Αργία σήμερα και τετραήμερο! Η Γερμανία γιορτάζει την 33η επέτειο από την ημέρα που τα δύο γερμανικά κράτη όπως είχαν προκύψει μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου επανενώθηκαν. Η Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, η Ανατολική δηλαδή Γερμανία, το σοσιαλιστικό κράτος που ιδρύθηκε υπό την αιγίδα της ΕΣΣΔ, ενσωματώθηκε στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, το κράτος που ιδρύθηκε υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Γαλλίας. Και τα δύο γερμανικά κράτη, απότοκα της ήττας του χιτλερισμού το 1945 ιδρύθηκαν το 1949.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου οδήγησε και σε λύση του γερμανικού ζητήματος. Το γερμανικό έθνος κατόρθωσε να ικανοποιήσει ένα αίτημά του που ήταν ενεργό επί σχεδόν μισό αιώνα και αφορούσε το τέλος του διαχωρισμού σε δύο κράτη. Η στρατηγική ήττα του σοσιαλιστικού μπλοκ όπως αυτή εξελισσόταν εμφανώς ήδη από το 1989 έδωσε την ισχύ και τα διπλωματικά εφόδια στη Δύση να λύσει το ζήτημα με τρόπο που να την ωφελεί.
Η Ανατολική Γερμανία ενσωματώθηκε στη Δυτική, εγκατέλειψε τον σοσιαλισμό και υιοθέτησε τον καπιταλισμό ενώ έγινε πεδίο για την εφαρμογή πολιτικών στην οικονομία που ακολουθούσαν το νεοφιλελεύθερο δόγμα. Η κραταιά κατά τ’ άλλα κρατική βιομηχανία της ΓΛΔ, μια βιομηχανία εξαιρετικά προοδευμένη με έντονο εξαγωγικό χαρακτήρα, ιδιωτικοποιήθηκε. Κατά κανόνα τα εργοστάσια αγοράστηκαν από δυτικογερμανικές επιχειρήσεις του κάθε φορά ίδιου κλάδου και στη συνέχεια διέκοψαν τη λειτουργία τους. Με αυτόν τον τρόπο η δυτικογερμανική βιομηχανία έθεσε εκτός μάχης έναν ανταγωνιστή, ενώ οι εργαζόμενοι στις πρώην κρατικές αυτές επιχειρήσεις βρέθηκαν άνεργοι. Η αποδόμηση της Ανατολικής Γερμανίας οικονομικά και κοινωνικά ξεκινούσε.
Στη Δυτική Γερμανία η ζωή συνεχιζόταν όπως και πριν. Η μόνη σημαντική αλλαγή που συντελέστηκε ήταν η μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Βόννη στο Βερολίνο το 1999. Η δυτικογερμανική οικονομία μέσα στην ΕΕ και σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης διέγραφε ανοδική πορεία. Τα μέσα που έλαβε στη διάθεσή της από τον πλούτο, την τεχνολογία και την τεχνογνωσία της ΓΛΔ λίγο τα χρησιμοποίησε. Η ΓΛΔ όφειλε να γίνει μια μακρινή και αρνητική ανάμνηση.
Ηλεκτρικό ρεύμα
Από καιρό εις καιρόν βέβαια, εδώ κι εκεί εφαρμόζονται πρακτικές που είχαν αναπτυχθεί στον καιρό του σοσιαλισμού. Απλά πράγματα, βγαλμένα από την ανάγκη να δοθούν λύσεις σε προβλήματα την ώρα που τα οικονομικά μέσα δεν είναι σε αφθονία. Έτσι, όταν χιονίζει και οι ανεκδιήγητοι γερμανικοί σιδηρόδρομοι κολλάνε στο χιόνι, οι έχοντες την εμπειρία τεχνικοί από την πρώην Ανατολική Γερμανία εφαρμόζουν μια απλή τεχνική: περνάνε ηλεκτρικό ρεύμα στις σιδηροτροχιές, αυτές θερμαίνονται, το χιόνι λιώνει και τα τρένα μπορούν να περάσουν. Στη δυτική πλευρά της χώρας περιμένουν τα εκχιονιστικά μηχανήματα.
Κατά κανόνα οι πρώην κρατικές επιχειρήσεις της Ανατολικής Γερμανίας έκλεισαν, έπεσαν αμαχητί. Προσπάθειες εδώ κι εκεί για να διατηρηθεί η παραγωγή και οι θέσεις εργασίας υπήρξαν μεν, ήταν ατελέσφορες δε. Παράδειγμα, η βιομηχανική επιχείρηση Σάρφενστάιν (DKKScharfenstein). Το εργοστάσιο παραγωγής ψυγείων και συστημάτων ψύξης στη Σαξονία προσπάθησε να συνεχίσει την παραγωγή του, κάτω από την εποπτεία του θεσμού για την αξιοποίηση της ανατολικογερμανικής βιομηχανίας που στήθηκε από τους Δυτικούς, ένα είδος βιομηχανικού ΤΑΙΠΕΔ. Αυτός ο θεσμός λεγόταν Τρόιχαντ (Treuhand).
