Σε δύο προηγούμενα άρθρα μας (εδώ και εδώ) αναφερθήκαμε στην ανάδυση του πολυπολικού κόσμου και στην ανάγκη το αρνητικό αίτημα για έναν κόσμο όπου η Αμερική (και το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο) δεν θα ασκεί παγκόσμια δικτατορία να συμπληρωθεί από ένα νέο θετικό όραμα για την ανθρωπότητα.
Έχουμε μπει σε μια ριζικά διαφορετική εποχή της ανθρώπινης ιστορίας. Η πολιτική μας σκέψη πρέπει να λαμβάνει υπόψη το πού βρισκόμαστε ως είδος, το σύνολο των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε και επίσης το γεγονός ότι έχουμε φτάσει και πιθανότατα έχουμε ξεπεράσει τα φυσικά όρια του πλανήτη. Ρυπαίνουμε το περιβάλλον και καταστρέφουμε το κλίμα της γης με μεγάλη ταχύτητα, με μη αναστρέψιμο τρόπο, θέτοντας έτσι σε άμεσο κίνδυνο την ίδια την επιβίωση των ανώτερων μορφών ζωής στη Γη.
Η αντίσταση της Ανατολής και του Νότου στον εγκληματικό συλλογικό ιμπεριαλισμό της Δύσης είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαφύλαξη του ανθρώπινου πολιτισμού και ενός μέλλοντος για την ανθρωπότητα. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό. Αλλά ταυτόχρονα και ακόμη και αν αποφύγουμε τον κίνδυνο πυρηνικών όπλων και άλλων μέσων μαζικής καταστροφής, οι συγκρούσεις Ανατολής-Δύσης και Δύσης-Νότου, εάν παραταθούν επ’ αόριστον χωρίς αποφασιστική λύση, πιθανότατα θα οδηγήσουν σε οικολογική καταστροφή, αν όχι σε κλιματικό Ολοκαύτωμα. Και δυστυχώς, πολύ λίγοι άνθρωποι, και μεταξύ όσων εξεγείρονται κατά του «μονοπολισμού» το καταλαβαίνουν αυτό και το παίρνουν πρακτικά υπόψη τους.
Η Δύση δεν μπορεί πλέον να νικήσει την Ανατολή ή τον Νότο. Αλλά η Ανατολή και ο Νότος επίσης δεν μπορούν να κερδίσουν τη Δύση. Αυτό είναι που κάνει εξαιρετικά σημαντικό για τη διάσωση της ανθρωπότητας την εμφάνιση λαϊκών κινημάτων μέσα στον ίδιο τον δυτικό κόσμο. Δυστυχώς, διάφορες υποκειμενικές ιδιότητες και αντικειμενικές δυνάμεις εργάζονται ενάντια σε μια τέτοια εμφάνιση. Ο ίδιος ο ιμπεριαλισμός κάνει τα πάντα για να εμποδίσει την εμφάνιση τέτοιων κινημάτων, προωθώντας είτε τη φιλο-αμερικανική, φιλο-ιμπεριαλιστική ψευτο-αριστερά τύπου Σόρος (ειδικευμένη στα «ανθρώπινα δικαιώματα» και ιδίως στην υπεράσπιση, ενίοτε και την επιβολή των διαφόρων ταυτοτήτων μειονοτήτων, υποτιμώντας τα κοινωνικά και εθνικά δικαιώματα), είτε μορφές κλασικής ακροδεξιάς (προωθούμενες από τον αντίθετη του Σόρος πτέρυγα του ιμπεριαλισμού, γύρω από τον Νετανιάχου). Αυτά τα ρεύματα, η μεταμοντέρνα ψευδοαριστερά του Σόρος (που ακολουθεί περίπου το όραμα του Φουκουγιάμα) και η ακροδεξιά που υποστηρίζεται από την παράταξη Νετανιάχου και ακολουθεί το πρόγραμμα πολέμων Πολιτισμού του Χάντινγκτον, χρησιμοποιούν αντίθετες μεθόδους και ιδεολογίες (αναζήτηση της «ευτυχούς παγκοσμιοποίησης» για την πρώτη ομάδα, εθνικισμός-των καταπιεστών, όχι των καταπιεσμένων- για τη δεύτερη, μαζί με γενικευμένο «πόλεμο πολιτισμών») για να επιτύχουν τον ίδιο στόχο: τη διαφύλαξη της κυριαρχίας του καπιταλισμού και των ΗΠΑ στον πλανήτη. Αυτά τα δύο ρεύματα φαίνονται από πρώτο χέρι αντιφατικά. Στην πραγματικότητα είναι συμπληρωματικά.
