστο ζητώντας από τους πολίτες υποστήριξη για να αντιμετωπίσει το κύμα από ιδεολογικά και ηθικολογικά «βέτο» και απαγορεύσεις, που αναμένονται μετά τη διεύρυνση της σύμπραξης (ίσως και κυβερνητικά) των ΡΡ και Vox. «Απαιτούμε την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων μας, διότι χωρίς κουλτούρα δεν υφίσταται δημοκρατία», τονίζεται στην κοινή δήλωση μίας πανστρατιάς από σημαντικούς ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, που συνυπογράφουν την πρωτοβουλία. Ανάμεσα στους ανθρώπους που υπογράφουν το κείμενο των καλλιτεχνών και διανοουμένων είναι ο ταυτόσημος με τη δημοκρατία τραγουδοποιός Ζοάν Μανουέλ Σεράτ, ο νυν υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Μανουέλ Ιθέτα και η υπουργός Εργασίας και β’ Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Γιολάνδα Ντίαθ.
Από την πρώτη στιγμή, προσωπικότητες όπως ο Πέδρο Αλμοδόβαρ, η Άλμπα Φλόρες, η Λετίθια Ντολέρα ή η Αϊτάνα Σάντσεθ Χιχόν, αλλά κι όλος σχεδόν ο κόσμος του πολιτισμού συμμετείχε σε μία συντονισμένη εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενάντια στην «επιστροφή της λογοκρισίας που απειλεί την ελευθερία της έκφρασης». Ξεχωρίζει η δήλωση του εμβληματικού ηθοποιού Εμίλιο Γκουτιέρεθ Κάβα, που επισήμανε πως η κατάρρευση της δημοκρατίας μας (και του πολιτισμού) ενσαρκώνεται στην εικόνα ενός Φρανκιστή ταυρομάχου να χρίζεται υπουργός Πολιτισμού στην Περιφέρεια της Βαλένθιας!
Στόχος των ανθρώπων της Τέχνης ήταν να συσταθεί μία «πλατφόρμα, κίνημα ή ένωση με νομική μορφή που θα συγκεντρώνει όλους τους τομείς του πολιτισμού» ώστε η δράση του να έχει νομικό έρεισμα και να μπορεί να έχει «συλλογικό, πολιτικό και κοινωνικό» χαρακτήρα. Το μήνυμα διαδόθηκε μαζικά από τον κόσμο του πολιτισμού και δρομολογήθηκε με ταχύτατο τρόπο.
Το σύντομο μανιφέστο που κυκλοφόρησε, μάλιστα γραμμένο στις επίσημες γλώσσες του Κράτους (εξόν από καστιλιάνικα και καταλανικά, βάσκικα, γαλικιανά, αστουριανά κλπ) καταγγέλλει «τις ακυρώσεις εκπομπών και μουσικών παραστάσεων σε όλη τη χώρα, με αποκλειστικά κομματικά και πολιτικά κριτήρια». Οι «επαγγελματίες από τον κόσμο του πολιτισμού θέλουν να καταγγείλουν την επιστροφή της λογοκρισίας που παραβιάζει την ελευθερία της έκφρασης, ένα κοινωνικά και δημοκρατικά παγιωμένο δικαίωμα στο Σύνταγμά μας». Η πρωτοβουλία μάλιστα για τη συλλογική απάντηση στη λογοκρισία προήλθε από γυναίκες του χώρου. Αυτές που βλέπουν πως η γυναίκα και γενικά όλες οι έμφυλες ταυτότητες απειλούνται άμεσα από τις σκοταδιστικές ηθικοπλαστικές βλέψεις της ακροδεξιάς. Κάτι που έγινε ορατό στις πρόσφατες εκδηλώσεις για το GayPride, που υπό τον φόβο ή τις ανοικτές παρεμβάσεις του Vox κατέβηκαν οι σημαίες του από πολλά δημόσια κτίρια στη χώρα.
