Η Σλοβακία είναι μία χώρα που έχει κουλτούρα συνασπισμών συνεργασίας. Όμως αυτή τη φορά, μετά τις τελευταίες εκλογές, οι θεσμοί της συλλογικής Δύσης είναι ανήσυχοι για τη νίκη του πρώην πρωθυπουργού Ρόμπερτ Φίτσο (του κόμματος Smer), ο οποίος χαρακτηρίζεται συχνά ως «λαϊκιστής» κατά την ειωθυία ταμπέλα που φοριέται σε όποιον δεν ακολουθεί την ΤΙΝΑ (There Is No Alternative) της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης, ενώ θα ήταν μάλλον ακριβέστερος ο όρος «κυριαρχιστής», με την έννοια ότι ανήκει σε μια ομάδα πολιτικών που προτάσσουν ως προτεραιότητα την εθνική κυριαρχία έναντι της διεθνικής κατάνευσης σε επιταγές ευρωπαϊκών και βορειοατλαντικών κέντρων.
Οι εκλογές σημαδεύτηκαν από τη φθορά των προηγούμενων κυβερνήσεων συνασπισμού, που είχαν μεγάλες εσωτερικές διαφορές, καθώς και από τον υψηλό πληθωρισμό που έχει φτάσει τα 10%, συνοδευόμενος από δημοσιονομικό έλλειμμα, εξαχνώνοντας το βιοτικό επίπεδο των Σλοβάκων. Με το κόμμα Smer (Διεύθυνση- Προσανατολισμός) ο Φίτσο κατόρθωσε να νικήσει με 23,42% τους δυτικόφιλους φιλελεύθερους του κόμματος Progresivne Slovensko (Προοδευτική Σλοβακία) του Μίχαλ Σιμέτσκα, που έλαβε 16,75% των ψήφων. Το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα Hlas έλαβε 15,03%, το κόμμα των απλών πολιτών OL’aNO έλαβε 9,2%, οι Χριστιανοδημοκράτες 7% και το Φιλελεύθερο κόμμα Ελευθερία και Αλληλεγγύη 5,9%, ενώ το ακροδεξιό Republika έμεινε οριακά εκτός Βουλής με 4,9%. Και εδώ είχαμε τη συνήθη ανατροπή των δημοσκοπήσεων, οι οποίες έδειχναν νίκη του Μίχαλ Σιμέτσκα.
Η επιρροή του Ουκρανικού
Ο Φίτσο βασίστηκε στη στοχοποίηση των προσφύγων και μεταναστών, που αποτελεί μία εύκολη λύση σε χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, όπως πληθωρισμό, αύξηση δημοσιονομικού ελλείμματος και κόστους ζωής, είχε, όμως, ως κύρια αιχμή του τη διαφοροποίηση από την υπόλοιπη συλλογική Δύση στο Ουκρανικό. Βασικές υποσχέσεις του προς τον σλοβακικό λαό είναι το να αντιταχθεί στις κυρώσεις προς τη Ρωσία, να σταματήσει την αποστολή οπλισμού στην Ουκρανία, ακόμη και το να μπλοκάρει την υποψηφιότητα της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Και, ασφαλώς, επαγγέλθηκε τον περιορισμό των προσφύγων από την Ουκρανία.
Από την άλλη, ο Μίχαλ Σιμέτσκα του Progresivne Slovensko είχε επιμείνει στον ΛΟΑΤΚΙ δικαιωματισμό με τρόπο που ενδεχομένως ξένισε τη συντηρητική κοινωνία της Σλοβακίας. Οι προτεραιότητες αυτές του Φίτσο κάνουν πολλούς να τον παρομοιάζουν με τον Βίκτορ Όρμπαν της γειτονικής Ουγγαρίας, ο οποίος χαιρέτισε τη νίκη ενός πατριώτη πολιτικού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την έκφραση «Guess who’s back!». Τη νίκη Φίτσο χαιρέτισε έντονα και ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, θεωρώντας την ως ευκαιρία σύσφιξης των σχέσεων των δύο χωρών.