Η αντίσταση της Ρωσίας και της Κίνας, των ανθιστάμενων εθνών του αραβομουσουλμανικού κόσμου, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής είναι απολύτως απαραίτητη για την αντιμετώπιση της δυτικής καπιταλιστικής βαρβαρότητας, αλλά δεν αρκεί από μόνη της για την οικοδόμηση μιας νέας δημοκρατικής παγκόσμιας τάξης. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε μια συμμαχία των καταπιεζόμενων εθνών (και τάξεων) του κόσμου (της Ανατολής και του Νότου) και των καταπιεζόμενων τάξεων (και ακόμη και των εθνών σε κάποιο βαθμό) της Δύσης.
Για να αντιμετωπίσουμε τους πυρηνικούς και οικολογικούς κινδύνους εξάλειψης του είδους πρέπει όχι μόνο να αντισταθούμε στον δυτικό ιμπεριαλισμό, αλλά να αναπτύξουμε ένα εναλλακτικό όραμα που θα μας επιτρέψει να βρούμε επίσης απήχηση στον ίδιο τον Δυτικό Κόσμο, ιδιαίτερα στις λαϊκές τάξεις και τους ριζοσπάστες διανοούμενους του, οι οποίοι είναι αντικειμενικά οι στρατηγικοί σύμμαχοι της Ανατολής και του Νότου και πρέπει να μετατραπούν και σε υποκειμενικούς, συνειδητούς συμμάχους τους και αντίστροφα. Μια τέτοια συμμαχία και μόνο μια τέτοια συμμαχία μπορεί να θέσει τα θεμέλια μιας ριζικά διαφορετικής παγκόσμιας τάξης. Αντίθετα, η ελπίδα ότι η δυτική ακροδεξιά μπορεί ποτέ να γίνει σύμμαχος των εθνών της Ανατολής και του Νότου λόγω της ιδεολογίας της «αντι-παγκοσμιοποίησης», μπορεί να αποδειχθεί ένα λάθος πιο σοβαρό από αυτό που έκανε ο Στάλιν με τον Χίτλερ την παραμονή του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Αλλά για να το κάνουμε αυτό πρέπει να θυμόμαστε ότι το πρόβλημα δεν είναι η παγκοσμιοποίηση καθαυτή, όπως νομίζουν οι «εκ δεξιών» και στενά εθνικιστές αντίπαλοί της, αλλά ο ίδιος ο Καπιταλισμός και ο Ιμπεριαλισμός. Η παγκοσμιοποίηση είναι αποτέλεσμα του σημείου στο οποίο έχει φτάσει η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τεχνολογιών του ανθρώπου. Με μια έννοια είναι αναπόφευκτη, γιατί κανένα έθνος και καμιά περιφέρεια δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μόνη της, ανεξάρτητα από τα άλλα έθνη και τις περιφέρειες τα προβλήματά της, ούτε μπορεί να αγνοήσει τα υπόλοιπα έθνη και τις περιφέρειες. Ο ίδιος ο καπιταλισμός, από τη φύση του, είναι υποχρεωμένος να επεμβαίνει σε όλο τον πλανήτη, στην αέναη αναζήτηση ελέγχου, εξουσίας και υπεραξίας. Ούτε μπορεί να υπάρξει πλήρης απομόνωση οποιασδήποτε περιφέρειας, ένας «καλός καπιταλισμός σε μία και μόνη χώρα», όπως απεδείχθη αδύνατος ο «σοσιαλισμός σε μία και μόνη χώρα» του Ιωσήφ Στάλιν.
Ο μονοπολισμός, ο ιμπεριαλισμός δηλαδή της εποχής μας και οι παγκοσμιοποιητικές εκδηλώσεις τους δεν υπήρξε προϊόν κάποιας ιδεολογίας. Είναι η αναπόφευκτη γενίκευση της έμφυτης, οργανικής, απαραίτητης για την ίδια την επιβίωσή του τάσης του Κεφαλαίου προς μια συνεχώς επιταχυνόμενη συσσώρευση και επέκταση.
Η σύγχυση προέρχεται εν μέρει από το γεγονός ότι το μεγάλο κεφάλαιο, προσπαθώντας να ομοιογενοποιήσει ολόκληρο τον κόσμο υπό την κυριαρχία του, επιτίθεται σε έθνη, κράτη, θρησκευτικές ή άλλες ταυτότητες, ακόμη και στη βιολογική αντίληψη του φύλου. Δεν το κάνει αυτό λόγω της «φιλελεύθερης» ιδεολογίας της -η οποία παρεμπιπτόντως δεν είναι τόσο φιλελεύθερη, είναι νεοφιλελεύθερη, η οποία είναι ήδη αρκετά διαφορετική. Το κάνει αυτό επειδή τα έθνη, τα κράτη, οι θρησκείες, οι ιδεολογίες, όλες οι ισχυρές ταυτότητες είναι όλα εμπόδια στην κυριαρχία του. Έχει ανάγκη να τις καταστρέψει ή, αν δεν μπορεί να το κάνει, να τις αντιπαραθέσει μεταξύ τους.
