Με τη συμπλήρωση 50 ετών από τη μέρα που το πραξικόπημα του στρατηγού Αουγκούστο Πινοτσέτ έβαζε αιματηρό τέλος στον χιλιανό «ειρηνικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό» έρχονται στο φως πτυχές αυτής της σκοτεινής τελετής γέννησης του σημερινού οικονομικού συστήματος του δυτικού κόσμου, του νεοφιλελευθερισμού. Το «απολωλός πρόβατο» του ευρωπαϊκού αστικού συστήματος, ο χιτλερισμός, δε θα μπορούσε να λείπει από τα γεγονότα που οδήγησαν στην επικράτηση του στρατιωτικού καθεστώτος το οποίο έμελλε να κυβερνήσει τη Χιλή από το 1973 μέχρι το 1990 και η τεχνογνωσία των 12 ετών ναζισμού χρησιμοποιήθηκε για το στήσιμο των μηχανισμών καταπίεσης του Πινοτσέτ. Ο ερευνητής Βίλφριντ Χούισμαν παρουσίασε πριν μέρες την ιστορία του συνταγματάρχη (Standartenführer) των Ες Ες, Βάλτερ Ράουφ.
Η Χιλή είχε αποτελέσει πόλο έλξης μεταναστών γερμανικής καταγωγής ήδη από τον 19ο αιώνα. Η γερμανική κοινότητα της χώρας είχε πάντα σχέσεις με την μητρόπολη ενώ και οι οικονομικές σχέσεις με τη Γερμανία ήταν σημαντικές καθώς η Χιλή αποτελεί τον κορυφαίο παραγωγό και εξαγωγέα νίτρου. Το νίτρο είναι από τα καλύτερα λιπάσματα, ενώ παλιότερα χρησιμοποιούταν μαζικά και στην παραγωγή εκρηκτικών. Τέλος, σημαντικές ήταν και οι στρατιωτικές σχέσεις των δύο χωρών, όπου οι Γερμανοί στρατιωτικοί εκπαίδευαν συστηματικά μέχρι και τον μεσοπόλεμο Χιλιανούς. Κατάλοιπο αυτής της σχέσης είναι η χρήση του στάλχελμ (Stahlhelm), του παραδοσιακού γερμανικού κράνους, στην επίσημη στολή του στρατού της Χιλής καθώς και το βήμα της χήνας, ενώ σε χρήση είναι και ο χαιρετισμός με τέντωμα του δεξιού χεριού, ο ρωμαϊκός λεγόμενος, ή χιτλερικός, όπως έχει πλέον καθιερωθεί.
Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ανέδειξε την ανάγκη να φυγαδευτούν πλήθος αξιωματούχων του ναζιστικού καθεστώτος που είχαν διαπράξει εγκλήματα. Με τη βοήθεια της καθολικής εκκλησίας οργανώθηκε η διαφυγή, η λεγόμενη «οδός των αρουραίων» (Rattenweg), που οδήγησε πολλές χιλιάδες, μέσω των μοναστηριών της Ευρώπης στα πλοία κι από κει στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Κορυφαία παραδείγματα ο Μένγκελε που πέθανε ατιμώρητος και ο Άιχμαν, που συνελήφθη από ισραηλινό κομάντο στην Αργεντινή, δικάστηκε και εκτελέστηκε στο Ισραήλ. Οι γερμανικές κοινότητες είχαν σημαντικό τμήμα ναζιστών και αυτό υποδέχτηκε τους εγκληματίες ναζί, τους βοήθησε να στήσουν νέες ζωές και να ενταχθούν ικανοποιητικά έως και πολύ καλά όσον αφορά την κοινωνική θέση και την οικονομική ευμάρεια στις ακραίες ταξικά και συχνά ρατσιστικές κοινωνίες των χωρών αυτών.
Στις δεκαετίες του 1960, 1970 και 1980 πολλοί από αυτούς τους ναζί συμμετείχαν ενεργά στις δικτατορίες και στη βίαιη καταστολή των κοινωνικών, εργατικών και εθνοτικών κινημάτων. Οι δικτατορίες αυτές είχαν πάντα την ενεργό υποστήριξη των ΗΠΑ και των μυστικών υπηρεσιών της «χώρας των ελευθέρων», η οποία από καιρό είχε ξεχάσει την έχθρα της προς τους χιτλερικούς και τους χρησιμοποιούσε παγκοσμίως, και στη Γερμανία την ίδια, για τον αγώνα ενάντια στον κομμουνισμό, τα εργατικά και κοινωνικά κινήματα αλλά και ενάντια στα απελευθερωτικά κινήματα των αποικιοκρατούμενων λαών.
