Νωρίς το πρωί στον αυτοκινητόδρομο Α17 που συνδέει την πρωτεύουσα της Τσεχίας, Πράγα, με τη γερμανική πόλη της Δρέσδης, πρωτεύουσα του ομόσπονδου κρατιδίου της Σαξονίας. Η σαξονική αστυνομία σταματά στα σύνορα ένα λεωφορείο της εταιρείας Flixbus που εκτελεί τη γραμμή Βουδαπέστη-Βερολίνο. Όλοι οι επιβάτες πρέπει να κατέβουν από το όχημα και να δείξουν τα διαβατήρια ή τις ταυτότητές τους. Όλες και όλοι είναι νομότυποι, η συντριπτική πλειοψηφία είναι πολίτες κρατών που έχουν υπογράψει τη συνθήκη του Σένγκεν. Έχουν δηλαδή το δικαίωμα να εισέρχονται και να κινούνται ελεύθερα εντός της Ε.Ε. και των χωρών που συμμετέχουν στη συνθήκη αυτή.
Οι αστυνομικοί ερευνούν το όχημα. Οι πιο πολλοί επιβάτες κοιμόντουσαν, αγουροξυπνημένα νεανικά πρόσωπα, εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους στη δημοσιογράφο του δεύτερου καναλιού της ομοσπονδιακής γερμανικής τηλεόρασης ZDF: «Έχω ένα σεμινάριο στο Βερολίνο το πρωί. Μας καθυστερούν εδώ. Θα το χάσω, δε θα είμαι στην ώρα μου», λέει με απογοήτευση μια νεαρή γυναίκα. «Είμαι Ευρωπαίος πολίτης, έχω δικαίωμα να μπαίνω στη Γερμανία ελεύθερα» διαμαρτύρεται ένας νέος άντρας μέσα στο κρύο και την υγρασία του γκρίζου κεντροευρωπαϊκού πρωινού.
Αυτό που συμβαίνει στα γερμανο-τσέχικα σύνορα, συμβαίνει ταυτόχρονα και στα σύνορα της Γερμανίας με την Πολωνία, αλλά και σε αυτά με την Ελβετία. Ήδη από το 2015 γίνονται έλεγχοι, εξάλλου, στα σύνορα με την Αυστρία στην προσπάθεια του κράτους να περιορίσει την είσοδο προσφύγων και παράτυπων μεταναστών από τη λεγόμενη «βαλκανική διαδρομή».
Το νέο μέτρο είναι αποτελεσματικό, υποστηρίζουν οι αστυνομικές αρχές: από την αρχή επιβολής του μέσα στο μήνα Οκτώβριο έχει μειωθεί ξαφνικά κατά το ήμισυ ο αριθμός των ανθρώπων που κατέθεσαν αίτηση ασύλου σε σύγκριση με το αμέσως προηγούμενο διάστημα. Γιατί αυτό είναι που θέλει να περιορίσει το γερμανικό πολιτικό σύστημα: τον αριθμό των ανθρώπων που έρχονται για να ζητήσουν άσυλο.
Στο σχετικό ρεπορτάζ ερωτώνται και επαγγελματίες οδηγοί για να πουν τη γνώμη τους. Οδηγοί φορτηγών κάθε μεγέθους πρέπει να σταματήσουν, να δείξουν τα χαρτιά τους. Οι αστυνομικοί ερευνούν στα γρήγορα ή λεπτομερώς τις καρότσες και τους χώρους φόρτωσης των οχημάτων. Επιλεκτικά ερευνώνται και επιβατηγά ιδιωτικά αυτοκίνητα. Οι οδηγοί που απαντούν στη δημοσιογράφο δεν εκφράζουν κάποια δυσαρέσκεια και θεωρούν το μέτρο αναγκαίο. Αν στ’ αλήθεια δεν τους εμποδίζει η στάση και ο έλεγχος, δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Οι αστυνομικοί πάντως δείχνουν να ερευνούν γοργά ώστε να μην καθυστερούν τους διερχόμενους οδηγούς. Οι ουρές φορτηγών που σχηματίζονταν στα αυστρο-γερμανικά σύνορα τα τελευταία χρόνια δεν πρέπει να επαναληφθούν.
Την αποτελεσματικότητα του μέτρου αμφισβητούν πάντως άνθρωποι που ασχολούνται με την παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες και τους μετανάστες καθώς και ειδικοί επιστήμονες, όπως ο Γκέραλντ Κνάους. Ο Κνάους αναρωτιέται τι αλλάζει, καθώς ακόμα κι αν πιαστούν οι παράνομα εισερχόμενοι σε γερμανικό έδαφος, μόλις πουν πως ζητούν άσυλο δεν μπορούν να απελαθούν. Άρα παραμένουν και ακολουθούν τη διαδικασία.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση από την πλευρά της τονίζει πως θέλει να επιταχύνει τις διαδικασίες απέλασης για όσους ανθρώπους τελικά δεν αποκτούν το καθεστώς του πρόσφυγα. Και εδώ όμως η κυβερνητική στόχευση αποδομείται από τους ειδικούς: η ειδική επιστήμονας για θέματα μετανάστευσης Βικτόρια Ρίτιχ μιλά με στοιχεία και δείχνει πως από τα 3,08 εκατομμύρια ανθρώπων που ζητούν προστασία στη Γερμανία 2,25 εκατομμύρια είναι ήδη αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, για 570 χιλιάδες η διαδικασία είναι σε εξέλιξη και μένουν 250 χιλιάδες άνθρωποι των οποίων οι αιτήσεις έχουν απορριφθεί. Πολλοί όμως από αυτούς έχουν αναγνωρισμένο δικαίωμα παραμονής με καθεστώς «ανοχής». Έτσι, αυτή τη στιγμή μόνο 54 χιλιάδες άνθρωποι μπορούν να απελαθούν. Σίγουρα καθόλου εντυπωσιακός αριθμός σε σχέση με τα τρία εκατομμύρια.