Μία από τις εμβληματικές προεκλογικές δηλώσεις του Φίτσο που τον έχουν κάνει μαύρο πρόβατο για τη συλλογική Δύση είναι: «Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν ξεκίνησε πριν από έναν χρόνο. Ξεκίνησε το 2014, όταν οι Ουκρανοί ναζί και φασίστες άρχισαν να δολοφονούν Ρώσους πολίτες στο Ντονμπάς και το Λουχάνσκ». Ο νικητής των εκλογών έχει δηλώσει ότι η βοήθεια προς την Ουκρανία πρέπει να είναι μόνο ανθρωπιστική και ότι δεν βοηθάει κανείς τους Ουκρανούς με το να τους στέλνει να σκοτώνονται. Ο Φίτσο αντιτίθεται επίσης στον νέο ευρωπαϊκό αναθεωρητισμό, τονίζοντας τη σημασία που είχε η νίκη της Σοβιετικής Ένωσης επί του ναζισμού και του φασισμού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Από τη Δύση έρχεται ο πόλεμος, από την Ανατολή έρχεται η ελευθερία», έχει δηλώσει ο Φίτσο. Ο κυριαρχισμός του Φίτσο θεωρείται, εξάλλου, συμβατός με τη θεωρία της πολυπολικότητας του ίδιου του προέδρου της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, η οποία αμφισβητεί την ύπαρξη ενιαίων φιλελεύθερων αξιών που πρέπει να διέπουν με ομογενή τρόπο τον πλανήτη.
Προσοχή στο διάκενο μεταξύ «κυριαρχισμού» και «φιλορωσισμού»
Πάντως, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε πως είναι παράλογο οποιοσδήποτε πολιτικός εξετάζει πρώτα τα συμφέροντα της δικής του χώρας να χαρακτηρίζεται με αυτοματικό τρόπο ως «φιλορώσος». Και πράγματι αξίζει να σημειωθεί ότι και η πλέον αντιρωσική χώρα, η Πολωνία του Ματέους Μοραβιέτσκι διέπεται από έναν παρόμοιο κυριαρχισμό, αφότου πρωτοστάτησε στην απαγόρευση των ουκρανικών σιτηρών, προκειμένου να προστατευθούν οι Πολωνοί αγρότες σε αντίθεση με τις ντιρεκτίβες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο εξοπλισμός της Ουκρανίας αποτελεί επίσης ένα από τα σημαντικότερα προεκλογικά θέματα τόσο στην Πολωνία όσο και στη Σλοβακία, ενώ με το γενικότερο ρεύμα κυριαρχισμού συντονίζεται ακόμη και η δυτικότερη Αυστρία. Σημειωτέον ότι η Σλοβακία έχει ωθήσει ήδη το απόθεμα όπλων της προς την Ουκρανία, ενώ το σημαντικότερο διακύβευμα αυτή τη στιγμή είναι η παραγωγή βλημάτων, η οποία, όμως, μπορεί να είναι συμφέρουσα για τη Σλοβακία.
Σε κάθε περίπτωση ο κυριαρχισμός στην Ανατολική Ευρώπη είναι ευρύτερος από οποιονδήποτε υποτιθέμενο φιλορωσισμό, αφού τρόπον τινά περιλαμβάνει πλέον την Πολωνία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, την Αυστρία, τη Σερβία, ενδεχομένως και άλλες χώρες, οι οποίες έχουν πολύ διαφορετικές στάσεις ως προς τη Ρωσία. Αναμένεται δε να είναι η πάλη μεταξύ κυριαρχισμού και φιλελεύθερης συναίνεσης και το μεγάλο διακύβευμα των αμερικανικών εκλογών του 2024. Στη Δυτική Ευρώπη, πάντως, όσο και αν υπάρχουν μεγάλα αποκλίνοντα εθνικά συμφέροντα που κάθε χώρα διεκδικεί δυναμικά, υπερτερεί, ως προς τη ρητορική τουλάχιστον, η λεγόμενη «υπεράσπιση των ευρωπαϊκών/δυτικών αξιών» με την κυριαρχιστική ρητορική να εκρήγνυται κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη. Υπογείως βεβαίως και στη Δυτική Ευρώπη η κάθε χώρα προωθεί τα δικά της εθνικά συμφέροντα με αποτέλεσμα τις συγκρούσεις που συχνά βλέπουμε.