Ο Γερμανός ερευνητής Χούισμαν βρήκε στη Χιλή έναν πράκτορα της περιώνυμης μυστικής υπηρεσίας του Πινοτσέτ, της DINA (Dirección de Inteligencia Nacional, Εθνική Διεύθυνση Πληροφοριών). Ο πράκτορας με το κωδικό όνομα Σίμον, αναγνωρίζει κατευθείαν στη φωτογραφία που του δείχνει ο ερευνητής τον άντρα που φαίνεται να τρώει σε ένα εστιατόριο στην προκυμαία του λιμανιού του Σαντιάγο το 1976. Είναι ο Βάλτερ Ράουφ. Ο συνταγματάρχης των Ες Ες ήταν ένας από τους κυρίους υπευθύνους της εκτέλεσης του σχεδίου εξόντωσης των Ευρωπαίων Εβραίων επί Χίτλερ. Στα χρόνια του στρατιωτικού καθεστώτος του Πινοτσέτ συμμετείχε αποφασιστικά στη δίωξη και τη δολοφονία αντιφρονούντων.
Ο Σιμόν θυμάται πως τον γνώρισε τον Ιούλιο του 1973, δυο μήνες πριν το πραξικόπημα που ανέτρεψε την δημοκρατική σοσιαλιστική κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αγιέντε, σε ένα εγκαταλειμμένο ορυχείο νίτρου στη έρημο Ατακάμα, στο ορυχείο Τσακαμπούκο. Ο Σιμόν ήταν επίστρατος και είχε εντολή να φτιάξει ένα ναρκοπέδιο στο χώρο του παλιού ορυχείου. «Φτιάχναμε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης για 1200 κρατούμενους», λέει.
Ένας από τους επικεφαλής συστήθηκε ως «Στρατηγός βαν Νόρντενφλιχτ» και ήταν Γερμανός. Ήταν ο Ράουφ. Λίγο μετά το αιματηρό πραξικόπημα της 11ης Σεπτεμβρίου ο Σιμόν εστάλη στην παραθαλάσσια πόλη σαν Αντόνιο. Εκεί εντάχθηκε στο σύνταγμα Τέχας Βέρδες (Tejas verdes) και εκπαιδεύτηκε για τη νέα μυστική υπηρεσία, την DINA. Η κύρια αποστολή της υπηρεσίας ήταν η εξόντωση του «εσωτερικού εχθρού».
Αρχηγός της μυστικής υπηρεσίας ορίστηκε ο Μανουέλ Κοντρέρας, φίλος του Πινοτσέτ. Ο Κοντρέρας υποδέχτηκε τον Σιμόν και τους άλλους επίστρατους προσωπικά. Τους είπε πως ανήκουν στην ελίτ του στρατεύματος και πως αποστολή τους είναι να εξαφανίσουν τον κομμουνισμό σε όλη τη Λατινική Αμερική. Μεταξύ των εκπαιδευτών του Σιμόν ήταν μερικοί «γκρίνγκος», ξένοι, ευρωπαϊκής καταγωγής. Η προφορά τους ήταν γερμανική. Ένας από αυτούς ήταν ο Κορνέλιους Κριγκ-Μάρμπεκ, ο οποίος κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν εκπαιδευτής στα Ες Ες σε θέματα καταστολής των ανταρτών και σε τεχνικές ανάκρισης. Χιτλερικός βασανιστής.
Ο Ράουφ δεν ήταν ο μόνος εγκληματίας ναζί που είχε την ευκαιρία να κάνει χρήση των δεξιοτήτων που είχε αναπτύξει στα Ες Ες για λογαριασμό του καθεστώτος Πινοτσέτ. Μετά το 1945 έφτασαν στη Χιλή περίπου 1000 αξιωματικοί των Ες Ες και της Γκεστάπο. Στην DINA τους αποκαλούσαν «η γερμανική ομάδα μας». Αρχηγός του δικτύου των Γερμανών ναζί ήταν ο Ράουφ. Ο Πινοτσέτ τον είχε φέρει στη Χιλή το 1956 με εντολή της στρατιωτικής διοίκησης ως στρατιωτικό σύμβουλο.