Τα ζητήματα τα σχετικά με τη διαβίωση των αιτούντων άσυλο τα αναλαμβάνουν οι δήμοι. Και στη Γερμανία, όπως στην Ελλάδα, τα οικονομικά μέσα του κάθε δήμου εξαρτώνται από το κατά πόσο οι κάτοικοι είναι ευκατάστατοι και το κατά πόσο έχουν την έδρα τους εκεί επιχειρήσεις. Για πολλούς δήμους που δε διαθέτουν ικανά οικονομικά μέσα η παρουσία προσφύγων αποτελεί επιπλέον σημαντική οικονομική επιβάρυνση. Σε ρεπορτάζ της ραδιοφωνίας του Βερολίνου rbb παρουσιάζεται η κατάσταση στην πόλη Όντενταλ, στη Βόρεια Ρηνανία. Φέτος έχουν φτάσει εδώ 144 ενήλικοι πρόσφυγες. Οι εργαζόμενοι στις δομές υποδοχής και στήριξης δηλώνουν ανίκανοι να κάνουν ο,τιδήποτε άλλο πέρα από το να βρουν με κόπο χώρο για να διαμείνουν οι πρόσφυγες. Δύο άντρες σε ένα στενό δωμάτιο κοντέινερ διαμαρτύρονται επειδή τώρα θα προστεθεί και ένας τρίτος. «Δε μπορούμε να ανασάνουμε εδώ μέσα» λένε με αγανάκτηση. Ο δήμος αναγκάζεται να παραχωρήσει ακόμα και το χώρο όπου γίνονται οι κηδείες και τα μνημόσυνα ώστε να στηθούν κουκέτες. Χρόνος και δυνατότητα ώστε να γίνουν ενέργειες για την κοινωνική ένταξη των αιτούντων ασύλου, για την εκμάθηση της γλώσσας επί παραδείγματι, δεν υπάρχουν. Ταυτόχρονα όμως η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μιλά για ανάγκη να καλυφθούν ειδικευμένες θέσεις εργασίας με ανθρώπους από το εξωτερικό. Αντίφαση…
Από την άλλη πλευρά, στη Βαυαρία, στο χωριό Ράμπενστάιν, στα σύνορα με την Τσεχία μια δυναμική ομάδα από τους 650 κατοίκους αντιδρά στην εγκατάσταση 140 προσφύγων στο πρώην ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων «Μπαβάρια». Οι κάτοικοι γιουχάρουν τον κρατιδιακό υπουργό εσωτερικών ΤΑΔΕ όταν έρχεται να τους μιλήσει. Αυτός ορθά κοφτά τους λέει πως αν δεν ανοίξει το ξενοδοχείο για τουρίστες άμεσα, τότε οι πρόσφυγες θα έρθουν. Η ομάδα των κατοίκων δηλώνει πως δεν έχει καμία σχέση με την άκρα δεξιά. Όμως, ανησυχούν για την παρουσία τόσο πολλών ξένων. «Θα κάνουν φασαρίες, θα φοβόμαστε να κυκλοφορήσουμε στην πλατεία και όταν πέφτει το σκοτάδι, δεν αντέχουμε άλλους, πόσοι θα έρθουν, δέκα εκατομμύρια;» αναρωτιούνται κάποιοι ενώ ένας άντρας επισημαίνει πως είναι άδικο οι ντόπιοι να μη βρίσκουν σπίτι να νοικιάσουν και οι πρόσφυγες να μένουν δωρεάν σε ξενοδοχεία τεσσάρων αστέρων…
Μπορούν τέτοιες καταστάσεις και αντιλήψεις, αλλά και κυβερνητικές πολιτικές να ερμηνεύσουν την άνοδο της άκρα συντηρητικής και άκρα δεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία; Σαφώς.Η AfDμπορεί να πανηγυρίζει αμέσως μετά τις εκλογικές της επιτυχίες στην Έσση και τη Βαυαρία για το ότι μπορεί όχι μόνο να ορίζει την πολιτική ατζέντα αλλά και να επηρεάζει και τις πολιτικές αποφάσεις της εξουσίας, βρίσκοντας αποδοχή ουσιαστικά από το μεγάλο τμήμα του πολιτικού συστήματος αλλά και από πολλά βασικά ΜΜΕ. Το αίτημα για κλειστά σύνορα έχει ικανοποιηθεί, όσον αφορά τα νότια και τα ανατολικά σύνορα της Γερμανίας. Και μάλιστα από τη σοσιαλδημοκράτισσα ομοσπονδιακή υπουργό εσωτερικών Νάνσυ Φαίζερ. Το αίτημα για απελάσεις επίσης δείχνει κατ’ αρχάς θεωρητικά να ικανοποιείται, ενώ η Χριστιανοδημοκρατία ζητά να ενταθούν γρήγορα. Αυτό δίνει επιπλέον αέρα στα πανιά της.