Η ανάγκη μετεκλογικού συνασπισμού
Παραμένει η δύσκολη αποστολή του σχηματισμού κυβέρνησης. Όμως το Smer μπορεί να βασιστεί στο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα Hlas του Πέτερ Πελεγκρίνι, το οποίο τερμάτισε τρίτο με 15,03% των ψήφων. Αν και ο Πελεγκρίνι με την προηγούμενη απόσχισή του διεκδίκησε δυναμικά μια αποστασιοποίηση από το Smer, o Φίτσο βίωσε τραυματικά τη διάσπαση και πιθανότατα θα αναζητήσει στους σοσιαλδημοκράτες τον κυβερνητικό εταίρο του. Ο συνασπισμός θα μπορούσε να συμπεριλάβει και το Εθνικό Κόμμα Σλοβακίας του Αντρέι Ντάνκο που έλαβε 5,7%, δίνοντας σοσιαλ-πατριωτικό προσανατολισμό στον συνασπισμό. Παραμένει το γεγονός ότι ο Πέτερ Πελεγκρίνι θα είναι σε μεγάλο βαθμό ο ρυθμιστής του ποιος συνασπισμός θα προχωρήσει, ενώ ρόλο θα διαδραματίσουν βεβαίως και οι εξωτερικές πιέσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι αξιωματούχος της ρωσικής πρεσβείας κλήθηκε σε εξηγήσεις σχετικά με τις δηλώσεις του διευθυντή της Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών της Ρωσίας Σεργκέι Ναρίσκιν για παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών στη Σλοβακία, αφού είχε ονομάσει το κόμμα Progresivne Slovensko «εκπρόσωπο των ΗΠΑ» στη Σλοβακία. Η ρωσική πρεσβεία απάντησε ότι η Ρωσία δεν επεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών και δεν εμπλέκεται σε αλλαγές καθεστώτος, όπως οι σύμμαχοι της Σλοβακίας, αφήνοντας αιχμές για τις νατοϊκές επεμβάσεις σε ξένες χώρες. Το ότι ως «ξένη επέμβαση» θεωρήθηκε η λεκτική κρούση του κώδωνος κινδύνου ότι υπάρχει ξένη επέμβαση από άλλη χώρα, και όχι η επέμβαση από άλλη χώρα καθ’ εαυτήν λέει πολλά για την εποχή μας.
«Το καθήκον του αρχηγού του κράτους είναι να σέβεται το αποτέλεσμα των δημοκρατικών εκλογών και ταυτόχρονα να διασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία των θεσμικών μας οργάνων», δήλωσε λακωνικά η πρόεδρος της Σλοβακίας Ζουζάνα Τσαπούτοβα, η οποία αναθέτει στον Ρομπέρτο Φίτσο τον σχηματισμό κυβέρνησης εντός δύο εβδομάδων από τις εκλογές. Δέον να σημειωθεί ότι ο κυριαρχισμός αποτελεί σε πολλές χώρες καλή συνταγή για να κερδίσει κάποιος τις εκλογές. Στη συνέχεια, όμως, η ανάγκη συμπήξεως συνασπισμών μπορεί να προκαλέσει μετριασμό των προεκλογικών θέσεων, αν και ο συντονισμός μιας σειράς χωρών της Ανατολικής Ευρώπης σε παρόμοιες θέσεις δείχνουν προς μια αλλαγή σελίδας.