Το τσακάλι
Ο Χορχελίνο Βεργκάρα συνάντησε τον Ραόυφ για πρώτη φορά στην εξοχική κατοικία του συνταγματάρχη Κοντρέρας. Ο Βεργκάρα ήταν μόλις 14 ετών, υπηρέτης του αξιωματικού. Το πρωί πήγαινε το πρωινό στο κρεβάτι του συνταγματάρχη, μετά πήγαινε βόλτα τον σκύλο του, μπροστά από τις ξύλινες εξοχικές κατοικίες της παραλίας σαν Ντομίνγκο μέσα στις οποίες κρατούνταν και βασανίζονταν κρατούμενοι. Το συγκρότημα εξοχικών κατοικιών είχε επιταχθεί από τον στρατό αμέσως μετά το πραξικόπημα. Ο Ράουφ ερχόταν συχνά για επίσκεψη στον Κοντρέρας, ο οποίος τον ονόμαζε «el chacal» (το τσακάλι). Μιλούσαν για πακέτα που έπρεπε να εξαλειφθούν. Αργότερα, όταν στα 30 του, έγινε ο ίδιος μέλος της DINA, κατάλαβε πως «πακέτο» σήμαινε δολοφονημένος κρατούμενος.
Ο Ράουφ, σύμφωνα με τον Βεργκάρα, ήταν μέλος της διοίκησης της DINA. Βοήθησε τον δικτάτορα να στήσει μια αποτελεσματική μυστική υπηρεσία κατά τα πρότυπα της Γκεστάπο. Ήταν παρόν όταν οι διοικητές των μυστικών υπηρεσιών νοτιοαμερικάνικων δικτατοριών συμφώνησαν για τη διεξαγωγή της επιχείρησής «Κόνδωρ», επιχείρηση εξόντωσης δεκάδων χιλιάδων πολιτικών αντιπάλων. Η μυστικής υπηρεσία του Πινοτσέτ είχε το ελεύθερο να δρα και σε άλλες χώρες. Η ευθύνη του Ράουφ σύμφωνα με τον Βεργκάρα ήταν να εξαφανίζει τα ίχνη των δολοφονηθέντων αντιφρονούντων.
Ο πρώην πράκτορας Σιμόν το επιβεβαιώνει: «Ο Ράουφ ήταν ο νούμερο ένα της τελικής λύσης». Το ομώνυμο τμήμα της DINA (Solucion final) διευθύνονταν, σύμφωνα με τον Σιμόν, από αυτόν και τον γερμανικής καταγωγής Χιλιανό ταξίαρχο Κρίστοφ Βίλλέκε, ο οποίος έχει καταδικαστεί εντωμεταξύ σε πολυετή κάθειρξη για έξι φόνους, μεταξύ αυτών και ενός στρατηγού του χιλιανού στρατού, αντιπάλου του Πινοτσέτ, του στρατηγού Πρατς, και επτά απαγωγές.
Η ιχθυοβιομηχανία «Αραούκο» του Σαν Αντόνιο
Μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστη η τύχη 1469 ανθρώπων που εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας. Κάποιοι πετάχτηκαν από ελικόπτερα στον ωκεανό, άλλοι θάφτηκαν στην έρημο Ατακάμα, μερικές δεκάδες κάηκαν με ναπάλμ στην Κολονία Ντιγνιδάδ. Το τι συνέβη με τους υπόλοιπους είναι άγνωστο. Παρόλο που η αστυνομία της Χιλής έχει ενδείξεις πως κάτι συνέβαινε στο εργοστάσιο επεξεργασίας ψαριών στο Σαν Αντόνιο χτυπά στο τείχος σιωπής του όρκου των παλιών μελών της DINA.
Όταν όμως εμφανίστηκε η φωτογραφία του Ράουφ μίλησε ένας παλιός εργάτης του εργοστασίου, ο Χόρχε Σίλβα. Τον αναγνώρισε. «Τον είδα πολλές φορές στην αίθουσα όπου επιδιορθώνονταν τα δίχτυα, ήταν με τα φορτηγά, με τα οποία έρχονταν οι κρατούμενοι». Το εργοστάσιο επιτάχθηκε αμέσως μετά το πραξικόπημα. Οι πολιτικοί κρατούμενοι που τους έφερναν με τα φορτηγά ψυγεία που έφεραν το όνομα της εταιρείας που είχε το εργοστάσιο θεωρούνταν εξαντλημένοι από τα βασανιστήρια. Παλιοί άνδρες της μυστικής υπηρεσίας αναφέρουν, υπό τον όρο της ανωνυμίας, πως στη συνέχεια οι κρατούμενοι σκοτώνονταν με σφαίρες ή τους σκότωναν με το χημικό αέριο σαρίν. Και εδώ έρχεται η πρώτη εμπλοκή της Δυτικής Γερμανίας: τα χημικά που6 προορίζονταν για την Παρασκευή του σαρίν τα μετέφεραν πράκτορες της DINA από τη Φρανκφούρτη αεροπορικώς στις βαλίτσες τους. Αυτοί οι πράκτορες δεν υπόκειντο σε τελωνειακό έλεγχο από τις δυτικογερμανικές αρχές. Ο Χορχελίνο Βεργκάρα πιστεύει πως τους προστάτευε η γερμανική μυστική υπηρεσία BND και πως οι δυο μυστικές υπηρεσίες συνεργάζονταν πολύ στενά
Επαφές με τη γερμανική μυστική υπηρεσία
Ο ίδιος ο ταξίαρχος Βίλλεκε ήταν αρμόδιος για τις σχέσεις με την BND και ταξίδεψε πολλές φορές στην έδρα των Γερμανών στο Πούλλαχ. Εκεί εξασφάλιζε πληροφορίες σχετικά με Χιλιανούς «εξτρεμιστές» που ζούσαν εξόριστοι στη Δυτική Γερμανία. Όπως θυμάται ο Βεργκάρας, έφερνε κι ο ίδιος ο ταξίαρχος στην επιστροφή του συστατικά του σαρίν και εργαστηριακό εξοπλισμό για την Παρασκευή του
Σε ερώτηση του γερμανικού κρατικού καναλιού WDR σχετικά με αυτές τις κατηγορίες η γερμανική μυστική υπηρεσία απάντησε πως δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί κάτι τέτοιο, αλλά με τρόπο που αφήνει πολλά ερωτηματικά ως προς την ειλικρίνεια της απάντησης.