Πρέπει να επιλέξουμε και το πραγματικό δίλημμα είναι ότι είτε η εποχή των 500 χρόνων του καπιταλισμού θα φτάσει στο τέλος της, είτε ολόκληρη η ιστορία του ανθρώπου μπορεί να τελειώσει σε ένα μάλλον κοντινό μέλλον. Αυτό είναι το πραγματικό ερώτημα και δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε «σοσιαλισμός σε μια χώρα» δεν μπορεί να υπάρξει κανένας «εθνικός», «καθαρός», «άθικτος» καπιταλισμός για να επιστρέψουμε από τη σημερινή «παγκοσμιοποίηση». Η μόνη λύση είναι να προχωρήσουμε σε μια βαθιά δημοκρατική, δηλαδή μεταξύ άλλων πολυκεντρική, κοινωνική και οικολογική παγκόσμια τάξη συνεργασίας.
Γι’ αυτό χρειαζόμαστε ένα νέο μεταβατικό πρόγραμμα (αν όχι την 5η Διεθνή που ζητούσε ο φίλος μου ΣαμίρΑμίν), για να περιγράψουμε πώς θα περάσουμε από την παρούσα κατάσταση πραγμάτων σε μια διαφορετική κοινωνία σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο: μια κοινωνία που να εκφράσει τα βαθύτερα κοινά ιστορικά συμφέροντα των λαών της Ανατολής, της Δύσης και του Νότου. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα πρέπει να περιλαμβάνει το αίτημα για ελευθερία και δημοκρατία -που δεν πρέπει να ταυτίζεται με την εκφυλισμένη μορφή του δυτικού ολιγαρχικού κοινοβουλευτισμού-, την κοινωνική συνιστώσα και τον αγώνα ενάντια στις ανισότητες εντός και μεταξύ των Εθνών.
Είναι καιρός να εισαγάγουμε, μαζί με τους μηχανισμούς της αγοράς, μια πολύ μεγάλη δόση μηχανισμών σχεδιασμού, σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο και, επίσης, μια τεράστια δόση μηχανισμών συμμετοχής από τους παραγωγούς υλικού και πνευματικού πλούτου και ελέγχου από τους καταναλωτές υλικών προϊόντων και υπηρεσιών (πολίτες). Πρέπει να επιστρέψουμε στην ιδέα του Κέινς ότι όχι μόνο τα μόνιμα ελλείμματα, αλλά και τα μόνιμα πλεονάσματα δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά. Είναι καιρός να θυμηθούμε ότι η Σοβιετική Ομοσπονδία ήταν επίσης μια ένωση αλληλεγγύης και μεταφοράς πλεονασμάτων από τις πλουσιότερες στις φτωχότερες χώρες, κάτι που ο καταστροφικός εγωισμός των Γερμανών και των Βορειοευρωπαίων δεν μπορεί να δεχτεί για την Ε.Ε. -η οποία, για αυτόν τον λόγο, δεν είναι και δεν μπορεί να γίνει πραγματική Ένωση. Και όλα τα παραπάνω πρέπει να συνδέονται με την οικολογική απαίτηση, γιατί αν οι άνθρωποι δεν επιβιώσουν, δεν θα υπάρχει κανένα νόημα στην πολιτική και καμία πολιτική.
Ελπίζει κανείς ότι οι δυνάμεις που αγωνίζονται για την πολυπολικότητα θα αρχίσουν -παράλληλα με την τόσο αναγκαία και συντονισμένη δράση ενάντια στον ιμπεριαλισμό- να εργάζονται με πειθαρχημένο και σοβαρό τρόπο για την εκπόνηση ενός τέτοιου μεταβατικού προγράμματος για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.
_____
Σημείωση: Όπως και τα δύο προηγούμενα άρθρα, έτσι κι αυτό στηρίζεται στην εισήγηση του συγγραφέα σε διεθνές συνέδριο για τον πολυπολισμό που οργάνωσαν τον περασμένο Απρίλιο κινήσεις από την Τουρκία, τη Ρωσία, την Κίνα και τη Βραζιλία. Το συνέδριο χαιρέτισε ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Σεργκέι Λαβρόφ.
