«Η συζήτηση για την απαραίτητη συνεργασία μεταξύ Αστεροσκοπείου-Υπουργείου Πολιτικής Προστασίας απέκτησε μια ατελέσφορη πολιτική χροιά».
Το είπε και το έκανε (ή τέλος πάντων ετοιμάζεται να το κάνει). Ανάμεσα στα πολλά και φιλόδοξα που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ πριν από περίπου έναν μήνα, ήταν και η υπαγωγή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Πριν από δύο ημέρες, ανακοινώθηκε με πιο επίσημο τρόπο, ότι αυτό θα γίνει στο νέο νομοσχέδιο το οποίο αφορά στο συγκεκριμένο υπουργείο κι αναμένεται να έχει ψηφιστεί μέχρι το τέλος του έτους.

Στο επίκεντρο του νέου νομοσχεδίου βρίσκεται η πρόληψη από τις φυσικές καταστροφές, μέσα από την αναδιάρθρωση των δομών της Πολιτικής Προστασίας. Στόχος είναι ο  καλύτερος συντονισμός μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων, τόσο πριν από την εκδήλωση έκτακτης ανάγκης όσο και κατά τη διάρκεια αντιμετώπισής της, καθώς και ο έλεγχος ως προς την τήρηση των προληπτικών μέτρων. Μάλιστα, θα δίνεται η δυνατότητα στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας να διενεργεί ελέγχους ως προς την τήρηση προληπτικών μέτρων ΟΤΑ για καθαρισμούς, αντιπυρικά και αντιπλημμυρικά έργα (τα οποία, κακά τα ψέματα, βρίσκονται σε ανύπαρκτο στάδιο σε πολλές περιοχές της Ελλάδας).

Προς ένα υπέρ υπουργείο με τη λογική να λυθούν οι χρόνιες παθογένειες

Η αλήθεια είναι πως τα φώτα είναι έντονα στραμμένα στο συγκεκριμένο υπουργείο μιας και έχει γίνει πια πολύ σαφές πως η νέα πραγματικότητα που έχει δημιουργήσει η κλιματική κρίση, δίνει ήδη ξεκάθαρο αποτύπωμα και στη χώρα μας- από τις «χαοτικές» φωτιές στην Εύβοια και στην Βαρυμπόμπη το 2021, στις επίμονες και πολυήμερες πυρκαγιές σχεδόν όλο το περυσινό καλοκαίρι σε όλη τη χώρα και αμέσως μετά στις καταστροφικές πλημύρες – Elias και Daniel.

Τα φιάσκα της Πολιτείας στο κομμάτι της πρόληψης είναι ουκ ολίγα κι απανωτά: από τον πολύωρο εγκλωβισμό των οδηγών στην Αττική Οδό στην κακοκαιρία «Ελπίς», μέχρι τις εκρήξεις στο στρατόπεδο της Νέας Αγχιάλου, στα πλωτά νοσοκομεία της Αλεξανδρούπολης και στις μαζικές εκκενώσεις τουριστών από ξενοδοχεία που απειλούνταν ευθέως από τις πυρκαγιές στη Ρόδο κι από εκεί στη μεγάλη καταστροφή του πλημμυρισμένου Κάμπου κ.τ.λ, κ.τ.λ.

Η σκέψη λοιπόν να γίνει το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας ένα υπέρ-υπουργείο με προσαυξημένες εξουσίες,  υπάρχει από την πρώτη στιγμή που δημιουργήθηκε το 2021 και σταδιακά εφαρμόζεται από την κυβέρνηση, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα πως όλες οι αποφάσεις είναι προς την αρνητική κατεύθυνση.

Για παράδειγμα, η συγκεκριμενοποίηση των μηνυμάτων 112 όταν δίνονται εντολές για εκκένωση, η πρόσφατη υποχρέωση των Δήμων να καταρτίσουν ειδικά σχέδια μερικής εκκένωσης βάσει της χαρτογράφησης των περιοχών τους, η σκέψη να προσαυξηθεί ο έλεγχος στους ΟΤΑ για τα κονδύλια που τους δίνονται για πυροπροστασία, η υπαγωγή της Κρατικής Αρωγής (η υπηρεσία που εξετάζει τις αιτήσεις των πολιτών για αποζημιώσεις μετά από φυσικές καταστροφές) από το υπουργείο Εσωτερικών στο υπουργείο ΚΚΠΠ, ήταν σκέψεις προς την σωστή  κατεύθυνση.

Η αλήθεια είναι ότι η μεγάλη πληγή της Πολιτικής Προστασίας στην Ελλάδα ήταν και παραμένει ο «αέναος» κατακερματισμός των υπηρεσιών και των φορέων που ασχολούνται με αυτήν αλλά και ο ανύπαρκτος έλεγχος στα όσα (θα έπρεπε να) πράττει η τοπική αυτοδιοίκηση.