Ο πολιτισμός και η ελεύθερη έκφραση απειλούνται άμεσα στην Ισπανία. Και τούτο δεν αποτελεί κινδυνολογία, αλλά είναι γεγονός και οι πρωτοβουλίες και οι εξαγγελίες του Vox το αποδεικνύουν έμπρακτα. Εξάλλου και στον τομέα της ενημέρωσης, το ακροδεξιό κόμμα αποκλείει από τις εκδηλώσεις και τις συνεντεύξεις του ή επιτίθεται παντοίω τρόπω σε μη αρεστούς του δημοσιογράφους. Πράγμα που έχει οδηγήσει τους «Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα» να αξιώσουν από το κόμμα να σταματήσει τον αποκλεισμό δημοσιογράφων και την προγραφή τους. Τόσο η πολιτιστική παραγωγή, όσο και ο Τύπος πάντοτε με την αναλυτική τους δύναμη μπορούσαν σε δύσκολες εποχές να προβλέψουν τις μελλοντικές εξελίξεις. Και για τούτο, η Ιστορία μας διδάσκει, σε όλες τις μαγματικές εκείνες περιόδους, όπου κρινόταν το μέλλον και η πορεία της κοινωνίας (και της ανθρωπότητας εν γένει), οι δύο τούτοι νευραλγικοί τομείς για την πρόοδο του κριτικού πνεύματος και της χειραφέτησης του ανθρώπου, τελούσαν υπό διωγμό από τα απολυταρχικά καθεστώτα και κόμματα.
Έλεγχος, αποκλεισμοί και απαγορεύσεις στην κουλτούρα και την ενημέρωση, αντικατάστασή τους με την επίσημη εικόνα και ιδεολογία και την προπαγάνδα. Γνωστή συνταγή των ολοκληρωτικών καθεστώτων για τη διάπλαση και τον μαυλισμό των ατομικών συνειδήσεων, της συλλογικής αντίληψης και πεποίθησης, την ομογενοποίηση της κοινωνίας, που το πολιτικό εργαστήριο της ακροδεξιάς έχει ξεθάψει από την ιστορία των παλιών Φασισμών κι αποβλέπει να τις εφαρμόσει στα σημερινά δεδομένα. Όπως μας υπενθυμίζει η Χάνα Άρεντ (Η φύση του Ολοκληρωτισμού, στο Hanna Arendt 2:1950-54) οι διάφοροι φασισμοί μετατρέπονται από «ανεύθυνη γνώμη» και μίσος σε ιδεολογία «μόνο τότε όταν επιχειρούν να ερμηνεύσουν τα πάντα ως ευθύνη των αντιπάλων τους» -όπως ο «Σαντσιμός», που έχει εφεύρει η ισπανική δεξιά και ακροδεξιά για να διαβρώσει την κυβέρνηση.
Μη έχοντας αυθεντικά επιχειρήματα για να αντιτάξει στις επιτυχίες της κυβέρνησης Psoe/Podemos στην οικονομία, την αύξηση μισθών και συντάξεων, την κοινωνική πολιτική (νόμοι για κατοικία, ισότητα, τρανς) και την εργασία, το ΡΡ και το Vox επιχειρούν να την πλήξουν σε ένα φαντασιακό, ρεβιζιονιστικό, επίπεδο. Εκεί όπου οι φεμινίστριες, οι οικολόγοι, η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, οι «κόκκινοι» που καταδιώκουν τη θρησκεία, την Ιστορία, τους παραδοσιακούς θεσμούς της οικογένειας και της κοινωνίας ή την «ελευθερία» του μέσου ανθρώπου να «εκφράζεται» και να συμπεριφέρεται όπως θέλει κι όπως επιτάσσει η hispanidad κι όχι με τα μέτρα του politically correct, της οικολογίας ή του φεμινισμού ή κυρίως της «εκφυλισμένης τέχνης» με το θρασύ κοινωνικό της μήνυμα και τον «χυδαίο» ερωτισμό.
Μπροστά σ’ αυτό τον φόβο, οι Ισπανοί καλλιτέχνες σπεύδουν να σαλπίσουν ένα μήνυμα και μία προειδοποίηση για την επικείμενη δραματική τροπή. Για τούτο απευθύνονται στην ίδια την κοινωνία: «το κράτος δικαίου στην Ισπανία είναι σημαντικό και δεν θέλουμε να το χάσουμε, αλλά έχουμε ένα μεγάλο πρόβλημα και ζητάμε από την κοινωνία γενικά να πάρει θέση», τονίζουν, προσθέτοντας πως «η λογοκρισία είναι απαράδεκτη, απ’ όπου κι εάν προέρχεται , είτε από το PSOE, το PP, το Vox, είτε ακόμη από το (αριστερό) Sumar».
