Γιατί οι ράγες του τρένου και του μετρό γίνονται ολοένα και πιο συχνά σκηνές απόπειρας μίας αυτοκτονίας; Γιατί οι άνθρωποι που προβαίνουν σε αυτή την πράξη -είτε τα καταφέρνουν είτε όχι- επιλέγουν αυτά τα Μ.Μ.Μ ολοένα και πιο συχνά;

Σύμφωνα με τα στοιχεία του «Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας» της Μ.Κ.Ο «Κλίμακα», στη χώρα μας, τα τελευταία 9 χρόνια από το 2015 μέχρι και σήμερα, έχουν καταγραφεί περισσότερες από 50 αυτοκτονίες σε σταθμούς μέσων μαζικής μεταφοράς.

Μόνο το φετινό καλοκαίρι, τρεις αυτοκτονίες έλαβαν χώρα σε σταθμούς του ΗΣΑΠ  (στις 27 Ιουνίου στον σταθμό Περισσού, στις 25 Ιουλίου στον σταθμό της Καλλιθέας και στις 28 Αυγούστου στον σταθμό Βικτώρια).

Σύμφωνα με τον Γιάννη Κολαΐτη, γραμματέα του Σωματείου Εργαζόμενων στη ΣΤΑΣΥ, το 2019 σημειώθηκε μία αυτοκτονία στον ΗΣΑΠ (γραμμή 1). Το 2020 και το 2021 δεν σημειώθηκε καμία- βρισκόμασταν στην περίοδο που λόγω κορονοϊού ήταν πολύ μειωμένη η χρήση των ΜΜΜ. Το 2022 οι αυτοκτονίες στον ΗΣΑΠ ήταν τρεις ενώ φέτος, μέχρι και το τέλος Αυγούστου, είχαν διπλασιαστεί φτάνοντας τις έξι. Πριν από λίγες ημέρες, στις 29/10 ένας άνθρωπος έπεσε στις γραμμές στον σταθμό Πανεπιστήμιο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του «Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας», το οποίο λειτουργεί με την εποπτεία του υπουργείου Υγείας, δεν υπάρχει μια τεκμηριωμένη απάντηση στο γιατί κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν να αυτοκτονήσουν με τη συγκεκριμένη μέθοδο. Όμως, όπως αναφέρουν, η επιλογή αυτή όπως και η απόπειρα με όπλο έχουν δύο κοινά στοιχεία: είναι σχεδόν πάντα θανατηφόρες. Όταν ένα άτομο πηδήσει στις γραμμές του τρένου ή πατήσει τη σκανδάλη ενός όπλου, δεν υπάρχει επιστροφή.

Η μαρτυρία ενός οδηγού που έζησε από κοντά ένα περιστατικό

Ο Κώστας Μπαντουβάς, είναι οδηγός στο μετρό της Αθήνας εδώ και 24 χρόνια. Πριν από τέσσερα χρόνια ήρθε σε μία εξαιρετικά δύσκολη και δυσάρεστη θέση. Μια ημέρα σαν τις άλλες που οδηγούσε μια αμαξοστοιχία μέσα στο αθηναϊκό μετρό, ένας άνδρας πήδηξε από την αποβάθρα στο κενό, καταλήγοντας κάτω από τον συρμό. Εκείνη την ώρα ο συρμός έφτανε στον σταθμό του Αγίου Αντωνίου. 

«Παρότι φρέναρα το κακό έγινε» λέει ο κ. Μπαντουβάς και συνεχίζει τη σοκαριστική περιγραφή: «παρότι φρέναρα με το σύστημα ταχείας πέδησης πολύ έγκαιρα, το κακό έγινε. Είναι απίστευτα σοκαριστικό, δεν πίστευα στα μάτια μου όσα έβλεπα από το τζάμι του οδηγού. Απορείς με αυτή τη δύναμη να εκτελέσει ένας άνθρωπος μια τέτοια απόφαση. Τρέμουν τα πόδια σου, τραντάζεται η ψυχή σου. Ο κόσμος ούρλιαζε στην απέναντι πλατφόρμα. Έπρεπε να βρω την ψυχραιμία να καλέσω το κέντρο για να διακόψει την παροχή ρεύματος και να βοηθήσω στην απομάκρυνση των επιβατών από τους συρμούς».

Ο ίδιος λέει πως το τραγικό αυτό γεγονός τον έχει σημαδέψει βαθιά, ενώ για πολύ καιρό τα βράδια έβλεπε εφιάλτες. «Θέλει μεγάλη προσπάθεια να το διαχειριστείς για να μπορέσεις να επιστρέψεις στη δουλειά. Το κατάφερα αλλά ακόμα με στοιχειώνει».