Έτσι, η διαρκής μετάθεση των ευθυνών, άφηνε πάντα πολλά χιλιόμετρα πίσω από τα γεγονότα, το εν λόγω υπουργείο. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως υπουργείο έγινε μόλις το 2021, μιας και μέχρι τότε υπαγόταν στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ως μια Γενική Γραμματεία που μέχρι να έρθει το Μάτι, οι περισσότεροι δεν γνώριζαν καν ότι υπάρχει και το έργο της ήταν στα όρια του ανύπαρκτου.

Παρόλα αυτά, η λογική να γίνουν όλα εδώ και τώρα γιατί δεν έγιναν δεκαετίες ολόκληρες οδηγεί και σε άστοχες επιλογές όπως η υπαγωγή του κορυφαίου ερευνητικού κέντρου στην Ελλάδα σε ένα υπουργείο. Ένα ερευνητικό κέντρο του οποίου μάλιστα τα εξαιρετικά προγνωστικά εργαλεία που αναπτύσσει, όπως το IRIS για παράδειγμα, έχουν αγνοηθεί συστηματικά από τη Πολιτεία.

Τι λέει ο πρόεδρος Δ.Σ τους Αστεροσκοπείου στο «Κοσμοδρόμιο»

Ο διευθυντής και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού, Μανώλης Πλειώνης, προχώρησε χθες σε μια ανακοίνωση απαριθμώντας τους λόγους που η υπαγωγή του ΕΑΑ θα είναι καταστροφική για την αποστολή και την ταυτότητα του.  Μιλώντας στο «Κοσμοδρόμιο» εξηγεί περαιτέρω το διακύβευμα της μεταφοράς του ΕΑΑ στο ΥΚΚΠΠ, τώρα που η ανακοίνωση του πρωθυπουργού δείχνει να βαίνει προς υλοποίηση.

«Όπως έχω δηλώσει επανειλημμένα μέσω θεσμικών καναλιών αλλά και στη δημόσια σφαίρα συζήτησης με αρθογραφία μου, το Ε.Α.Α., ως Δημόσιο Ερευνητικό Κέντρο, πέρα από την κύρια και βασική αποστολή του που είναι η εκπόνηση βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας δηλαδή η παραγωγή νέας γνώσης και η μεταλαμπάδευση της στην κοινωνία, συνδράμει ήδη την Πολιτεία, χωρίς φυσικά να έχει υπαχθεί στο ΥΚΚΠΠ, σε πολλαπλά θέματα που αφορούν την προστασία του πολίτη και των υποδομών μέχρι τα αποτελέσματα έντονων φυσικών φαινομένων και καταστροφών (όπως φυσικά κάνουν και άλλα Ερευνητικά Κέντρα).

Ως παράδειγμα αναφέρω τη γνωστή στο Πανελλήνιο δράση του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Ε.Α.Α. στην παρακολούθηση, ανάλυση και ενημέρωση της Πολιτείας και κοινωνίας σχετικά με τους σεισμούς και τα τσουνάμι, αλλά και η συνδρομή του στη πραγματοποίηση σχετικών ασκήσεων σε στενή συνεργασία με επιχειρησιακούς φορείς του Υ.Κ.Κ.Π.Π.

Άλλο παράδειγμα είναι η συστηματική και διαχρονική συνεργασία μας με την Περιφέρεια Αττικής στην παρακολούθηση της ποιότητας της ατμόσφαιρας αλλά και σε θέματα μελέτης της τρωτότητας των διαφορετικών περιοχών του λεκανοπεδίου στις διαφορετικές φυσικές καταστροφές, συνεργασία που βρίσκεται σε εξέλιξη και δίνει πολύ σημαντικά αποτελέσματα.

Διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα, η απαραίτητη παροχή εμπειρογνωμοσύνης και επιστημονικών υπηρεσιών από τα Ερευνητικά Κέντρα προς κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς πραγματοποιείται μέσω προγραμματικών συμφωνιών ή μέσω Μνημονίων Συνεργασίας, στα οποία καθορίζονται οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων και οι διαδικασίες υλοποίησης της συνεργασίας.