Το τεχνικό και επιστημονικό προσωπικό του εργοστασίου κατόρθωσε το 1992 να αναπτύξει και να θέσει σε παραγωγή ψυγεία απαλλαγμένα από τις χημικές ενώσειςCFCs (χλωριοφθοράνθρακες), ουσία η οποία κατέστρεφε το όζον. Επρόκειτο για επίτευγμα που έδινε λύση σε ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Όμως, η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε. Μια εκστρατεία αμφισβήτησης της ποιότητας των ψυγείων από δυτικογερμανικές ανταγωνιστικές βιομηχανίες αναπτύχθηκε υποστηρίζοντας πως τα ψυγεία της Σάρφενστάιν καταναλώνουν πολύ ρεύμα και είναι επικίνδυνα να εκραγούν. Τίποτε από τα δύο δεν ίσχυε.
Παράλληλα, η διεθνής οργάνωση Greenpeaceέπεισε τη διοίκηση της επιχείρησης να μην κατοχυρώσει την ευρεσιτεχνία «για το καλό του πλανήτη». Τελικά, η επιχείρηση δεν τα κατάφερε, κήρυξε πτώχευση και οι εργάτες της προστέθηκαν στα εκατομμύρια των Ανατολικογερμανών ανέργων. Ακόμα και σήμερα τριάντα χρόνια μετά, το κρατικό μέσο ενημέρωσης της Θουριγγίας mrd έχει ειδικές δημοσιεύσεις με τίτλο «Τι απέγινε η (κρατική) επιχείρησή μου;» απευθυνόμενη σε όλες και όλους αυτούς που είδαν την οικονομική και εργασιακή τους ζωή να καταρρέει ως αποτέλεσμα της αλλαγής του κοινωνικού συστήματος.
Techno στο ζωολογικό κήπο
Οι χώροι που είχαν εγκαταλειφθεί ενδείκνυντο για μια άλλη, εντελώς διαφορετική, χρήση: ήταν πρώτης τάξεως χώροι για μεγάλα πάρτι. Σε τέτοιους χώρους, για την ακρίβεια και σε τέτοιους χώρους, άνθισε και ζει ακόμα, ενήλικη πια, η σκηνή της ηλεκτρονικής μουσικής, η τέκνο. Μελετητές υποστηρίζουν πως ακριβώς η δυνατότητα αυτή του χώρου επέτρεψε τη ραγδαία ανάπτυξη του μουσικού είδους καθώς έδινε το κατάλληλο βιομηχανικό σκηνικό για να χορεύουν οι άνθρωποι στα δυνατά πάρτι. Το θρυλικό κλαμπ Μπέργκχάιν του Βερολίνου για παράδειγμα, σημείο αναφοράς για την παγκόσμια τέκνο σκηνή, βρίσκεται σε ένα κτίριο σοσιαλιστικού κλασικισμού που χτίστηκε το 1952-55 και στέγαζε μια μονάδα τηλεθέρμανσης.
Μέχρι εκεί όμως. Πέρα από το τέκνο του Βερολίνου η πρώην ΓΛΔ δεν έχει πια να επιδείξει επιτεύγματα θετικής φύσης. Ο συνολικός χώρος της έχασε αρκετά εκατομμύρια πληθυσμού λόγω μετανάστευσης, εσωτερική ως επί το πλείστων, γερνά και αποτελεί εστία πόλωσης μεταξύ Αριστεράς και άκρας Δεξιάς. Η φτώχεια είναι μεγάλη κι αν κάτι μένει ζωντανό από το σοσιαλιστικό πείραμα είναι η θέση της γυναίκας, που είναι σαφώς κοινωνικά και πρακτικά καλύτερη από την πρώην Δυτική Γερμανία, καθώς και το προοδευτικό εκπαιδευτικό σύστημα που στέκει σε ευθεία αντίθεση με το αυστηρά ταξικό και συντηρητικό αντίστοιχο πληθώρας δυτικογερμανικών κρατιδίων.
Όπως σημειώνει η Άνια Ράιχ στην (πρώην ανατολικογερμανική) ευρείας κυκλοφορίας εφημερίδα του Βερολίνου Berliner Zeitung επ’ αφορμή της επετείου, η δυτική Γερμανία κοιτά την ανατολική σαν να ήταν η τελευταία ένα είδος ζωολογικού κήπου. Με ανθρώπους που έζησαν σε σοσιαλιστικές συνθήκες, με κρατικά σχεδιασμένη οικονομία, με ένα άλλου τύπου αξιακό σύστημα και άλλες αναφορές. Η μεταφορά του ζωολογικού κήπου περιέχει και την ιεράρχηση: οι δυτικοί, ανώτεροι, κοιτάν με περιέργεια τους κατώτερους ανατολικούς. Και κάνει την παρατήρηση: «Ερωτώνται οι κάτοικοι της πρώην Ανατολικής Γερμανίας γιατί είναι διαλλακτικοί απέναντι στη Ρωσία σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Γιατί τόσοι πολλοί δείχνουν κατανόηση στις ρωσικές ενέργειες; Τι επίδραση είχε πάνω τους η πρόσδεση της κοινωνίας τους στην ΕΣΣΔ επί 45 χρόνια; Όμως, κανείς δε ρωτά τους πρώην Δυτικογερμανούς, για ποιο λόγο δείχνουν κατανόηση και δεν εξεγείρονται στους πολέμους των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, τη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Τι επίδραση έχει πάνω τους η πρόσδεση στις ΗΠΑ, η οποία δεν έχει τελειώσει ακόμη;»