Η BND ήξερε για τον Ράουφ
Ο Βεργκάρα λέει πως ξέρει τι γινόταν με τα πτώματα των δολοφονηθέντων. Το έμαθε από δύο πρώην πράκτορες της DINA που συμμετείχαν στη διαδικασία. Μετά το φόνο τα πτώματα κομματιάζονταν στα μηχανήματα του εργοστασίου και μετατρέπονταν σε ιχθυάλευρο
Η BND, για την οποία ο Ράουφ δούλευε ως πράκτορας από το 1958 μέχρι το 1963 μέχρι τώρα σιωπούσε για τη δραστηριότητα και το ρόλο του πρώην πράκτορά της στο σύστημα τρόμου του χιλιανού κράτους. Καθώς όμως η έρευνα φέρνει στοιχεία στο φως, η μυστική γερμανική υπηρεσία παραδέχτηκε πως ερευνώντας στα αρχεία της βρήκε ένα μήνυμα από το 1974 όπου αναφέρεται πως ο Ράουφ δεν είναι μεν αρχισύμβουλος της DINA, θα μπορούσε να είναι όμως ένας από τους «ejecutores», δηλαδή εκτελεστικό όργανο, χωρίς κανενός είδους διοικητικές αρμοδιότητες.
Ένα κρεματόριο στο κέντρο του Σαντιάγο
Οι παλιοί πράκτορες της DINA δεν έζησαν τον Ράουφ ως εκτελεστικό όργανο. Αλλά ως στρατιωτικό διοικητή. Αυτό λέει κάποιoς με το όνομα Κάρλος. Στη διάρκεια της δικτατορίας ήταν σωματοφύλακας του Βίλλεκε και ο ταξιάρχος πήγε πολλές φορές με τον Ράουφ στο μεγάλο κρεματόριο της Περρέρα στο Parque de los Reyes, το Πάρκο των Βασιλιάδων, όπου αποτεφρώνονταν αδέσποτοι σκύλοι. Ο Βίλλεκε και ο Ράουφ θέλαν να εξετάσουν αν οι φούρνοι του κρεματόριου ήταν κατάλληλοι για ανθρώπινα σώματα.
Στους τόπους βασανιστηρίων στο Σαντιάγο δολοφονούνταν πολλοί άνθρωποι και ο Ράουφ, σύμφωνα με τον Κάρλος, είχε την ιδέα να εξαφανίζει τα ίχνη των εγκλημάτων επί τόπου. Η Περρέρα ήταν πολύ κοντά. Ο Βεργκάρα επιβεβαιώνει την υποψία. Τα σχέδια του «τσακαλιού» εφαρμόστηκαν. «Ήταν φρικιαστικό», λέει ο πρώην πράκτορας και μιλάει για το λιγότερο 300 πτώματα.
Ο Ράουφ πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο Σαντιάγο, είχε εγγόνια, έπαιζε μαζί τους. Αιτήματα για να εκδοθεί στο Ισραήλ, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ απορρίφθηκαν από τη Χιλή. Ήταν προστατευμένος πλήρως. Το 1979 τον επισκέφθηκε ο πρώην ανώτερός του στα Ες Ες, ο στρατηγός Καρλ Βολφ. Ο Ράουφ του χάρισε ένα βιβλίο με την αφιέρωση: «Συνταγματάρχης των Ες Ες, Βάλτερ Ράουφ, κρατικά πιστοποιημένος εγκληματίας πολέμου».