Έγινε μια μεγάλη προσπάθεια από το Ε.Α.Α. και από την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΚΚΠΠ για να υπογραφεί ένα μνημόνιο συνεργασίας, το οποίο συντάχθηκε και μετά από τους απαραίτητους νομικούς ελέγχους ήταν έτοιμο προς υπογραφή από τον Απρίλιο του 2022. Δυστυχώς για λόγους άγνωστους σε εμένα δεν προχώρησε το Υπουργείο στην υπογραφή του, γεγονός που θα είχε θέσει σε συστηματική βάση τη συνεργασία μας σε όλες τις θεματικές ενδιαφέροντος και χωρίς να ανακινηθεί θέμα αλλαγής εποπτεύοντος υπουργείου για το ΕΑΑ. Τέτοια μνημόνια συνεργασίας και προγραμματικές συμβάσεις συνάπτονται συνέχεια μεταξύ των Εθνικών Ερευνητικών Κέντρων και Φορέων της Πολιτείας ή και ιδιωτικών, και ως παράδειγμα μόνο αναφέρω αυτή μεταξύ του Ε.Α.Α. και του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, του Ε.Α.Α. και της Περιφέρειας Αττικής, του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και του Υπουργείου Ναυτιλίας, του ερευνητικού κέντρου ΑΘΗΝΑ και του Υπουργείου ΚΚ&ΠΠ.

Αυτός ο τρόπος συνεργασίας θεωρούμε ότι είναι ο βέλτιστος για να ενισχύσουμε το Υπουργείο ΚΚ&ΠΠ στο έργο του, διατηρώντας παράλληλα την υφιστάμενη θεμελιώδη μας αποστολή, που είναι η επιστημονική έρευνα για την οποία όμως είναι απαραίτητη η εποπτεία μας από την καθ’ ύλην αρμόδια Γενική Γραμματεία Έρευνας & Καινοτομίας, η οποία είναι η μόνη με την απαραίτητη τεχνογνωσία, εμπειρία και προσωπικό. Ο χώρος της Έρευνας είναι εξαιρετικά απαιτητικός και ιδιαίτερος και απαιτεί τις κατάλληλες θεσμικές διαδικασίες και την κατάλληλη εμπειρογνωμοσύνη. Επιπλέον, απαιτεί να υπάρχει ενιαίος χώρος έρευνας, που δημιουργεί τις συνθήκες για την ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ Ε.Κ. που πλέον στην εποχή των πολυπαραμετρικών και σύνθετων επιστημονικών προβλημάτων, όπως παραδείγματος χάριν είναι η κλιματική αλλαγή, είναι απολύτως απαραίτητη.

Θέλω επίσης να επισημάνω εμφατικά, πέρα από όλα τα επιχειρήματα που ανέπτυξα στη χτεσινή ανακοίνωση, ότι η ενίσχυση που μπορούμε να παρέχουμε στο ΥΚΚΠΠ προϋποθέτει την εκπόνηση πρωτογενούς έρευνας (και άρα – επαναλαμβάνω- είναι απαραίτητο το σχετικό περιβάλλον και η διοικητική στήριξη από αυτούς -ΓΓΕΚ- που έχουν τη κατάλληλη γνώση και εμπειρία) τα αποτελέσματα της οποίας σταδιακά μετουσιώνονται σε επιστημονικά εργαλεία (πχ., το μοντέλο πρόγνωσης επέκτασης μετώπου πυρκαγιάς – IRIS) και σε υπηρεσίες (πχ., παρακολούθηση και πρόγνωση έκτακτων μετεωρολογικών φαινομένων). Όμως αυτό που αφορά στο ΥΚΚΠΠ είναι η επιχειρησιακή λειτουργία των εργαλείων ή/και υπηρεσιών, το οποίο και αποτελεί δική του αρμοδιότητα. Επομένως, έκαστος ευ ω ετάχθη, δηλαδή ο καθένας από το μετερίζι του, ώστε να είναι αποτελεσματική η συνεργασία χωρίς τα προβλήματα που θα δημιουργήσει η υπαγωγή/εποπτεία του ΕΑΑ στο πλήρως αναρμόδιο σε θέματα επιστημονικής έρευνας Υπουργείο ΚΚ&ΠΠ, και τα οποία παρουσιάζω διεξοδικά στη χτεσινή ανακοίνωση.

Δυστυχώς η συζήτηση για τον τρόπο που μπορεί να πραγματοποιηθεί η απαραίτητη συνεργασία μεταξύ ΕΑΑ-ΥΚΚΠΠ απέκτησε μια ατελέσφορη πολιτική χροιά, λόγω του τρόπου που διαμεσολαβήθηκε από τα ΜΜΕ.

Το ΕΑΑ το αφορά μόνο η συνέχιση της εξαιρετικής επιστημονικής δυναμικής που έχει αποκτήσει, λόγω της οποίας μπορεί και παρέχει υπηρεσίες που αφορούν το ΥΚΚΠΠ, και για την οποία τεκμηριωμένα είμαστε απολύτως πεπεισμένοι ότι είναι απαραίτητο να παραμείνουμε υπό την σκέπη της Γενικής Γραμματείας Έρευνας & Καινοτομίας».