Οι διεθνείς έρευνες καταδεικνύουν ότι οι απόπειρες και ακόμα περισσότερο οι αυτοκτονίες που πραγματοποιούνται σε σταθμούς μετρό και τρένων, εκτός της προφανούς απώλειας ζωής ή της σωματικής βλάβης, έχουν κοινωνικοοικονομικές αλλά και σαφείς ψυχολογικές επιπτώσεις τόσο στους εργαζόμενους στις εταιρείες μεταφορών, όσο και τους μάρτυρες του συμβάντος.

Σύμφωνα με σχετική μελέτη, το 16,3% των οδηγών που τραυμάτισαν ή σκότωσαν κάποιον, παρουσίασαν διαταραχή μετατραυματικού στρες, κατάθλιψη ή άλλες αγχώδεις διαταραχές, ενώ το 39,5% εμφάνισαν συμπτωματολογία φοβικής αγχώδους διαταραχής ένα μήνα μετά το περιστατικό.

Κι ενώ όλες οι μορφές αυτοκτονίας είναι ιδιαιτέρως στιγματιστικές για τους συγγενείς και τους οικείους του/της αυτόχειρα, οι δημόσιες αυτοκτονίες μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένο στιγματισμό. Συγγενείς και οικείοι ανθρώπων που έβαλαν τέλος στη ζωή τους «ρίχνοντας» τη στις ράγες, απέφευγαν αυτά τα μέρη ή δραστηριότητες που θύμιζαν το γεγονός.

Η εικόνα εγκατάλειψης στον ΗΣΑΠ και τι μπορεί να γίνει άμεσα

Στην πραγματικότητα, οι απόπειρες αυτοκτονίας ειδικά στον ΗΣΑΠ, βρίσκουν σύμφωνα με τους εργαζόμενους, «εύφορο» έδαφος για να κάνουν την εμφάνισή τους. Ο γενικός γραμματέας της ΣΤΑΣΥ, Γιάννης Κολαΐτης σημειώνει πως η ιδιωτική φύλαξη στους σταθμούς μειώνεται αντί να αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. «Από τους 25 σταθμούς στον ΗΣΑΠ, στους 8 υπάρχει φύλακας από ιδιωτική εταιρεία» αναφέρει, επισημαίνοντας ακόμα, την έλλειψη ηχητικών αισθητήρων και φανών στις πόρτες, στο τέλος κάθε αποβάθρας, οι οποίες οδηγούν -όποιον απλώς τις ανοίξει- στις γραμμές του τρένου.

«Πρέπει να αποτρέψουμε τον κόσμο από το να κυκλοφορεί μέσα στο δίκτυο. Πολλοί ανοίγουν αυτά τα πορτάκια, χωρίς να γίνονται αντιληπτοί, κατεβαίνουν πέντε σκαλιά και βρίσκονται δίπλα από τις γραμμές» εξηγεί ο ίδιος, δίνοντας και μερικά παραδείγματα: «Μπορείς να δεις εκεί από κάποιον που απλώς κυνηγάει τον σκύλο του, μέχρι έναν άνθρωπο με ψυχολογικά θέματα ή ομάδες που κάνουν γκράφιτι στους συρμούς», τονίζει ο κ. Κολαΐτης.

Σύμφωνα με την «Κλίμακα», στοιχείο κλειδί για τον περιορισμό αυτού του ανησυχητικού φαινομένου είναι και οπεριορισμός της πρόσβασης των χρηστών του τρένου και του μετρό σε σημεία υψηλής επικινδυνότητας.

Από αυτή την άποψη το σύστημα των θυρών επί των αποβαθρών (σ.σ διαφανή πετάσματα τα οποία θα διαθέτουν θύρες στα σημεία όπου γίνεται η είσοδος στου συρμούς, αποκλείοντας την ορατότητα με τις γραμμές), είναι ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό μέτρο. Το εν λόγω σύστημα θα διαθέτειτο Μετρό της Θεσσαλονίκης αλλά και η νέα γραμμή 4 (με 15 σταθμούς από το Άλσος Βεΐκου έως το Γουδί), στην Αθήνα.

Οι άνθρωποι της «Κλίμακας» αναφέρουν όμως και άλλα που μπορούν να γίνουν, ειδικά στον ΗΣΑΠ και στους υπάρχοντες σταθμούς του μετρό οι οποίοι δεν διαθέτουν το παραπάνω σύστημα επί των θυρών. Πρόκειται για χαμηλού κόστους παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν άμεσα, όπως η σήμανση και η τοποθέτηση πινακίδων με σαφή αναφορά σε τηλεφωνικές γραμμές άμεσης βοήθειας, ενίσχυση του φωτισμού αλλά και παρουσία προσωπικού ασφαλείας.

*Η ΚΛΙΜΑΚΑ λειτουργεί από το 2007 την 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία – 1018